Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Amour in het Louvre-Lens museum, Lens.
Een museum dat de waardevolste voorwerpen van kunst en cultuur sinds de oudheid tot en met de negentiende eeuw in huis heeft, kan zich serieuze panoramische overzichtstentoonstellingen permitteren. Het bijhuis van het grote Parijse Louvre in de vroegere mijnstad Lens is zo’n museum. Van bij de opening in 2014 richtte het een permanente Galerie du Temps in, een traject langs kostbare artefacten die gaandeweg jonger worden. Het oudste, een keramische fles met ingesnoerde buik uit Egypte, dateert van zowat 3500 jaar voor Christus. Veruit het recentste moet een bronzen beeld zijn van Franse makelij uit 1867. Het stelt de neef van Karel de Grote voor, Roeland, ‘gek geworden door de liefde van Angélique voor de moslimsoldaat Médor’.
Amour’ zaait al te kwistig met de overdreven gevoelsuitstortingen van de 19e eeuw.
Deze razende Roeland had gemakkelijk kunnen postvatten tussen de zowat 250 werken waarmee het Louvre-Lens Amour stoffeert, een thema-expo over liefdesrelaties door de eeuwen heen. Maar er zijn andere en betere voorbeelden van figuren die na een amoureus fiasco hun hoofd verloren en nooit meer terugvonden. Zo dichtte de soennitische moslimdichter Nezami in de twaalfde eeuw al over de ongelukkige Majnun, die zijn liefde voor Layla luid van de daken riep. Daarmee doorbrak hij een taboe waarvoor hij zwaar betaalde: de gemeenschap ontnam hem zijn geliefde. Majnun werd krankzinnig van verdriet, vluchtte de woestijn in en leefde er als de dieren. Hij kroop in de huid van een gazelle, waarin hij het beeld van Layla zag, en voelde zich eindelijk één met haar.
Dit roerende verhaal ging eeuwenlang mee in de Perzische kunst en literatuur. De verluchte handschriften van de 16e tot de 18e eeuw hebben nog niets van hun dromerige frisheid verloren. Zoals Haydar Quli Naqqash (1622) Majnun in de woestijn tekende, omringd door gazellen, konijntjes en wonderlijke bomen, waant men zich eerder in het aards paradijs. De verlokkingen van de Tuin van Eden kunnen anders best noodlottig zijn voor liefdesparen, zo leert het christendom. Wat te denken van de Adam op de gravure van Marcantonio Raimondi naar een voorbeeld van Rafaël? Op aanstoken van de Slang heeft Eva hem net twee gevaarlijke appeltjes aangereikt. De eerste man houdt ze ostentatief voor haar gezicht met een blik van: dit kan toch niet koosjer zijn? Eva weet het even niet, maar zal evengoed bezwijken onder de verleiding.
De vrouw als hoofdschuldige voor de rampspoed die de mensheid trof, was geen uitvinding van het christendom. De Pandora uit de Griekse mythologie opende de doos waaruit alle kwellingen van de wereld (behalve de hoop) ontsnapten. Ook van dat verhaal bestaan tal van versies. Amour pakt uit met een anonieme Franse ets waarop de liefdedronken Pandora in bed een minnaar toestaat om de haar door de Goden toevertrouwde doos te openen. Genot werd anders in de Franse achttiende eeuw helemaal niet altijd als schuldig voorgesteld. De sectie Plaisir bevat voldoende prikkelende voorbeelden van het tegendeel – van de aanbiddelijke kont op François Bouchers schilderij Odalisk tot een zijden jarretel met het geborduurde opschrift: ‘Chérissez l’amour, vous lui devez le jour’ (koester de liefde, ze heeft u verwekt).
De romantische negentiende eeuw leidde kennelijk tot een karrenvracht kunstwerken en sculpturen met overdreven gevoelsuitstortingen die wel al te kwistig op Amour zijn uitgezaaid. Het was niet iedereen gegeven om, zoals Auguste Rodin, een tranerig romantisch verhaal om te zetten in een aangrijpend realistische liefdessculptuur ( Paolo en Francesca). En dat het laatste kapittel, gewijd aan de vrije liefde, wordt gevuld met Franse chansons uit de jaren zestig, bewijst wel dat de recente cultuur niet meer echt tot de kennisexpertise van het Louvre behoort.?
Tot 21 januari
