De grote regeringscrisis in Israël werd zondag voorlopig uitgesteld. Maar de slepende crisis duurt gewoon verder.
Zondagavond heerste grote spanning in Israël, waar advocaat-generaal Elyakim Rubinstein zijn beslissing moest bekendmaken over het geval Benyamin Netanyahu. Moest de Israëlische premier in staat van beschuldiging gesteld worden voor fraude en misbruik van vertrouwen, of niet ? Indien wel, dat wilde de heersende consensus, dan zou ?Bibi? niet anders meer kunnen dan aftreden, en wellicht zou Israël naar verkiezingen gaan. Indien niet, dat wilde alleen de oppositie, dan zou hij toch moeten aftreden om morele redenen. In ieder geval zou hij, aftredend of niet, door de zaak Bar-On ernstig beschadigd zijn, en de Likoed met hem. En de vraag zou gesteld moeten worden naar de leefbaarheid van zijn coalitieregering. Dit alles waren speculaties vóór de feiten, die men in het achterhoofd moet houden. Het schandaal was zo ver doorgegroeid dat de Israëlische politie na onderzoek in een rapport gesteld had dat de premier hiermee in staat van beschuldiging kon gesteld worden. De advocaat-generaal besliste over de politieke toekomst van de premier, en dus over het lot van de coalitie.
Elyakim Rubinstein besliste dat er geen voldoende bewijs was om de premier inderdaad in staat van beschuldiging te stellen. Hij had het over zware vermoedens, die niet gestaafd waren door tastbare bewijzen, over bewilderment, verbijstering. Voorts legde hij er de nadruk op dat hij uitsluitend legalistisch te werk was gegaan, en dat volgens de letter van de wet premier Netanyahu niets gemaakt kon worden, en het dossier tegen hem gesloten moest worden.
Door Bibi Netanyahu, die tevoren al duidelijk had gemaakt dat hij hoe dan ook zou aan blijven zolang hij niet metterdaad in staat van beschuldiging gesteld was, werd dit uitgelegd als een totale vrijspraak en een aanmoediging om voort te doen.
Door de oppositie werd er de nadruk op gelegd dat Rubinstein de premier niet witgewassen had, maar alleen bij gebrek aan bewijzen vrijgelaten, en werd eens te meer zijn ontslag geëist. Het geroep om verkiezingen bleef in de lucht, temeer daar Arieh Deri, partijleider van coalitiepartner Shas, wellicht wèl zal moeten terechtstaan. Kan de regeringscoalitie blijven bestaan tegen deze achtergrond ? Kan Shas erbij blijven ? Of zal de Russische partij van Nathan Chtaranski uit de regering treden zoals die voorspeld had ? Het spel is nog verre van gespeeld. Dinsdag begon de joodse paasperiode, die in Israël bijna neerkomt op een politieke vakantie van enkele weken, zodat de affaire wat tijd krijgt om te koelen en de generale staven tijd om hun strategieën bij te stellen. Beroep tegen de beslissing zou kunnen, maar ook verkiezingen lijken mogelijk.
De affaire-Bar-On in een notedop. Arieh Deri van Shas, die een proces tegen zich lopen had, zou Bibi Netanyahu onder druk gezet hebben om de nogal duistere advocaat Roni Bar-On tot juridisch raadgever van de staat, advocaat-generaal, aan te stellen. In ruil daarvoor zou Deri zijn Shas-partij voor de hergroeperingsakkoorden in Hebron doen stemmen, en in ruil voor de steun van Deri zou Bar-On diens proces helpen verdonkeremanen. Het schandaal, dat uitgebracht werd door tv-journaliste Ayala Hasson, houdt Israël al maanden in zijn greep. De nieuwste ontwikkeling wordt nu door de harde Likoed-kern aangegrepen om een frontale aanval te lanceren op de media en wat misschien minder evident is voor een rechtse regeringspartij op de politie.
EN NU DE VREDE ?
Eén en ander heeft voorbijgaand de aandacht afgeleid van ernstiger onderwerpen. Hoe moet het verder met de Israëli’s en de Palestijnen in hun befaamde vredesproces. De Palestijnse Autoriteit, zo formuleerde hun vertegenwoordiger in Londen Afif Safieh het zondagmiddag nog, voelt weinig tederheid voor premier Netanyahu, die het vredesproces zozeer afgeremd en beschadigd heeft. Maar zij heeft er ook geen belang bij dat hij tot aftreden zou gedwongen worden omwille van interne Israëlische kwesties, om dan vervangen te worden door iemand niemand weet wie die inzake het vredesproces niet noodzakelijk positiever zou handelen dan hij zelf. ?Het vredesproces moet doorgaan,? zei Safieh, ?zoals gepland en met zo weinig mogelijk vertragingen en onderbrekingen, die de Palestijnse bevolking alleen maar wanhopiger maken.?
De onderliggende redenering is wellicht dat Bibi Netanyahu nog altijd tegelijk warm en koud blaast, al naar gelang van zijn gesprekspartners en wat zij tegen hem zeggen. Tegen de Europeanen zegt hij dat de beruchte nederzetting op Har Homa niet voor morgen is, want dat daar nu alleen ?infrastructuurwerken? bezig zijn, en het eigenlijke bouwen van woningen nog wel een jaar of drie op zich kan laten wachten. Want er zijn toch nog veel leegstaande woningen over in de bestaande nederzettingen. Maar bij de Israëlische lobby Aipac in de VS zegt hij dat niets of niemand hem zal beletten nu onmiddellijk in Jeruzalem te beginnen bouwen. En anderzijds zijn er heel concrete plannen in Israël om meer kolonisten naar de nederzettingen te sturen, om duizenden nieuwe huizen te beginnen bouwen, om de oppervlakte van twee grote nederzettingen, Ariel en Emmanuel, uit te breiden. Welke Netanyahu is dan de echte : Bibi de pragmatist (maar waar is hij ooit metterdaad pragmatisch geweest, vragen tegenstanders), of Benyamin de rechtse ideoloog van Jabotinski-signatuur die nog op een verholen manier in Groot-Israël gelooft ?
Eén politiek plan lijkt intussen sine die uitgesteld. De ?grote coalitie? van Labour en Likoed in een regering van Nationale Eenheid, waar Shimon Peres tot voor kort nog op leek te vlassen en die door Netanyahu een paar weken geleden nog als mogelijkheid gelanceerd werd, is voorlopig opgeborgen. Tot opluchting van veel Labourgezinde Israëli’s en waarschijnlijk de Palestijnse Autoriteit, die vreesden dat zo’n eenheidsregering alleen maar zou dienen om Labour en Likoed samen het programma van Likoed te laten uitvoeren, op de kap van de Palestijnen. Men kan moeilijk ontkennen dat bepaalde plannen en ?non-papers? die de afgelopen paar maanden in de pers kwamen, die argwaan hebben gestoffeerd zoals de ?denkoefening? van Yossi Beilin en anderen, waarin een nieuwe verdeling van grondgebied uitgestippeld werd.
Alles lijkt erop te wijzen dat de Travaillisten bereid zouden zijn, àls Bibi Netanyahu hen maar een opening liet, om met hem in zee te gaan in naam van het ?gebrek aan alternatief? in de Israëlische maatschappij, die nu eenmaal rechts zou denken en reageren. Bij een toenemende wanhoop van de Palestijnse bevolking, die de facto aan een nieuwe intifada begonnen is één waarin men tussen de Israëlische soldaten met de geweren en de Palestijnen met de stenen nu ook dikke Palestijnse politiemannen op de foto ziet, die proberen Israëli’s en Palestijnen tot kalmte te bewegen , lijkt de situatie nochtans niet op dit soort strategie van wachten-en-laten-rotten afgestemd te zijn.
Het antwoord, hoort men iedereen zeggen, zit bij VS-president Bill Clinton. Die is, hoewel hij het wel eens ontkent, peter van het vredesproces, en heeft er dus een verantwoordelijkheid in. Die neemt hij nochtans niet. In zijn rol van scheidsrechter die boven de partijen staat (de enige manier om ene of andere partij tot iets te kunnen dwingen), stuurt hij wèl de Europeanen naar huis, want alleen de VS mag zogenaamd in het proces bemiddelen en dan bemiddelt hij niet. Premier Netanyahu zou waarschijnlijk met veel aandacht luisteren naar wat Clinton te zeggen heeft over Har Homa maar men verwacht niet meer dat Clinton daarover iets zal zeggen. Zo is hij ook de aandacht van de Arabische landen kwijtgeraakt die in het proces geëngageerd zijn. En de Europeanen zouden ook wel willen tussenkomen, maar mogen dus niet. Mogen niet van de VS, mogen niet van de Israëli’s. Want samen voelen zij zich weer eens sterk, de Israëli’s en de VS. Dat Clinton intussen in zo grote mate de zin doet van een minderheid in zijn eigen joodse bevolking, is een raadsel dat ook in de Verenigde Staten nog op een oplossing wacht.
Sus van Elzen
Intifada in Hebron : met Palestijnse politieman in het midden.
