De populist Heinz-Christian Strache probeert zijn politieke pleegvader Jörg Haider de loef af te steken.

Een politieke dwerg. Een volksverrader. Een onbetrouwbaar sujet dat desnoods zijn eigen grootmoeder zou verkopen. Die kwalificaties aan het adres van het Oostenrijkse enfant terrible Jörg Haider komen niet van zijn sociaaldemocratische tegenstanders, maar van zijn voormalige protegé en bewonderaar Heinz-Christian Strache, die hem in 2005 opvolgde aan het hoofd van de rechtspopulistische FPÖ (Freiheitliche Partei Österreichs).

In de aanloop naar de verkiezingen van aanstaande zondag betwisten Strache en Haider elkaar het leiderschap van het rechtse blok. Haider slaat daarbij, opmerkelijk genoeg, een verzoenende toon aan: every inch anelder statesman. ‘Ik ben rustiger geworden’, zegt hij. Hij verwijst daarbij graag naar zijn verwezenlijkingen als gouverneur van Karinthië: 12.000 nieuwe arbeidsplaatsen, huursubsidies, gratis kindercrèches, dat soort dingen. ‘Oostenrijk kan nooit een geïsoleerde vesting zijn’, zegt Haider. Dat klonk vroeger toch lichtjes anders, toen hij de tewerkstellingspolitiek van de nazi’s loofde en van leer trok tegen de ‘geïmporteerde criminaliteit’ en het verdrag van Maastricht, ‘de voortzetting van Versailles, maar dan zonder oorlog’.

Haider, zo is de verwachting, zal met zijn splinterpartijtje BZÖ (Bündnis Zukunft Österreichs) moeiteloos de kiesdrempel van 4 procent halen. En daarmee komt hij straks misschien wel op de wip te zitten. De aftredende regeringspartijen van de ‘grote coalitie’ – de sociaaldemocratische SPÖ (Sozialdemokratische Partei Österreichs) en de conservatieve ÖVP (Österreichische Volkspartei) – stevenen af op een fikse nederlaag. Dat leidt tot een, ook voor Oostenrijkse begrippen, zelden gezien opbod tussen oude en nieuwe demagogen die de kiezer naar de mond praten. Maar het is de oppositie die daar garen bij spint. De FPÖ staat in de peilingen op ruim 20 procent, en zou met de steun van Haider straks misschien zelfs het kanselierschap kunnen opeisen – al wil Strache desnoods ook wel genoegen nemen met het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Alleen: het rechtspopulistische blok is niet langer een blok. Haider en Strache kunnen elkaars bloed wel drinken. Haider is in de ogen van Strache een watje. Sterker nog: een oplichter die Oostenrijk wil uitverkopen aan de eurocraten in Brussel. De FPÖ voert een snoeiharde campagne tegen buitenlanders, hoofddoekdragers en ander werkschuw tuig. Strache mikt daarbij op de klassieke achterban van de sociaaldemocraten: arbeiders, uitkeringstrekkers, malcontenten van allerlei slag, die zich door de regering in de steek gelaten voelen.

Haider houdt intussen zijn kaarten tegen zijn borst. Maar om zijn ergste nachtmerrie – een terugkeer van de grote coalitie – te vermijden, is hij straks waarschijnlijk tot veel bereid. Zelfs tot vergeven en vergeten. Zelfs tot een pact met de duivel.

© Der Spiegel