Januari was de natste maand in 248 jaar. De weersomstandigheden vallen dan wel niet onder de verantwoordelijkheid van premier David Cameron, zijn trage reactie op de watersnood zou hem wel eens stemmen kunnen kosten bij de Europese verkiezingen in mei.

Pas toen David Cameron op dinsdagmiddag 11 februari zijn rubberlaarzen verruilde voor een somber maatpak en achter de microfoon ging staan in de gelambriseerde congresruimte van zijn ambtswoning, wisten de Britten dat het ernst was. Het was de eerste persconferentie van de Britse premier in 238 dagen. En zijn allereerste over de watercrisis.

In het zuidwestelijke Somerset, waar een deel van de ondergelopen 65 vierkante kilometer sinds Kerstmis blank staat, hadden ze het al langer over een ramp. Maar zij, roependen in het waterlandschap, waren genegeerd. Dat veranderde toen de Theems in de voorsteden van Londen uit zijn oevers barstte en duizenden van ’s lands duurste huizen bedreigde. Downing Street kwam in actie. Ruziënde ministers werden teruggefloten, natte dorpen kregen militaire hulp, gedupeerden werd beloofd dat ‘kosten noch moeite gespaard’ zouden worden bij herstelwerkzaamheden. Het werkbezoek naar het Midden-Oosten werd uitgesteld. Excuses aan Israël en de Palestijnse gebieden, maar de Britse premier had zijn eigen crisis. Een die niet snel zou verdwijnen. ‘Het gaat nog erger worden voordat de situatie verbetert.’

Ministers begonnen uit te waaieren naar de natste en meest verwaaide kiezers. Cameron zat dagelijks spoedberaden voor en stond tussendoor de pers te woord in ondergelopen straten. Eindelijk, was de perceptie, had Londen grip gekregen op de situatie. De eerste minister zou de zaak onder controle krijgen.

De natte, winderige aanval op de zuidelijke en westelijke regio’s van Groot-Brittannië die eind december begon, is de langst durende ooit geregistreerd. Januari was de natste maand in 248 jaar. Aan de kusten van Engeland en Wales zijn de dijken sinds 1953 niet zo geteisterd. Orkanen van 150 kilometer per uur hebben decennia oude records weggeslagen. Zelfs de oppositie kon de schuld voor de extreme weersomstandigheden niet in de schoenen van David Cameron schuiven. Wat Nigel Farage, leider van de nationalistische, anti-Europese partij Ukip niet verhinderde de EU te betichten van blaam, omdat Europese regelgeving het uitbaggeren van rivieren belemmerd zou hebben.

Helemaal vrijuit gaat Cameron niet. De weersomstandigheden vallen dan niet onder zijn verantwoordelijkheid, maar het beheer van de landelijke waterhuishouding wel. Het was de Britse regeringsleider die de begroting van de Environment Agency, het milieuagentschap belast met waterbeheer, reduceerde met 28 procent, waardoor 25 procent van de werknemers die zich met natuurrampen bezighouden, de wacht is aangezegd. Camerons benoeming van een klimaatscepticus als minister van Milieu, hielp evenmin. Het zijn geen onderwerpen die de premier nu wil aansnijden. De schuldvraag is voor later, zegt Downing Street. Voor als de modder is opgedroogd.

Rijke kliek

Maar in Somerset, Berkshire en Surrey is de schuldvraag al boven komen drijven. De inactiviteit van de overheid wordt uitgelegd als onverschilligheid, als typerend voor een premier die aanvoerder is van een rijke, geprivilegieerde kliek die niet geïnteresseerd is als het buiten de Londense metropool gebeurt.

Cameron presenteert zich graag als een rationele leider, een natuurlijke staatsman op wie je kunt vertrouwen in tijden van crisis. Op zijn reputatie een competent leider te zijn, rusten de electorale kansen van zijn partij. Om te beginnen bij de Europese verkiezingen in mei.

De stem die de Britten dan uitbrengen kan de rest van zijn premierschap bepalen. Lang voor de, volgens Cameron ‘Bijbelse vloed’ het land overspoelde, had de Conservatieve partijtop de Europese verkiezingen al afgeschreven. ‘De vraag is niet of we die verkiezingen verliezen, maar hoe erg’, zei een strateeg. De tory’s verwachten door Ukip en Labour weggeschoven te worden naar een vernederende derde plaats. Het is een positie die de tory’s in een landelijke verkiezing niet gewend zijn te bezetten.

Hoewel Labour verreweg de grootste oppositiepartij is (258 zetels in het Lagerhuis) zijn de Conservatieve het bangst voor Ukip (nul zetels). Het doel van de United Kingdom Independence Party is, zoals de naam suggereert, het VK terug te trekken uit de EU. Die belofte was genoeg om flinke overwinningen te boeken bij gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar en daarmee het Britse politieke landschap grondig te wijzigen. De ‘ukippers’, eens een amusant randverschijnsel en door Cameron opgesomd als ‘een stel zotten, sukkels en heimelijke racisten’, trokken een streep door Camerons EU-vriendelijke rekening. Zij waren de reden voor zijn historische belofte rond 2017 een referendum te houden over het Britse lidmaatschap van de EU. Als de Britse regeringsleider hoopte daarmee Ukip de wind uit de zeilen te nemen, kwam hij bedrogen uit. Een recente peiling gaf aan dat de anti-Europeanen kunnen rekenen op 20 procent van de stemmen.

Camerons strategie is riskant, zo niet roekeloos. Persoonlijk is hij geen voorstander van een ‘Brexit’. Hij zal zich juist sterk maken om de Britten in de EU te houden. Het enige wat hij wil, is de band met Europa een steekje losser maken. Andere landen, Duitsland incluis, kunnen daarin komen. Ze hebben sympathie voor de positie van de Britse eerste minister. Maar het gaat ze te ver moeizaam tot stand gekomen verdragen open te breken teneinde Cameron te stutten.

De tory’s zitten opnieuw in de val van het eurosceptische monster dat ze hebben gecreëerd. Camerons referendumbelofte heeft zijn partij verscheurd. De eurocrisis heeft ook daarbuiten, in de rest van het Verenigd Koninkrijk, de stemming verhard. Terugtrekking is salonfähig geworden.

De Britse premier, een hoffelijk man met een ordelijk intellect, gelooft in compromissen. Maar zijn anti-Europese fractiegenoten zullen luidruchtig uit het gareel vallen en zo veel eisen stellen aan het overdragen van Europese afspraken, zoals een verbod op vrijheid van werknemersverkeer, dat ze neerkomen op de beëindiging van het Britse lidmaatschap.

Camerons partijstrategen richten zich op de landsverkiezingen van 2015. Ukip is een partij van de proteststem, geloven ze. Na hun frustratie over Europa en immigranten te hebben afgereageerd, zullen Britse kiezers bij de parlementsverkiezingen hun weg weer terugvinden naar de gevestigde partijen. Tegen die tijd, is de redenering, heeft het economisch herstel zich zo sterk vastgebeten dat Cameron met recht kan claimen het land van de financiële ondergang te hebben gered.

De economie moet Camerons succesverhaal worden. Cijfers bevestigen dat het VK de crisis heeft afgeschud. Het IMF voorspelt dat de Britse economie zal aantrekken met 2.4 procent: harder dan iedere andere, grote Europese economie. Werkgelegenheid neemt sneller toe dan voorspeld en stijgende huizenprijzen, gestoeld op supergoedkope leningen, voeden consumentenuitgaven. Maar de groei is onevenwichtig. 75 procent van economische activiteit komt op naam van de dienstensector.

Toen Cameron in 2010 de verkiezingen won, beloofde hij de economie in balans te brengen. De crisis zette daar een punt achter. Hij typeerde zichzelf als een Conservatief-met-Compassie, maar de compassie was niet te rijmen met miljarden aan bezuinigingen en de verpaupering van grote delen van de samenleving. Een half miljoen Britten maken gebruik van voedselbanken.

Volgend jaar is David Cameron tien jaar partijleider en vijf jaar premier. Hij zou het ambt met liefde en plezier uitoefenen, maar geen aandrang hebben het land te veranderen. Cameron is geen ideoloog. Zijn politieke identiteit is een lappendeken van compromissen en improvisaties. Hij is flexibel en pragmatisch genoeg om de coalitie met de LibDems staande te houden; misschien wel zijn grootste verdienste. Zijn plannen voor een tweede ambtstermijn zijn nog vager dan voor de eerste. ‘Het probleem met Cameron is dat 90 procent van zijn ambitie vervuld werd toen hij Downing Street voor het eerst binnenliep’, zei eens een Kamerlid.

DOOR LIA VAN BECKHOVEN

David Cameron benoemde een klimaatscepticus als minister van Milieu.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content