artroze

Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Deadly Affairs in Kunsthal Extra City, Berchem.

Mag een roker (zoals ik) berichten over een expo waarin de verspreiders van giftige stoffen in de wereld aan de kaak worden gesteld? Als hij ver van iedereen tabak de lucht inblaast, dan berokkent hij toch niemand kwaad? En zichzelf troost hij met de gedachte dat tabak hem niet alleen narigheid maar ook genot bezorgt. Genot heeft ook zijn rechten. De roker kan verwijzen naar vele generaties schilders die, puur om het esthetische genot, bezweken voor de glans en de helderheid van loodwit, een toxisch pigment. James McNeill Whistler wendde het aan in het schilderij Symphony in White om de jurk te doen stralen van zijn minnares (die zelf misschien een schoonheidsproduct gebruikte dat loodwit bevatte).

Antonia Alampi wil ons de aanwezigheid van het toxische aan den lijve doen voelen.

In hoge mate giftig was ook de arseenhoudende kleurstof orpiment, van de klassieke oudheid tot in de negentiende eeuw in zwang bij kunstenaars en alchemisten als ze oranje nodig hadden.

Dit zijn maar enkele van de Toxic Tales die kunstenaar Adrien Tirtiaux noteerde op de wanden van Kunsthal Extra City in Berchem. Zwarte hanenpoten op giftige oranje vlekken. Maar ook: een niet onaardige reproductie van de Symphony in White als toegift. Stralend, een hartverwarmend tegengif.

Mag Extra City zo’n tentoonstelling organiseren in de wetenschap dat zijn eigen ruimten besmet zijn door het gif van jaren? Het team ging nog niet over tot de sanering van het gebouw waarin een industriële wasserij huisde, met achterlating van een vervuilde bodem en ondergrondse pijpen met asbest. In zekere zin is dat een geloofwaardige omgeving voor de expo Deadly Affairs, die even onzichtbare maar zoveel zwaardere gevallen aankaart, op sites die onleefbaar zijn geworden. Fukushima, waar in 2011 een nucleaire ramp plaatsvond, voert het rijtje aan. Het internationale collectief Don’t Follow the Wind bestond het om in verscheidene panden binnen de radioactieve exclusiezone een expo op het getouw te zetten met bijdragen van verdreven inwoners en kunstenaars, onder wie Ai Weiwei. Een expo die men alsnog even onzichtbaar wilde houden als de vrijgekomen radioactieve stoffen. Met een headset op het hoofd dringt men in Extra City door tot in het getroffen gebied voor A Walk in Fukushima, een 360-graden video-installatie.

Curator Antonia Alampi zegt gewonnen te zijn voor een benadering die al onze zintuigen aanspreekt en ons de aanwezigheid van het toxische aan den lijve doet voelen, eerder dan slechts over te laten nadenken. Desondanks is het aandeel gortdroge informatie op de expo soms nogal groot. Een perfecte balans tussen ratio en emotie zit in A Ship Story (as part of an Indian Ocean saga), de video waarin Hira Nabi een schip het verhaal laat doen van zijn overbrenging naar een zwaar vergiftigd scheepskerkhof in Nabi’s vaderland Pakistan, waar het door onbeschermde en onderbetaalde arbeiders ontmanteld wordt. Terwijl het in stukken wordt gesneden, beklaagt het zijn troosteloze einde en zweert het dat het asbest en de olie die de arbeiders inademen sporen zullen nalaten bij hun nakomelingen.

Ook het kunstcollectief Various Artists speelt in op emoties en suggestieve beelden, met de installatie toxiThropea.sunset. In een verduisterde ruimte staan een tiental aquariumzuilen opgesteld, vol troebel water van een vieze oranje kleur. Elke bak bevat een hoeveelheid zand en een potje met een bonsaiboompje dat zijn best doet om in deze extreem ondankbare omstandigheden te overleven. Ik houd het erop dat Various Artists een apocalyptisch beeld voor ogen stond van een wereld na de grote klimaatcatastrofe. De mens is er niet bestand tegen gebleken, maar een stukje natuur dat hij wist te domesticeren ironisch genoeg wél.