Heeft het ziekenhuis geen plek vrij voor zieke grootvader? Stop de dokter 300 euro toe en opa krijgt meteen een bed. De Grieks-Amerikaanse Kristina Tremonti heeft een site opgericht waarop Grieken zulke voorbeelden van omkoping kunnen melden. ‘Ik hoop dat steeds meer Grieken weigeren te betalen.’
Kristina Tremonti kwam voor het eerst in aanraking met corruptie toen ze een paar jaar geleden met haar grootvader naar het ziekenhuis moest in de Zuid-Griekse stad Kalamata. De half-Griekse studeerde politicologie in Amerika en was op zomervakantie in haar vaderland. Haar grootvader had terminale prostaatkanker en kreeg plotseling last van hevige interne bloedingen. ‘In de wachtkamer raakte ik zowat in shock. Mijn opa had hevige pijn maar we werden compleet genegeerd. De verpleegsters vertelden me dat er geen bed beschikbaar was, en dat de dokter geen tijd had.’ Na een tijdje begreep Tremonti van andere patiënten dat het zou helpen als ze de dokter wat geld toe zou stoppen. ‘Snel graaide ik 300 euro uit mijn portemonnee. En ineens bleek er plek te zijn en kreeg hij alle aandacht. Mijn opa was binnen een uur geopereerd.’
Uit woede over dat soort praktijken richtte Tremonti afgelopen november een internetsite op waarop Grieken anoniem voorbeelden van omkoping kunnen melden. De site heet edosafakelaki.org – letterlijk vertaald: ‘ik gaf een envelopje’, naar het eufemisme dat Grieken voor omkoping gebruiken. ‘Ik hoop dat meer Grieken in opstand komen als ze over deze lotgevallen lezen. En weigeren te betalen.’
Dat zal nog lastig zijn. Wie rondvraagt, krijgt al gauw de indruk dat omkoping de norm is in Griekenland. Volgens onderzoek van Transparency International (TI) is Griekenland zelfs het corruptste land van de EU. Moeiteloos lepelen Grieken hun ervaringen dan ook op. ‘Ik heb een baan gevonden per één september. Maar ik moet deze zomer per se afstuderen. Want zonder diploma geen baan’, vertelt een studente aan de Universiteit van Volos, een stad halverwege Thessaloniki en Athene. ‘De secretaresse van mijn afstudeerbegeleiders zei dat het moeilijk zou worden. Maar ik laat me niet zomaar afschepen’, lacht ze. ‘Ik heb een beetje aangepapt met haar. Zo kwam ik er al snel achter dat ze het financieel moeilijk had thuis. Een gezin met twee kinderen, haar man is zijn baan kwijt. Ik dacht: bingo. De volgende keer stopte ik een envelopje bij mijn werkstuk, met duizend euro. Zij zorgt er nu voor dat mijn werk steeds boven op de stapel van mijn begeleiders komt te liggen.’
Verreweg de meeste meldingen op de site van Tremonti betreffen ziekenhuizen. Daarna volgen rijexaminatoren en verstrekkers van bouwvergunningen. ‘Corruptie zit ingebakken in de Griekse cultuur. Dokters krijgen bijvoorbeeld een schandalig laag salaris, dus ze moeten wel ander inkomstenbronnen aanboren. En verder denkt de gemiddelde Griek: een dure dokter is een goede dokter. Een arts die geen envelopje vraagt zal wel niet deskundig zijn.’
Heilzame crisis
Van een kentering in de moraal lijkt nog geen sprake. Toch blijkt de economische crisis waar Griekenland onder gebukt gaat zo zijn heilzame kanten te hebben. Volgens een recente schatting van Transparency International namen het aantal én de inhoud van de envelopjes voor het tweede jaar op rij af. Volgens de berekening ‘verdween’ er vorig jaar voor 463 miljoen euro in mappen, doktersjassen en aanvraagformulieren, terwijl dat in 2011 nog 554 miljoen was – een daling van ruim zestien procent. Een van de manieren waarmee de regering kleine corruptie kan bestrijden, is volgens TI door regels op te stellen die klokkenluiders beschermen als zij wanpraktijken aan de kaak stellen.
Maar vooralsnog moet Tremonti het in ieder geval niet van de politiek hebben. ‘In andere landen waar we actief zijn met dit soort sites was de regering dankbaar. Zelfs in India ziet de regering ons als bondgenoot. Maar het aantal Griekse politici dat contact met me heeft gezocht nadat mijn site de lucht in ging? Nul.’
DOOR THIJS KETTENIS
Een arts die geen envelopje vraagt, zal wel niet deskundig zijn.
