‘De koning houdt het ontslag van premier Yves Leterme in beraad’, zo klonk de zakelijke mededeling van het hof, nadat eerste minister Leterme maandagavond zijn ontslag bij de koning had ingediend.

Het staatshoofd had eerst nog wat volk naar het Belvédère genood, onder wie Kamervoorzitter Herman Van Rompuy en de ministers van Institutionele Hervormingen Didier Reynders en Jo Vandeurzen.

Tijdens een langdurig nachtelijk gesprek hebben die de koning wellicht omstandig de ernst van het politieke imbroglio toegelicht en hem ook gewezen waar de institutionele mijnenvelden liggen.

Luttele uren nadat het paleis had gemeld Letermes ontslag in beraad te houden, ontving de vorst ook Vlaams minister-president Kris Peeters en diens Franstalige collega Rudy Demotte in zijn studeerkamer. Auguren in de Wetstraat meenden daaruit te mogen besluiten dat ook de koning het confederale model onderschreef.

Kennelijk heeft de koninklijke entourage, met een eeuw vertraging, ‘ la grande et horrifiante vérité’ (‘de grote en huiveringwekkende waarheid’) ontdekt die Jules Destrée in augustus 1912 al formuleerde in zijn befaamde Brief aan de Koning, gericht aan Albert I, de grootvader van de huidige vorst. Die waarheid luidde dat er in dit land geen Belgen, maar alleen Walen en Vlamingen wonen – om reden van welvoeglijkheid laten we Destrées omschrijving van de Brusselaars achterwege.

Zijn nachtelijke bezoekers van afgelopen maandag zullen de vorst wel hebben uitgelegd dat alleen een tête-à-tête tussen Kris Peeters en Rudy Demotte uitkomst kan bieden. Een beetje zoals de SlowaakVladimir Meciar en de Tsjech Vaclav Klaus onder hun boom in de tuin van Villa Tugendhat in Brno, maar in dit geval niet om het land te splitsen maar om het federale koninkrijk te redden. Want de collega’s van Peeters en Demotte die de laatste weken het federale schip aanstuurden, bleken tapijtverkopers zonder tapijten.

De ontslagnemende regering zonder meer een doorstart laten maken, is volgens CD&V-voorzitter Marianne Thyssen niet aan de orde. Bovendien zou deze gehavende ploeg dan voort moeten werken aan een virtueel sociaaleconomisch programma dat steunt op een gefingeerde begroting.

Want intussen blijft de federale badkuip leeglopen. Daarom alleen al zou het een haast criminele onderneming zijn het lekkende schip van Yves Leterme nog eens van de kant te duwen, zonder de zekerheid van een verregaande staatshervorming en herziening van de financieringswet – zeker nu de financiële markten en het sociale systeem in hun hengsels kraken.

De analyse van professor Hendrik Vuye verderop in het blad is hard maar juist. De federale defensie is een puinhoop. Justitie is door het uitblijven van de noodzakelijke hervormingen en door de verschillende visies van Nederlandstaligen en Franstaligen een rampgebied. Financiën is een catastrofe, aangericht door het acht jaar lange non-beleid van vicepremier en minister van Financiën Didier Reynders. Pensioenen en sociale uitkeringen behoren tot de laagste in Europa.

Wat sommigen ook mogen beweren: de institutionele crisis is eigenlijk een economische crisis. Er is geen geld meer om alweer een communautair compromis af te kopen.

Deze crisis is dan ook niet het gevolg van nationalistische opwellingen. In het federale koninkrijk staan vertegenwoordigers tegenover elkaar van twee deelgebieden die elk voor een andere politiek, een eigen maatschappelijke organisatie en een verschillende economische aanpak hebben gekozen.

‘Het volgende hoofdstuk heet confederalisme,’ stelt oud-minister en gewezen socialistisch kopstuk Luc Van den Bossche. Hij zegt erbij: ‘Als men de moed heeft om echt naar de volgende fase te gaan, hoeft dit geen onrustbarende situatie te zijn.’

Alleen een regering die aan beide zijden van de taalgrens wordt gedragen door de drie grote politieke families, en die wordt geleid door een politieke routinier, gesteund vanuit de grote gemeenschappen, heeft een kans op slagen. Geen enkele grote staatshervorming is zonder de steun van de Vlaamse socialisten tot stand gekomen.

Als het werk zwaar wordt, moeten de zware jongens aan de slag.

Tot zolang blijft niet het ontslag van de regering maar het voortbestaan van België in beraad.

door Rik Van Cauwelaert