Consensus in een rebelse stad

NATHALIE KOSCIUSKO-MORIZET De geboren Parisienne geldt als toonbeeld van elegantie, speelt cello en is afkomstig uit la grande bourgeoisie. © Reuters

Wie wordt de eerste vrouwelijke burgemeester van Parijs? Om die eer strijden Anne Hidalgo en Nathalie Kosciusko-Morizet deze maand. Beiden willen het beleid voortzetten van burgemeester Bertrand Delanoë, die de ‘schone slaapster’ wakker heeft geschud.

Het is een zonnige en warme lentedag in Parijs. Terrassen stromen rond het middaguur vol met zonaanbidders die vandaag voor het eerst dit jaar hun plat du jour in de buitenlucht nuttigen. De geur van steak-frites en eendenbout vult de straten. Op het grind van de stadsparken klinkt het ketsende geluid van jeu de boules en in de busbanen van de boulevards eisen fietsers hun plek weer op in het straatbeeld.

Op een bankje nabij Place d’Italie aan de zuidkant van de stad raakt de gepensioneerde ambtenaar Daniel Michler in gesprek met een gemeentelijke stratenveger, Jean, gehuld in groene overall met geel hesje. Al snel komt de conversatie op de exorbitante huizenprijzen in Parijs. Jean vertelt dat hij nooit van zijn leven een woning in de stad zelf zal kunnen betalen. Zoals zo veel collega’s is hij veroordeeld tot de banlieue, het voorstedelijk gebied rond Parijs, waar hij voor enkele honderden euro’s een sociale woning huurt.

Michler wijst op de krant die hij in zijn handen houdt, Libération. De directie van het noodlijdende linkse dagblad, dat in 1973 werd opgericht door de filosoof Jean-Paul Sartre, heeft onlangs een plan geopperd om de centraal gelegen redactie om te bouwen tot een cultureel centrum met restaurant, en de redactie elders onder te brengen. ‘Niemand kan de prijzen in Parijs nog betalen’, zegt hij.

Huisvesting is een van de belangrijkste thema’s bij de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen in Parijs, die net als in ruim 36.000 andere steden, dorpen en gehuchten in Frankrijk op 23 en 30 maart plaatsvinden.

Tijdens de crisisjaren sinds 2009 vond in de hoofdstad een eigenaardige ontwikkeling plaats: de huizenprijzen zijn niet gedaald, maar juist sterk gestegen, soms tot twintig procent in één jaar. Veel beleggers beschouwden les vieilles pierres (‘de oude stenen’) van Parijs namelijk als een van de schaarse investeringen waarbij het risico op een plotselinge instorting van de markt minimaal was.

Sinds kort is eindelijk sprake van een lichte daling, maar in het goedkopere segment is daar vooralsnog weinig van te merken. Piepkleine eenkamerflatjes staan te huur voor meer dan duizend euro per maand, een iets groter appartement in een mindere buurt doet het dubbele en een vierkamerwoning van honderd vierkante meter in een chique wijk moet elke maand het tienvoudige opleveren.

Volgens een onderzoek van het Britse weekblad The Economist is Parijs dit jaar op Singapore na de duurste stad ter wereld. Het heeft ertoe geleid dat veel armere Parijzenaars en zelfs een deel van de middenklasse de afgelopen jaren genoodzaakt waren de stad de rug toe te keren.

‘Een marshallplan voor de huisvesting’, oppert Nathalie Kosciusko-Morizet van de rechtse partij UMP als oplossing, waarbij dient te worden opgemerkt dat Franse politici nogal snel de neiging hebben ‘marshallplannen’ te lanceren. Vaak komt het neer op een eenmalige investering van enkele miljarden, waarna een decennium later opnieuw een marshallplan nodig is (zo ging het bijvoorbeeld bij het opknappen van de armste en meest problematische delen van de banlieue).

Anne Hidalgo, haar linkse concurrent van de Parti Socialiste, kiest andere bewoordingen – ‘een sterke impuls in het aanbod’ – maar haar plannen komen goeddeels op hetzelfde neer. Beide dames willen het aantal nieuwe woningen dat er per jaar in de stad bij komt, het afgelopen decennium zo’n drieduizend, fors verhogen. Probleem daarbij is echter wel dat er in het dichtbevolkte Parijs nauwelijks nog plaats is en dat torens controversieel zijn in de stad.

Tegenpolen

Hidalgo en Kosciusko-Morizet, die meestal kortweg ‘NKM’ wordt genoemd, zijn de enige serieuze kanshebbers om in de voetsporen te treden van Bertrand Delanoë, die in 2001 als eerste socialist tot burgemeester van Parijs werd gekozen. Andere formaties, zoals het uiterst rechtse Front National of het extreem linkse Front de Gauche, zijn weliswaar ook van de partij, maar hun kandidaten maken volgens de peilingen geen kans op de overwinning.

Ondanks het beperkte aanbod kanshebbers lijkt het op het eerste gezicht alsof er toch echt iets valt te kiezen, aangezien Hidalgo en NKM in veel opzichten elkaars tegenpolen zijn.

Hidalgo (54) is een immigrantendochter geboren in San Fernando, nabij Cadiz in Zuid-Spanje. Ze kwam op jonge leeftijd met haar ouders naar Lyon, naturaliseerde tot Française en beschikt nu over de dubbele nationaliteit. Carrière maakte ze bij de overheid, aanvankelijk als arbeidsinspecteur, later op enkele ministeries en sinds 2001 als belangrijkste schepen onder Delanoë.

Door haar schaduwrol aan de zijde van de burgemeester heeft ze een wat flets imago en was ze tot voor kort nauwelijks bekend bij het grote publiek. Dat is terug te zien op haar verkiezingsposter, een sympathiek maar degelijk portret en face, dat er in eerste instantie toe dient om haar beeltenis te verspreiden onder stadsgenoten. Critici vinden overigens dat ze wel erg jong en rimpelloos oogt en vermoeden dat de foto is geretoucheerd.

NKM (40), geboren Parisienne en kandidaat voor de rechtse partij UMP, is flamboyanter dan haar rivale. Ze geldt als toonbeeld van elegantie, altijd perfect gekleed, speelt cello en is afkomstig uit la grande bourgeoisie (de hoge bourgeoisie). Haar familie bracht overwegend rechtse bestuurders en diplomaten voort en zelf is ze sinds 2008 burgemeester van de kalme Parijse voorstad Longjumeau.

Als oud-minister van Verkeer en Huisvesting en voormalig campagnewoordvoerster van ex-president Nicolas Sarkozy geniet ze meer bekendheid dan Hidalgo. Haar affiche oogt ontspannender: in een winkelstraat voert ze een gesprek met een voorbijganger. ‘NKM Paris’, is haar slogan, waarin de ‘M’ een hartje vormt.

Voor beide kandidaten staat niet hetzelfde op het spel. De overwinning in Parijs zou voor Hidalgo, die vaak de dauphine (kroonprinses) van Delanoë wordt genoemd, een mooie bekroning zijn op haar carrière. Wellicht zou ze nog eens voor een ministerie in aanmerking komen, maar daar is het haar nu in elk geval niet om te doen.

Van NKM wordt echter verwacht dat haar ambities verder reiken dan het stadhuis aan de Seine. Haar voorbeeld is in dat opzicht oud-burgemeester Jacques Chirac, die het burgemeesterschap van Parijs gebruikte als springplank voor het presidentschap.

Nationaal plan

Op papier is er dus voldoende materiaal voor een flinke clash en felle debatten, zoals de Fransen dat weten te waarderen. In de praktijk zijn beide kandidaten het niet alleen eens over de aanpak van het huisvestingsprobleem, maar op vrijwel alle grote thema’s.

‘Hidalgo en Kosciusko-Morizet zetten allebei vooral in op issues waarover consensus bestaat’, zegt Madani Cheurfa, onderzoeker aan het politicologische instituut Cevipof. ‘Ze zijn beiden tegen vervuiling, willen het grote aantal daklozen terugdringen en voor iedereen op straat veiligheid garanderen. Wie wil dat nu niet?’

Volgens Cheurfa laten de kandidaten zich niet zozeer leiden door eigen overtuigingen, maar door opiniepeilingen waarin Parijzenaars hebben aangegeven wat op dit moment de prioriteiten zijn: huisvesting, transport en misdaadbestrijding.

Bovendien heeft hij gemerkt dat beide dames er belang bij hebben de verkiezing zo veel mogelijk echt lokaal te houden en niet naar een nationaal plan te tillen, zoals vaak gebeurt bij gemeenteraadsverkiezingen. Hidalgo heeft er weinig behoefte aan haar politieke verwantschap met François Hollande te benadrukken, de president die er elke maand weer in slaagt het impopulariteitsrecord van Franse presidenten te verbreken. Minder dan een op de vijf kiezers heeft nog vertrouwen in hem.

Maar ook voor NKM is er op dit moment alle reden een zekere afstand te bewaren tussen zichzelf en het nationale partijkader. De UMP ligt in duigen en heeft sinds de landelijke verkiezingsnederlaag van twee jaar geleden meerdere facties die elkaar bestrijden. Ook in Parijs heeft NKM te maken met een aantal dissidente kandidaten, die haar kans op de overwinning verkleinen.

En haar voormalige mentor Sarkozy, die in 2017 graag een comeback wil maken, is tegenwoordig verwikkeld in een reeks affaires. Deze maand werd bekend dat een van zijn naaste raadgevers, Patrick Buisson, vele tientallen uren opname van hun onderlinge gesprekken heeft gemaakt en dat belooft weinig goeds voor de oud-president. Ook bleek dat Sarkozy’s telefoon op gerechtelijke last is afgeluisterd omdat hij verdacht wordt van illegale campagnefinanciering. In die zaak probeert Sarkozy zich nu (met enig succes) als slachtoffer te profileren.

Schone slaapster

Consensus in het opstandige Parijs? En dat in de stad waar links en rechts elkaar in het verleden tot geweld toe bestreden, zoals vorig jaar nog tijdens de demonstraties voor en tegen het homohuwelijk?

Volgens een artikel in de krant Le Monde is het een tendens die waarneembaar is in alle Franse steden. ‘Er is een professionalisering gaande binnen de lokale politieke klasse’, oppert de linkse kandidaat in Bordeaux, Vincent Feltesse, die hoopt zittend burgemeester en politiek zwaargewicht Alain Juppé te verslaan. ‘We doen eigenlijk allemaal hetzelfde’, durft hij zelfs te zeggen in het artikel.

Links heeft thema’s omarmd die als rechts te boek staan, zoals fixatie op veiligheid en gunstige voorwaarden voor het bedrijfsleven. En andersom zetten rechtse burgemeesters zich in voor programmapunten die tot voor kort vooral bij linkse kandidaten waren te vinden, zoals meer fietsen en beter en schoner openbaar vervoer en culturele voorzieningen.

In Parijs is een meerderheid van de bevolking goed te spreken over het beleid van Delanoë, liefst 60 procent volgens een onderzoek van vorig jaar. De burgemeester is erin geslaagd zijn stad een nieuw elan te geven na een kwarteeuw ‘Chiraquie’, zoals de bijnaam luidt van de clan rond Jacques Chirac.

Voordat de voormalige president in 1995 president werd van Frankrijk, was hij achttien jaar lang burgemeester van Parijs en hij werd opgevolgd door zijn vertrouweling Jean Tibéri.

Beide burgemeesters hadden de reputatie van het stadhuis ernstig besmet. Tibéri werd tot tien maanden voorwaardelijke celstraf en tienduizend euro boete veroordeeld wegens verkiezingsfraude en Chirac recentelijk tot twee jaar voorwaardelijk voor een systeem van fictieve banen dat hij eind vorige eeuw ontwikkelde voor partijgenoten. Chirac beschouwde het burgemeesterschap van de miljoenenstad als niet meer dan een deeltijdbaan. Tussen 1986 en 1988 was hij ook premier van het land en de hele periode gaf hij leiding aan de RPR, een voorloper van de UMP.

Net zoals het Chirac wordt verweten dat hij Frankrijk tijdens zijn twaalfjarige presidentschap (1995-2007) niet heeft voort weten te stuwen in de vaart der volkeren, zo zullen de achttien jaar die hij doorbracht op het stadhuis evenmin de geschiedenis ingaan als de meest glorieuze. Parijs was in veler ogen veranderd in ‘de schone slaapster’.

Delanoë is er met een aantal spraakmakende projecten in geslaagd het tij te keren. Zo creëerde hij Paris Plages, een aantal zomerse stadsstrandjes verspreid over de stad, die wereldwijd navolging krijgen. En hij kreeg een stad waar fietsen werd gezien als een uiting van levensmoeheid zover om de tweewieler toch uit te proberen, door een systeem te introduceren met 20.000 goedkope leenfietsen (Vélib). Ook dat bleek een goed exportproduct, dat op kleinere schaal ook in Brussel en tientallen andere steden werd geïntroduceerd.

Nuit Blanche

In oktober 2002 organiseerde Delanoë een eerste Nuit Blanche, een ‘slapeloze nacht’ waarop musea en monumenten de deuren openden voor een zo breed mogelijk publiek. Ook het stadhuis deelde in de feestvreugde, maar werd daarin bruut verstoord toen de burgemeester door een verwarde man werd neergestoken. Die verklaarde een antipathie te koesteren voor politici en homo’s (Delanoë is beide). De burgemeester werd met spoed geopereerd en kwam er goed van af. Op de brancard waarop hij werd afgevoerd kon hij nog één instructie geven: het feest moest doorgaan.

‘Dat is een van de verdiensten van Delanoë’, zegt Clémentine Forissier, redactiechef van de politieke website contexte.com. ‘De stad bruist weer. Overal zie je nieuwe hippe cafés, cocktailbarretjes, bageltentjes en erg goede restaurants. Daarvoor is hij natuurlijk niet direct zelf verantwoordelijk, maar hij heeft wel een ambiance geschapen waarin dat mogelijk is. Het is bijvoorbeeld erg goed dat metro’s in het weekend ’s nachts langer doorrijden.’

‘Parijs heeft zichzelf weer op de kaart gezet’, vindt ook Kwame Yamgnane, adjunct-directeur van de hogeschool voor informatica ’42’, een privé-instelling die is opgericht door internet- en telecomgoeroe Xavier Niel. Volgens Yamgnane is er in Parijs een klimaat ontstaan waarin vernieuwing en een school zoals de zijne kunnen floreren. ‘Parijs is ultra-connecté’, zegt hij. ‘Door de hele stad is supersnel en goedkoop internet en in de openbare ruimte vind je bijna overal gratis wifi.’

NKM heeft ingezien dat ze niet kan winnen als ze met een programma komt dat radicaal breekt met Delanoë. Ze voert daarom zelfs campagne op de Vélib, een van de symbolen van het beleid van de huidige burgemeester, en onthield zich, in tegenstelling tot haar partijgenoten, vorig jaar van een stem tegen het homohuwelijk, wat slecht zou vallen bij de grote groep progressieve en kosmopolitische Parijzenaars.

Voor hen lanceerde ze een veelbesproken idee om buiten gebruik geraakte metrohaltes (‘spookstations’) om te bouwen tot theaters, zwembaden of restaurants. Ideologie of niet, het feest moet in elk geval doorgaan.

DOOR OLIVIER VAN BEEMEN IN PARIJS

Van Kosciusko wordt verwacht dat haar ambities verder reiken dan het stadhuis aan de Seine.

‘Overal zie je nieuwe hippe cafés, cocktailbarretjes en erg goede restaurants.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content