‘Zijn partij zou Charles Michel op de gevaren van het premierschap moeten wijzen’, zegt Martin Buxant, politiek journalist en commentator bij de Franstalige zakenkrant L’Echo en goed ingevoerd in de ins en outs van de MR, straks de enige Franstalige regeringspartner in de zogenaamde Zweedse coalitie. ‘Met christendemocraten moet je altijd op je hoede zijn. Daar zijn liberalen als Didier Reynders van doordrongen.’

Een krantenjournalist die je een afspraak geeft om negen uur ’s ochtends, dat is ongebruikelijk matineus. Maar sinds hij ook L’Invité verzorgt, het druk beluisterde, dagelijkse politieke interview om tien voor acht op de commerciële radio Bel RTL, moet Martin Buxant (35) vroeg uit de veren. ‘En als ik dat achter de kiezen heb, kom ik hier als eerste op de redactie aan,’ lacht hij, ‘nog vóór de Vlamingen, stel je voor’. Want in de gebouwen van Tour en Taxis zijn zowel de redacties van L’Echo als die van haar Vlaamse tegenhanger De Tijd ondergebracht.

Behalve vroeg opstaan, is politieke journalistiek op de radio bedrijven best lastig in het begin, vertelt hij. ‘Je moet een goed evenwicht vinden tussen bijtend genoeg zijn, en luisteren naar wat een politicus te zeggen heeft. Want als je te assertief wordt, krijg je meteen boze reacties van luisteraars: “Laat die man of vrouw toch eens uitspreken!”‘ (lacht)

Martin Buxant is een unicum in de Belgische journalistiek. Hij werkte jarenlang bij La Libre Belgique en maakte dan, als Franstalige Wetstraatjournalist, de overstap naar de Vlaamse krant De Morgen. Daar bleef hij twee jaar. Het leverde hemgoede politieke contacten aan beide kanten van de taalgrens op. ‘Het was een superervaring, iedereen zou dat moeten doen. Maar het was ook vermoeiend om in een andere taal te moeten werken. Op den duur droomde ik zelfs in het Nederlands.’

Aan het vak zelf veranderde er niet zoveel. ‘Ik heb journalistiek op precies dezelfde manier bedreven in Vlaanderen, even kritisch en even hard op zoek naar primeurs, al heb ik de indruk dat Vlaamse journalisten meer gestuurd en sterker omkaderd worden door hun leidinggevenden. Een Franstalige journalist komt nog weleens naar een redactievergadering met de mededeling: we zullen wel zien wat ik vandaag ga doen.’

Buxant geldt als een journalist die de MR (Mouvement Réformateur) door en door kent. Samen met zijn toenmalige collega Françis Van de Woestyne van La Libre Belgique schreef hij een boek over Didier Reynders. Hij kickt op politieke strategie en op alles wat zich in de coulissen van de politiek afspeelt. Al moet hij toegeven dat het door al het gespin van de laatste dagen in de Wetstraat – l’intoxication of de vergiftiging, zoals Franstaligen dat zo fraai uitdrukken – niet altijd makkelijk is om helder te zien wat er precies gaande is.

Wat is de rol geweest van Charles Michel in het op de sporen zetten van de Zweedse coalitie?

BUXANT: Kijk, Charles Michel wilde echt heel graag deel uitmaken van de Brusselse en de Waalse regeringen. Dat is mislukt en wiens schuld dat uiteindelijk is, zullen we nooit weten. De versies van Paul Magnette (PS) en Benoît Lutgen (CDH) aan de ene kant en Charles Michel aan de andere kant staan lijnrecht tegenover elkaar.

Vervolgens heeft Michel, tegen alles en iedereen in, die Zweedse formule uit de startblokken gekregen. Zelfs mensen die dicht bij hem staan, zoals Olivier Chastel, een echte vriend, zeiden: dit lukt hem nooit. Maar hij heeft hard gewerkt en het vertrouwen weten te winnen van Bart De Wever (N-VA), Kris Peeters (CD&V) en Wouter Beke (CD&V), met wie hij het goed kan vinden. Als deze Zweedse coalitie er daadwerkelijk komt, is dat dus in grote mate de verdienste van Charles Michel, en niet van Didier Reynders, die op geen enkel moment de motor van de onderhandelingen is geweest. Al heeft hij Michel ook geen stokken in de wielen gestoken.

Behalve wanneer het aankomt op het verdelen van de ministerportefeuilles?

BUXANT: Reynders droomt al heel lang van een internationale functie. In de Belgische politiek heeft hij bijna alles bereikt: hij is partijvoorzitter geweest, minister van Financiën, minister van Buitenlandse Zaken, vicepremier. Hij wilde dat Europees commissariaat écht. In zijn hoofd was hij al weg. Die beruchte nacht waarin CD&V besloot om te kiezen voor Marianne Thyssen en de Wetstraat 16 los te laten, was voor hem een heel bittere pil om te slikken.

Hij zag er de volgende ochtend inderdaad een beetje pips uit.

BUXANT: Hij was er kapot van. Tegelijk heeft CD&V zo ook het paradigma van de onderhandelingen compleet door elkaar geschud. Aanvankelijk was het simpel: Charles Michel zou het boegbeeld van de Franstaligen in de regering worden en Didier Reynders zou naar de Commissie gaan. Nu Reynders in België blijft, verandert alles. De man krijgt natuurlijk aanbiedingen uit de privésector, maar daar heeft hij geen zin in. Hij is niet van plan de politiek te verlaten. En dus is het zaak een evenwicht te vinden tussen de twee kopstukken van de MR, die zoals bekend samen een nogal bewogen parcours achter de rug hebben. Charles Michel, zijn vader Louis en hun medestanders hebben Reynders twee jaar geleden door middel van een interne staatsgreep uit zijn voorzittersstoel geschopt. Psychologisch is het daarom voor Reynders erg lastig om te aanvaarden dat hij binnen een federale regering onder Charles Michel zou moeten functioneren. Misschien denkt hij er over drie dagen alweer anders over, maar op dit moment ziet Reynders dat niet zitten. Dan blijf ik liever buiten de regering, zegt hij, en neem ik de partij weer in handen. En dat betekent gegarandeerd instabiliteit voor de toekomstige regering.

Neemt de MR het de Vlaamse christendemocraten kwalijk dat ze dat aanvankelijke plan hebben gekelderd?

BUXANT: De MR was daar niet blij mee, zoveel is zeker. Niemand had er rekening mee gehouden dat CD&V dit punt echt zou doordrijven.

Is het vertrouwen tussen CD&V en MR daardoor op de proef gesteld?

BUXANT: Het einddoel, de vorming van de regering, is uiteindelijk belangrijker gebleken. Inmiddels zijn de bruggen tussen Michel, Peeters en Beke alweer hersteld.

Maar Didier Reynders zal CD&V dit misschien niet licht vergeven?

BUXANT: Tussen Reynders en CD&V is het nooit grote liefde geweest. Maar Reynders is een professioneel politicus, hij zal niet toelaten dat persoonlijke ressentimenten gaan overheersen. Jean Gol, de mentor van Didier, had ook een haat-liefdeverhouding met de christendemocraten. Gol is uiteindelijk verraden door Wilfried Martens en dat heeft sporen nagelaten, niet alleen bij Gol, maar ook bij Didier Reynders die toen zijn kabinetschef was. Met christendemocraten moet je altijd op je hoede zijn, daar zijn liberalen als Reynders van doordrongen. En geef hen eens ongelijk. Kijk naar de soap rond het premierschap. Op het allerlaatste moment zeggen ze: het hoeft niet meer. Maar ik vind CD&V meesters in het onderhandelen. Amper achttien zetels heeft die partij nog in de Kamer, en toch pokert ze mee om een Europees Commissaris en de premier, en komt ze met voor de anderen heel moeilijk te aanvaarden maatregelen. Iedereen knikt en buigt – komt in orde CD&V! – want men weet dat als CD&V haar zin niet krijgt, ze de stekker eruit trekt.

U citeert in de weekendkrant anonieme Vlaamse partijvoorzitters die zich zorgen maken over de stabiliteit van de toekomstige federale regering, nu Didier Reynders naast zijn Europese droom heeft gegrepen. Maar daar heeft CD&V natuurlijk mee voor gezorgd, niet?

BUXANT: Blijkbaar was Marianne Thyssen zo belangrijk voor hen, dat ze het risico op instabiliteit in de Zweedse coalitie op de koop toe nemen. Door het Europees Commissariaat moet CD&V wel een minister inleveren. Ik vraag me af of Koen Geens, Pieter De Crem en Wouter Beke niet opgelucht zouden zijn als Kris Peeters naar – bijvoorbeeld – het Havenbedrijf van Antwerpen zou verkassen. (lacht) In het hoofd van Michel wordt dit wel nog de regering-Michel-Peeters, met Peeters als een soort Vlaamse schaduwpremier, maar dat blijven vooralsnog allemaal speculaties.

Vinden Franstaligen het niet vreemd dat geen enkele Vlaamse partij nog de premier wil leveren?

BUXANT: Heel vreemd. Men vraagt zich af hoe het kan dat de Vlaamse partijen een voor een de functie van eerste minister weigeren. Dat is nooit eerder gebeurd. Maar dat komt natuurlijk omdat de Vlamingen goed begrepen hebben dat het premierschap geen cadeau is. Kijk hoe het Guy Verhofstadt en Yves Leterme is vergaan. Ook Elio Di Rupo zou bij de laatste verkiezingen veel minder last met de PTB (Franstalige zusterpartij van de PVDA, nvdr) hebben gehad, indien hij als premier niet zo veel water in zijn wijn had moeten doen.

Waarom wil Charles Michel dan per se premier worden?

BUXANT: Als je als toppoliticus nog maar een haar van de Wetstraat 16 verwijderd bent, is het blijkbaar onmogelijk om die verlokking te weerstaan. Maar als ik een Franstalige liberaal was, zou ik dat premierschap nooit aannemen. Want het betekent dat je de hele tijd compromissen moet sluiten met de Vlamingen, en dat als enige Franstalige partij in die regering. Ik zie niet in wat de MR daarbij te winnen heeft. De partij zou Charles Michel op die gevaren moeten wijzen. Maar het premierschap brengt natuurlijk veel exposure met zich mee, voor de partij en vooral voor Michel persoonlijk. Dat maakt het voor hem heel moeilijk om nee te zeggen.

Waar komt het de MR in deze onuitgegeven formule, als enige Franstalige partij met drie Vlaamse partijen, verder op aan?

BUXANT: Als de MR aan dit avontuur begint, moet de partij de rit absoluut uitzitten. Als het ergens halverwege misgaat, wordt het een ramp. Dan roepen alle andere Franstalige partijen in koor: zie je wel, verraders, we told you so! Maar als deze regering standhoudt en resultaten boekt, kan het voor de MR best gunstig uitpakken. Er zal natuurlijk protest komen, maar de kern van het MR-electoraat bestaat uit zelfstandigen en mensen uit de middenklasse, en die zijn a priori wel te porren voor de maatregelen die nu in de pijplijn zitten.

Wie is nu de baas bij de MR?

BUXANT: Charles heeft zijn partij in de hand. Hij is de baas, ontegensprekelijk. Maar Didier heeft heel wat vertrouwelingen binnen de partij – denk aan Jean-Luc Crucke, Daniel Bacquelaine en Pierre-Yves Jeholet – mensen die veel stemmen halen en die goede contacten hebben in de media. Een Vlaamse onderhandelaar zei me enkele dagen geleden: Didier Reynders lijkt een beetje op Karel De Gucht, maar dan geraffineerder qua aanpak. Als Karel De Gucht het in zijn hoofd haalt om een onderhandeling te bemoeilijken en zijn omgeving de duvel aan te doen, doet hij dat ook. Dan laat hij zijn ongenoegen de vrije loop en gaat hij overal interviews geven. Didier Reynders is meer de man van het subtiele dreigement. Met het soortelijk gewicht dat hij binnen de MR bezit, kan Charles Michel niet anders dan een elegante oplossing voor hem zoeken.

Maar de echte inzet van deze machtsstrijd is inderdaad de partij. Charles mag dan het partijkader controleren, bij de basis blijft Reynders immens populair. Maar misschien speelt Reynders dit spelletje ook gewoon om er zeker van te zijn dat hij straks een mooie ministerportefeuille krijgt.

De MR zal in deze politieke constellatie veel meer gewicht in de schaal leggen dan waar ze op grond van de verkiezingsuitslag aanspraak op kan maken, niet?

BUXANT: Zeker, de grap die bij de MR de ronde doet, is dat de partij straks meer ministers heeft dan parlementsleden. Met zeven ministers in de federale regering zullen ze constant in de media aanwezig zijn. En de gewesten hebben er met de zesde staatshervorming dan wel belangrijke bevoegdheden bij gekregen, het federale niveau blijft toch de eredivisie van de Belgische politiek. Om een fiscale hervorming te kunnen doordrukken, moet je in de federale regering zitten. De sociale zekerheid? Deelnemen aan een oorlog? Ook daarover gaat het federale niveau. Daarom is de PS ook zo boos dat ze er niet bij is.

Vóór de verkiezingen zeiden Charles Michel en Wouter Beke in een gezamenlijk interview dat ze de centrale as wilden vormen van de volgende federale regering. Was dat de eigenlijke stichtingsakte van deze Zweedse coalitie?

BUXANT: Dat kan achteraf wel zo lijken, maar wie dat beweert, herschrijft de geschiedenis. Deze regering, als ze er komt, hangt aan elkaar van louter toevalligheden en onverwachte gebeurtenissen. Ze is een product van de omstandigheden, met name van het feit dat de MR buiten de regionale meerderheden in Brussel en Wallonië is gehouden. De Zweedse coalitie was zeker niet de eerste keuze van de MR.

Los daarvan lijkt het soms wel alsof MR en CD&V ideologisch meer gemeen hebben dan MR en Open VLD.

BUXANT: Op sociaal-economisch vlak vast en zeker. Wij hebben aan Franstalige kant niet zulke rechtse partijen als de N-VA en de Open VLD. CD&V en CDH, dat is nu wel overduidelijk gebleken, hebben dan weer niets meer gemeenschappelijk. Maar het valt te betwijfelen of Benoît Lutgen op de lange termijn een slimme keuze voor zijn partij heeft gemaakt. Kiezers die links of centrumlinks georiënteerd zijn, zullen denken dat ze evengoed meteen voor de PS kunnen stemmen; rechtse en centrumrechtse kiezers, meteen voor de MR.

Wat voor iemand is onze vermoedelijke toekomstige premier?

BUXANT: Charles Michel is iemand, net zoals Didier Reynders overigens, die nooit met zijn privéleven te koop loopt. In tegenstelling tot Elio Di Rupo die zich graag laat fotograferen in de fitnesszaal of het zwembad. Voor het overige is Charles een typische Waals-Brabander: goede leerling, discreet, bescheiden, intelligent. Een aangename kerel, hoor, die best wel humor heeft, maar dat houdt hij voor zijn vrienden en zijn naasten. Wie zijn vrienden zijn, weten we ook niet, het zijn geen bekende mensen. Michel is ook niet iemand die naar mondaine bijeenkomsten gaat, in tegenstelling tot Reynders, die dol is op recepties en die ervan houdt om te gaan speechen voor een groot publiek. Maar Michel is de voorbije jaren gegroeid als partijvoorzitter en heeft goede contacten met de lokale afdelingen. Het is ook iemand die zelden roept of boos wordt.

Niet zoals zijn vader?

BUXANT: O nee, op dat gebied is hij de volstrekte tegenpool van zijn vader, die heel hartelijk is maar ook vurig van temperament. Ho maar als je tegen zijn kar rijdt. Dan grijpt hij zijn telefoon en begint hij te roepen: ‘Martin tu m’emmerde!’ (lacht) Charles zal zoiets nooit doen. Hij zal je rustig zeggen ‘wat je daar hebt geschreven, klopt niet’, en hij zal dat ook alleen maar doen als hij je goed kent.

Didier Reynders staat dan weer te boek als een politieke speelvogel.

BUXANT: Hij houdt van het politieke spel, dat klopt, en hij heeft ook een cassant kantje. Als hij tijdens de mislukte oranje-blauwe onderhandelingen niet zo onaardig tegen Joëlle Milquet was geweest, had hij in 2007 eerste minister kunnen worden. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ook Charles Michel weinig lering uit de fouten van Reynders heeft getrokken, anders had hij misschien wel deel uitgemaakt van de gewestelijke regeringen. Voor het overige is Didier een hardere liberaal dan Charles. Die laatste is volkser, een echte sociale liberaal. Didier is ook een dossiervreter en technisch sterk onderlegd. Dat heeft hij bewezen in de twaalf jaar dat hij op Financiën zat.

In Vlaanderen hebben ze geen hoge dunk van zijn prestaties als minister van Financiën.

BUXANT: En dat zit hem bijzonder hoog. Hij is dan ook erg in zijn nopjes als Vlaamse bedrijfsleiders hem nu komen vertellen dat hij toch de kwaadste niet was.

Hoe zijn de relaties tussen de MR en de N-VA?

BUXANT: Uitstekend. Reynders heeft al lang een goede band met De Wever. Ze hebben hetzelfde soort humor – altijd grappen maken ten koste van iemand anders – en zijn allebei superintelligent. Maar ook Michel is erin geslaagd een goede vertrouwensband met De Wever op te bouwen. We werken perfect samen, klinkt het van beide kanten.

Hoe staat men in de Franstalige pers tegenover deze rechtse regeringsformule?

BUXANT: De meeste waarnemers reageren tot mijn verbazing vrij gematigd, nu de initiële schok over het besluit van de MR om met de N-VA scheep te gaan is weggeëbd. La Libre Belgique heeft onlangs maar vier regels besteedt aan een grote protestbetoging van de vakbonden, en zelfs in Le Soir steekt er niet elke dag een anti-N-VA-storm op. Ik heb hoofdartikelen gelezen van Béatrice Delvaux die erg pro Charles Michel waren, en andere die kritisch waren. En wat de publieke opinie betreft: die kijkt de kat uit de boom. Men is benieuwd om te zien of de N-VA het eerlijk gaat spelen en blij verrast dat de N-VA zich bereid toont om het communautaire dossier vijf jaar lang te laten rusten.

Vreemd, tijdens de campagne werd de N-VA bijna dagelijks als staatsgevaarlijk afgeschilderd.

BUXANT: Klopt. Maar de bevolking staat sceptisch tegenover wat journalisten en politici haar vertellen. Ze neemt niet alles zomaar voetstoots aan. Er zal natuurlijk wel kritiek opborrelen, maar die zal meer verband houden met de bestuurskwaliteit en de sociaaleconomische keuzes van de N-VA. In die zin zal deze regeringsformule allicht ook leiden tot een soort normalisering van de N-VA aan Franstalige kant.

DOOR HAN RENARD

‘Iedereen weet dat als de CD&V haar zin niet krijgt, ze de stekker eruit trekt.’

‘De grap die bij de MR de ronde doet, is dat de partij straks meer ministers heeft dan parlementsleden.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content