Satellieten hebben een belangrijke, zo al niet beslissende rol gespeeld tijdens de recente oorlogen in Afghanistan en Irak. De Amerikanen willen het nu alleen voor het zeggen krijgen in de ruimte. Op langere termijn lijkt Star Wars niet meer te vermijden.

De oorlog in Irak begon in maart met een ‘onthoofdingsaanval’, bedoeld om Saddam Hoessein onmiddellijk te elimineren. Kruisraketten werden afgevuurd vanaf oorlogsschepen in de Rode Zee en de Perzische Golf. De ruim twee dozijn navigatiesatellieten van het Global Positioning System (GPS) leidden ze uiterst nauwkeurig naar hun doel. De GPS-satellieten draaien 20.000 kilometer hoog rond de aarde en hielpen vroeger vooral de positie van grondtroepen nauwkeurig te bepalen. Maar ze maken nu ook van gedropte bommen precisiewapens.

Andere satellieten loodsten tijdens de oorlog in Irak de communicatie in goede banen. Ze stonden in voor afluisteropdrachten en hielden mogelijke vijandelijke raketlanceringen in de gaten. Weersatellieten bekeken vanuit de kosmos de meteorologische omstandigheden boven het slagveld.

Satellieten spelen een belangrijke rol bij wat het Pentagon force enhancement of de vergroting van de slagkracht noemt. Zo vlogen met de regelmaat van de klok zes kunstmanen van de Nationale Verkenningsdienst NRO (National Reconnaissance Office) over Irak. De NRO is verantwoordelijk voor de Amerikaanse spionagesatellieten.

Drie Keyhole-satellieten maakten met hun digitale sensoren uiterst gedetailleerde beelden in zichtbaar en infrarood licht. Ze zijn zo groot als een autobus en kunnen ook ’s nachts waarnemingen uitvoeren. Ze spieden door camouflage heen, zelfs tot onder de grond. Ondertussen maakten drie Lacrosse-kunstmanen van 15 ton zelfs door wolken en slecht weer heen vanaf een hoogte van 650 kilometer radarbeelden van Irak met details van amper 30 centimeter. Dit soort satellieten speelt een belangrijke rol bij het bepalen van doelwitten en het inschatten van aangerichte schade. Zo goed als niets ontsnapt aan de kosmische ogen en oren die in een baan om de aarde ronddraaien.

Volgens de Amerikaanse luchtmacht hadden de Verenigde Staten op het vlak van informatievergaring dankzij hun satellieten een meer dan beslissend voordeel. En dat zal in de toekomst alleen nog groter worden. ‘De ruimte is van essentieel belang geworden voor de manier waarop de Amerikanen oorlog zullen voeren’, aldus kolonel Steven Fox nog voor de strijd in Irak begonnen was.

AMERIKAANS MONOPOLIE

Sommige militaire deskundigen noemen de Golfoorlog van 1991 de eerste echte ‘ruimteoorlog’. Ze vergelijken de inzet van satellieten tijdens operatie Desert Storm in dat jaar met de uitvinding van het buskruit. Sinds de eerste Golfoorlog is de militaire ruimtevaarttechnologie razendsnel geëvolueerd. Bij de conflicten in Joegoslavië in 1999 en Afghanistan in 2001 zijn tientallen militaire en burgerlijke satellieten ingezet. Bij de recente oorlog in Irak hebben kunstmanen misschien wel een doorslaggevende rol gespeeld.

Al kort na de aanslagen van 11 september 2001 stelde een nieuw strategisch rapport van het Amerikaanse ministerie van Defensie dat de Verenigde Staten niet alleen verouderende spionagesatellieten en andere militaire ruimtesystemen moeten moderniseren, maar ook dat ze hun vijanden – die ook wel inzien welke voordelen satellieten met hun alziende blik bieden – die voordelen moeten ontzeggen. Tegenstanders zouden de ruimte immers niet alleen voor eigen profijt gebruiken, maar het de Amerikanen ook wel eens bijzonder lastig kunnen maken door Amerikaanse operaties in en vanuit de ruimte te bemoeilijken. Ze zouden bijvoorbeeld Amerikaanse satellieten kunnen ‘verblinden’ met bundels van laserlicht, afgevuurd vanaf hun grondgebied. In China, dat later dit jaar als amper derde land ter wereld met een eigen ruimteschip ruimtevaarders de ruimte in zal sturen, schreef de pers al openlijk over de ontwikkeling van Chinese ‘parasietkunstmanen’ als wapen tegen andere satellieten.

‘Wij moeten niet alleen het militair gebruik van de ruimte voor onszelf veiligstellen, maar het tegenstanders ook ontzeggen’, aldus het rapport. Een pleidooi voor een ‘negatiestrategie’, zoals het Pentagon het noemt. De Amerikanen vinden dat ze dus maar beter de baas in de ruimte kunnen worden. Ruim twee jaar geleden waarschuwde een rapport in opdracht van minister van Defensie Donald Rumsfeld, een fel voorstander van het militaire gebruik van de ruimte, al voor een kosmisch Pearl Harbor als de Verenigde Staten op dit vlak geen initiatieven zouden nemen.

‘We zien in dat de militaire infrastructuur in de ruimte weldra meer dan alleen maar een ondersteunende rol zal spelen’, zegt staatssecretaris James Roche van de Amerikaanse luchtmacht. ‘Het is niet langer alleen maar leuk dat we dergelijke systemen hebben. Strategisch, operationeel en tactisch gesproken zullen ze absoluut onmisbaar worden.’ Volgens Roche kunnen de Verenigde Staten het zich dan ook niet veroorloven hun superioriteit in de ruimte te verkwanselen.

En dat heeft z’n prijs. Een geavanceerde militaire communicatiesatelliet kost algauw 800 miljoen dollar. Naar schatting zal het Pentagon dit jaar voor de ontwikkeling, bouw en exploitatie van satellieten en andere systemen in de ruimte ruim 18 miljard dollar uitgeven. Voor 2004 vraagt Defensie 8,5 miljard dollar, alleen al voor de niet-geclassificeerde ruimtevaartprogramma’s en een stijging met 600 miljoen dollar in vergelijking met 2003. Er komt onder meer extra geld voor een geavanceerd netwerk van lasercommunicatie via satellieten en voor een radarsysteem dat vanaf 2012 bewegende doelen op de grond moet kunnen waarnemen onder alle mogelijke weersomstandigheden.

BONDGENOTEN

Overigens geldt volgens NRO-directeur Peter Teets de ‘negatiepolitiek’ ook voor de bondgenoten van de Verenigde Staten. Die zouden geen veto kunnen stellen tegen de Amerikaanse plannen voor de militaire overheersing van de ruimte. ‘Het gaat over elk land op elk tijdstip,’ zegt Teets, ‘niet alleen onze tegenstanders, maar ook langdurige bondgenoten.’ James Roche deelt die mening. ‘Als onze bondgenoten het nieuwe paradigma van de overheersing in de ruimte niet kunnen aanvaarden, dan zullen ze dat toch moeten leren.’

De Amerikanen houden de Canadezen nu al buiten een aantal gevoelige gezamenlijke operaties en dat wekt reeds de nodige wrevel op. In Amerika is er ook kritiek op het burgerlijke satellietnavigatiesysteem Galileo dat Europa in de ruimte wil ontplooien. Overbodig en zelfs een mogelijke bedreiging voor de Amerikaanse veiligheid, vinden sommigen. Deze reactie is ongetwijfeld voor een deel ingegeven door de succesvolle rol die de Amerikaanse GPS-navigatiesatellieten tijdens de oorlog in Irak hebben gespeeld. Als de VS hun plannen voor de monopolisering van de ruimte doorzetten, dan zullen ze ook de ontwikkeling van satellietconstellaties als Galileo willen tegenwerken.

Aan vastberadenheid ontbreekt het de Amerikanen niet: vanaf volgend jaar leidt de NRO het programma Offensive Counter Space (OCS). Dat moet de VS in staat stellen vanuit de ruimte communicatienetwerken van andere landen uit te schakelen en hun informatievergaring (satellietbeelden bijvoorbeeld) tegen te werken. De Amerikanen denken daarbij aan militaire ‘ruimtevliegtuigen’ die vanaf 2014 operationeel kunnen zijn en een armada van satellieten die kunstmanen van rivalen aanvalt en vernietigt.

Komt Star Wars er dan toch aan, ondanks internationale verdragen zoals het Ruimteverdrag uit 1967 dat kernwapens en andere massavernietigingswapens in de ruimte verbiedt?

Het idee van een wapenvrije ruimte lijken de Amerikanen op te geven. ‘De VS zouden radarsystemen in de ruimte moeten bouwen, herbruikbare ruimtetuigen en offensieve wapensystemen ter bescherming van onze nationale veiligheid’, vindt Peter Teets. ‘Ik denk dat er uiteindelijk wapens de ruimte zullen ingaan. Het is slechts een kwestie van tijd.’

Benny Audenaert

‘als onze bondgenoten onze overheersing in de ruimte niet kunnen aanvaarden, dan zullen ze dat toch moeten leren.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content