Zonder nieuwe politieke ongelukken kent Antwerpen deze week zijn nieuwe burgemeester. Dat zal niet Filip Dewinter zijn, maar aan een crisisbonus voor het Vlaams Blok twijfelt hij niet.
‘Ernstige politici moeten nu de situatie in handen nemen in plaats van Antwerpen machteloos naar de slachtbank van het Vlaams Blok te leiden. Het is genoeg geweest’, zei premier Guy Verhofstadt (VLD) vorige zondag op het congres van zijn partij. VLD-voorzitter Karel De Gucht zat op dezelfde lijn: ‘Er moet snel een oplossing komen, want het Vlaams Blok heeft in de voetsporen van Rex een poujadistische aanval op de democratie ingezet.’ De vier coalitiepartijen in Antwerpen pikten die signalen begin deze week op om de impasse in hun stad ‘met bekwame spoed’ te beëindigen. Maandagavond besliste de Antwerpse VLD-fractie de burgemeesters-kandidatuur van Patrick Janssens (SP.A) te steunen.
Vlaams Blok-kopstuk Filip Dewinter tracht intussen goed garen te spinnen bij de Antwerpse crisis, te beginnen bij de parlementsverkiezingen van 18 mei. ‘Die zullen hoe dan ook Antwerps gekleurd zijn, tot groot ongenoegen van Verhofstadt en co. Ze zien paars-groen in elkaar stuiken op de plaats waar het ooit begonnen is’, aldus Dewinter die geen kans onverlet laat om vooral bij de Antwerpse VLD de druk op de ketel te houden. Zijn jongste zet : de steun van zijn twintigkoppige fractie als de liberalen ontslagnemend schepen Delwaide opnieuw zouden voordragen als burgemeester.
Voorts is 18 mei voor hem slechts een tussenstap op weg naar ‘de slag om Antwerpen’ in 2006. Dan doet hij echt een gooi naar het burgemeesterschap, hoewel hij ter zake al een merkwaardig zigzagparcours aflegde. Zoals ook een jaar geleden. Toen wilde hij, surfend op het succes van Pim Fortuyn, ‘een stap opzij’ zetten om CD&V en VLD te paaien. Maar meer dan politieke tactiek was dat niet.
Filip Dewinter: ‘Onze lijn is glashelder. Ik ben fractieleider, lijsttrekker en kandidaat-burgemeester van de grootste partij in Antwerpen. Maar dat laatste is geen conditio sine qua non voor het Vlaams Blok. Mijn drijfveer is niet zo snel mogelijk burgemeester worden, maar een ander beleid voor Antwerpen. Mijn persoon is ondergeschikt. Dat hebben we in 2000 gezegd en dat zeggen we vandaag opnieuw. Het is een aanlokkelijk en allicht ook noodzakelijk aanbod om in Antwerpen de VLD en sommige nieuwe partijen over de streep te halen.’
Ook Ward Beysen mag dus met zijn Liberaal Appel hardop dromen van het burgemeesterschap in 2006?
FILIP DEWINTER: Ik sluit geen enkel scenario uit. Ik besef goed dat er nog veel glijmiddel nodig is om het cordon sanitaire te doorbreken.
Een ander glijmiddel is Leefbaar Antwerpen. Maar voor veel buurtcomités is Antwerpen ook leefbaar zonder het Vlaams Blok.
DEWINTER: Leefbaar Antwerpen werkt achter de schermen en moet vooral in 2006 een rol spelen. Ofwel gaat het Vlaams Blok dan solo naar de verkiezingen, ofwel komt er een breed kartel met het Vlaams Blok, het Liberaal Appel, de N-VA en mensen uit buurt- en veiligheidscomités, uit middenstands- en andere groepen, die nu niet partijpolitiek georganiseerd zijn.
Die mensen willen in zo’n kartel stappen?
DEWINTER: Veel buurt- en veiligheidscomités willen onafhankelijk zijn en ik begrijp dat. Maar een groot aantal is gekocht en geïnfiltreerd door het stadsbestuur.
In andere comités heeft het Vlaams Blok een stevige voet in huis.
DEWINTER: Dat ontken ik niet. We richten zelf comités op en Leefbaar Antwerpen biedt een forum om de krachten te bundelen. Het Vlaams Blok alleen kan in 2006 misschien 35 of 36 procent halen. Met een kartel kunnen we de fameuze drempel van 43 of 44 procent overschrijden. Dan zijn we incontournable.
In dat geval moet ook u vat krijgen op de stadsadministratie. De bestuurscrisis heeft opnieuw aangetoond dat de macht van topambtenaren in Antwerpen zeer groot is.
DEWINTER: Met een ethische code alleen komt er geen einde aan de grijp- en graaicultuur die is kunnen groeien met de socialisten 70 jaar aan het bewind. Maar structureel is er een andere grote handicap. De gemeenteraad zou niet alleen het schepencollege maar ook de ambtenaren moeten controleren. In de praktijk is dat een illusie. Hoe kunnen raadsleden, die vaak nog een andere dagtaak hebben, meer dan 18.000 personeelsleden in de administratieve diensten, bij het OCMW en bij de politie in de gaten houden? Hoe krijgen ze greep op dat gigantische apparaat, met voorts bijna 100 vzw’s, zeven huisvestingsmaatschappijen en een rist gemeentelijke bedrijven en intercommunales? Daarom moet er, zoals voor het federale en Vlaamse parlement, in Antwerpen een neutraal rekenhof komen dat alle beslissingen en handelingen van de ambtenarij controleert en dat alleen aan de gemeenteraad verslag uitbrengt.
‘Een bestuurder of een ambtenaar kan niet een beetje integer zijn’, zegt de Amsterdamse wethouder Geert Dales. Amsterdam heeft al sinds 1997 een integriteitsbeleid. Elk deel van de administratie werd er onderworpen aan een risico-analyse. Dat is veel ingrijpender dan uw voorstel.
DEWINTER: Niet akkoord. In Antwerpen is het normbesef verdwenen en dat verander je niet in een handomdraai. Het is op zich al ver gekomen dat we voor bestuurlijke integriteit aparte codes en commissies nodig hebben. Anderzijds mag de menselijke natuur niet worden onderschat. De gelegenheid maakt de dief. Dat kan enkel een halt worden toegeroepen als politici, ambtenaren en politiemensen weten dat een professionele waakhond alles van a tot z controleert.
Als u ‘grote kuis op het stadhuis’ mag houden, worden al die stedelijke vzw’s opgedoekt. Enkele honderden mensen zijn dan meteen werkloos.
DEWINTER: Dat is juist. Er zijn wettelijk verplichte uitzonderingen zoals de vzw Pensioenfonds. Maar vele vzw’s in de sociale sector zijn nu rode en groene machines tegen het Vlaams Blok. Andere vzw’s, zoals de Stedelijke Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen, zijn niet meer dan veredelde tewerkstellingsprojecten voor onder meer kaderleden van partijen. Ik erken dat de stad soms problemen heeft om bekwaam en ervaren personeel aan te trekken. Bij de fameuze interne auditcel is dat nog gebleken. Als we daar een mouw aan kunnen passen, niet via slinkse wegen maar met een nieuw gemeentedecreet, dan ben ik daar niet tegen.
Ook met Dewinter als burgemeester zal Antwerpen de broeksriem moeten aantrekken.
DEWINTER: Antwerpen staat onder financiële curatele. Er is nu een enigszins realistisch saneringsplan met een schuldherschikking. Maar dat is een minimalistisch scenario dat de Vlaamse overheid geen euro kost. Zij moet daar een serieuze schep bovenop doen. Zoals dat voor Luik, Brussel en Gent is gebeurd, moeten ook de schulden van Antwerpen minstens voor een deel worden kwijtgescholden.
U weet zeer goed dat de Vlaamse overheid dat niet zal doen.
DEWINTER: Ze zal dat nog minder willen doen als het Vlaams Blok in de meerderheid zou komen.
De Vlaamse overheid levert in ieder geval een grote inspanning voor Antwerpen met een forse verhoging van de middelen uit het gemeentefonds, met een stedenfonds en met de financiering van talrijke infrastructuurwerken.
DEWINTER: Zolang de historische schulden niet verdwenen zijn, zijn dat pleisters op een houten been. Door de leningslast kan de stad amper investeren. En wat we nu uit het stedenfonds krijgen, dient bijna integraal om de politiehervorming te betalen.
De stad moet ook zelf de tering naar de nering zetten. Antwerpen kan besparen door zich te beperken tot een aantal kerntaken zoals de veiligheid, het onderhoud van het openbaar domein en het OCMW met zijn sociale voorzieningen. Tabula rasa maken met al die vzw’s zou de stad algauw 25 miljoen euro per jaar opbrengen. En heeft Antwerpen per se een nieuwe bibliotheek op het De Coninckplein nodig omdat ze de dada van CD&V-schepen Eric Antonis is? Dat project kost handenvol geld terwijl de huidige stadsbibliotheek goed draait.
Antonis heeft Antwerpen op cultureel vlak toch een flinke duw in de rug gegeven. Denk aan het Van Dyckjaar, het Modejaar, Toneelhuis, de Zomers van Antwerpen en het Museum aan de Stroom (MAS).
DEWINTER: Niet alles wat in de stad gebeurt, is verkeerd. Er zijn in Antwerpen al genoeg criticasters. De Zomers van Antwerpen mogen voor ons wat minder experimenteel en exotisch zijn, maar het is een goed initiatief. Voor het MAS zijn ook wij vragende partij. Maar in de cultuursector mag het allemaal wat meer gericht zijn op de gemiddelde Antwerpenaar en minder op enkele yuppies die maar tevreden zijn als er in Toneelhuis scatologische stukken worden opgevoerd.
Als u het voor het zeggen krijgt, mag Toneelhuis financieel inbinden?
DEWINTER: Niet noodzakelijk. Toneelhuis meent dat het ook een politieke boodschap moet brengen, tegen het Vlaams Blok en voor de multiculturele samenleving. De stad subsidieert Toneelhuis niet alleen om zich te richten tot een klein groepje van progressieve cultuurfreaks. Cultuur mag ook populair zijn, en dan bedoel ik niet vulgair, maar toegankelijk voor iedereen. Het Modejaar bijvoorbeeld was goed, maar te elitair en te veel toegespitst op marginale fenomenen. De gewone man had daar weinig boodschap aan.
Mag Tom Lanoye van u stadsdichter blijven?
DEWINTER: Ach, een stadsdichter, dat is franje. Maar als Lanoye gratis stadsgedichten wil schrijven, dan mag hij dat blijven doen.
In uw lijst met stedelijke kerntaken is onderwijs niet opgenomen.
DEWINTER: De stad steekt ontzaglijk veel geld in de meest uiteenlopende vormen van onderwijs, terwijl de andere netten vaak hetzelfde aanbod hebben. Op die manier hebben de socialisten de zaken ideologisch altijd in eigen handen willen houden. Maar volgens de Vlaamse wetgeving moet een stad of gemeente alleen basisonderwijs organiseren. Die verplichting geldt niet voor het secundair onderwijs. Een failliete stad draagt haar secundaire scholen dan ook het best over aan een ander onderwijsnet. Wat in Mechelen kan, moet ook mogelijk zijn in Antwerpen.
Om de stad financiële armslag te geven, kunt u meer inkomsten uit het Antwerpse havenbedrijf halen. Dat betaalt nu jaarlijks 2 miljoen euro aan de stad terwijl de havenactiviteiten een toegevoegde waarde van 6 miljard euro hebben.
DEWINTER: Die bijdrage aan de stad kan worden verhoogd. We kunnen ook meer inkomsten halen uit het parkeerbedrijf, uit het bedrijf dat het onroerend goed van de stad beheert en uit de intercommunales. De stedelijke participatie in de Antwerpse Waterwerken kunnen we beter verkopen, want de bijdrage van dat bedrijf bedraagt nul euro. Er zijn dus mogelijkheden, maar we moeten de citroen niet leeg persen.
De Antwerpse diamantsector, met een jaaromzet van 22 miljard euro, levert de stad fiscaal ook bijna niets op.
DEWINTER: De diamantsector betaalt sociale bijdragen en personen- en vennootschapsbelasting. Ik ben geen socialist. Antwerpen heeft er geen baat bij om de economische activiteiten in de stad extra lasten op te leggen. Als we meer bedrijven willen aantrekken, moeten we het omgekeerde doen.
U zit samen met partijgenoot Jan Penris in de raad van bestuur van het havenbedrijf, maar in het dossier van het Deurganckdok had het Vlaams Blok wel twee gezichten. Op de rechter- oever was u voorstander, op de linkeroever steunde u de tegenstanders.
DEWINTER: In die raad van bestuur bestaat het cordon niet en wordt gezocht naar een consensus in het belang van de haven en de welvaart van Antwerpen. We hebben ons nooit verzet tegen het Deurganckdok, maar in het Vlaams parlement hebben we tegen het zogeheten validatiedecreet gestemd omdat de overheid volgens ons de legale weg moest volgen om de werken aan dat dok weer vlot te krijgen.
In mensentaal: uw partij was intern verdeeld, want ze wilde haar aanhang in het Waasland niet voor het hoofd stoten.
DEWINTER: De Antwerpse parlementsleden alleen zouden voor het decreet gestemd hebben. Maar ze hebben zich neergelegd bij de andere afwegingen in de partij. Dat is nu eenmaal politiek.
Door de nieuwe Westerscheldetunnel en de uitbouw van de havens van Vlis-singen en Terneuzen dreigt voor Antwerpen intussen een groot trafiekverlies.
DEWINTER: Antwerpen kampt met een enorm mobiliteitsvraagstuk. In Nederland investeren ze op dat vlak volop in oplossingen omdat ze beseffen dat hun havens de parels aan de kroon van hun economie zijn. Bij ons gebeurt dat niet. Voorts is er de uitdieping van de Westerschelde. Nederland blijft dwarsliggen, ook omdat Vlaanderen de troefkaart van het TGV-tracé uit handen gegeven heeft. Maar dat laatste kunnen we rechtzetten, want die hogesnelheidslijn is er nog niet.
U gooit zich voor de TGV als het Wester-scheldedossier niet opgelost wordt?
DEWINTER: Ik dreig niet met onrealistische acties. Als de Nederlanders met onze voeten blijven spelen, kunnen wij dezelfde technieken toepassen.
De stad moet zuinig zijn, maar voor de veiligheid kijkt u niet op een euro. Antwerpen legt jaarlijks meer dan 125 miljoen euro bij voor de politie en u hebt ‘met veel enthousiasme’ het personeelsplan van het korps goedgekeurd.
DEWINTER: Voor de fusie hadden Antwerpen en de omringende gemeenten 2400 agenten. Na de fusie is dat aantal gedaald naar 1850. Een korpsuitbreiding was absoluut noodzakelijk om een politiebeleid te voeren in een stad waar de criminaliteit verdriedubbeld is. Daarmee praat ik een aantal wanpraktijken, die mee in de hand zijn gewerkt door de politiehervorming, niet goed. Uit de chaotische politiebegroting bleek dat het is misgelopen omdat de korpschef en de hoofdcommissarissen ook managers moesten zijn. Maar ze zijn niet opgeleid voor het financiële, logistieke en personeelsbeleid. Dat is ook hun taak niet. Het management en de operationele politiewerking moeten gescheiden worden.
Volgens u heeft Antwerpen 2700 politiemensen nodig voor 445.000 inwoners. Gent doet het met 800 man voor 225.000 inwoners. Waar is de maat?
DEWINTER: We vragen niet nog meer politiemensen. Op 16 april stel ik een boek voor over ‘Zerotolerantie tegenover criminaliteit’. En dat wil niet zeggen: pak een knuppel en vlieg er eens goed in! In Antwerpen is een geïntegreerd veiligheidsbeleid nodig, met een superdepartement dat in handen is van één schepen die wijk na wijk met een totaalplan aanpakt: van de verloedering tot het politieoptreden.
Ook in New York heeft het broken window-principe gewerkt. Een gebroken raam in een straat moet onmiddellijk hersteld worden. Er mag niet worden gewacht tot een hele wijk in verval is geraakt en tot drugsdealers, illegalen, prostituees en krakers er een onderkomen gevonden hebben. Als de politie dan moet optreden, is het veel te laat.
Vorig jaar drong u in een ‘aanvalsplan tegen agressie en criminaliteit’ aan op politiecontroles aan de stadsgrenzen. U maakt van Antwerpen een middeleeuwse vesting.
DEWINTER: Schepen Delwaide heeft gepleit voor een tolheffing aan sommige Scheldetunnels. Dat is pas de Middeleeuwen. Met het Vlaams Blok in de meerderheid wordt Antwerpen heus geen concentratiekamp met politie in zwarte uniforms in wachttorens rond de stad en met overal bewakingscamera’s. Dat is een karikatuur die anderen maken.
Inzake jongerencriminaliteit roept u om jeugdgevangenissen en detentiescholen. Maar als er dan in uw eigen buurt in Ekeren een instelling komt, loopt u voorop in het protest.
DEWINTER: In Ekeren gaat het niet over een jeugdgevangenis, maar over een halfopen opvanginstelling.
Wat heeft dat ermee te maken?
DEWINTER: Zo een instelling hoort niet thuis in de stad Antwerpen en nog veel minder in een woonwijk met in de directe omgeving al een asielcentrum. Ze kan worden opgericht in een rustige, groene omgeving. Daar is geen overlast en daar kun je delinquente jongeren weghouden van alle verleidingen van de stad. Er zijn in de provincie Antwerpen ontelbare plaatsen die aan die voorwaarden voldoen. Is dat zo onredelijk?
Hebt u niet vooral last van het syndroom van ‘niet in mijn achtertuin’?
DEWINTER: Het verzet zou op andere plaatsen in de stad niet kleiner geweest zijn.
Sinds de aanslagen van 11 september in de Verenigde Staten bent u ‘in staat van oorlog met de islam’. Daarmee stelt u de samenlevingsproblemen in Antwerpen perfect op scherp.
DEWINTER: Sommige politici durven de problemen niet te erkennen omdat ze er mee verantwoordelijk voor zijn. Abou Jahjah is het symbool van een mislukte politiek van immigratie, integratie en nationaliteitsverwerving. Gaan we dan verder met knuffelen of voeren we een krachtdadig beleid?
De vraag was of u het samenleven in Antwerpen dient met gespierde taal over de islam?
DEWINTER: Onze boodschap is duidelijk: aanpassen of terugkeren.
Dat is dan een eufemisme voor ‘aanpassen of opkrassen’.
DEWINTER:(onverstoorbaar) Als wij de harde waarheid zeggen, is dat niet om de problemen te verscherpen maar om ze op te lossen. Dat is in Nederland met de komst van Fortuyn ook bewezen. Daar zijn vele taboes gesneuveld, onder meer dat de islam niet compatibel is met onze westerse manier van leven.
U lost de problemen op door een deel van de Antwerpse bevolking de oorlog te verklaren?
DEWINTER: Wij verklaren niemand de oorlog. Het Vlaams Blok heeft geen vliegtuigen op de Twin Towers en het Pentagon laten neerstorten. We hebben niet opgeroepen tot een jihad. Extremistische moslims hebben de oorlog aan het Westen verklaard. Laten we niet blind zijn voor die realiteit, want ook bij ons hebben zij zich genesteld in de migrantengemeenschappen. Ze proberen daar de geesten te radicaliseren.
En zo hangt u een beeld op dat alle Marokkanen en Turken in Antwerpen extremisten zijn.
DEWINTER: Nee. Zij moeten inzien dat ze een keuze dienen te maken. We steken de hand uit naar wie hier legaal is en zich assimileert. Wie dat niet wil doen, moet weten dat onze tolerantie niet eeuwig blijft duren.
Voor gesloten gemeenschappen van orthodoxe joden of Chinezen in Antwerpen bent u veel toleranter. De Belzer Chassidim en hun rabbijn Pinchas Meyers zijn volgens u zelfs een voorbeeld van integratie.
DEWINTER: De Chassidim vallen misschien op in het straatbeeld, maar bij de joodse gemeenschap en bij andere groepen in Antwerpen bestaat er een veel grotere overeenkomst met onze waarden en normen. Ik vat de Europese beschaving altijd samen in vier begrippen: Rome, Griekenland, de Verlichting en de joods-christelijke traditie. De islam staat daar totaal buiten.
Hoe kunt u zonder schaamte de joodse gemeenschap aanspreken terwijl u aanvankelijk uw partijgenoot Roeland Raes steunde toen die twee jaar geleden de holocaust minimaliseerde?
DEWINTER:(ontwijkend) Wat we doen ten aanzien van de joodse gemeenschap heeft een symbolische betekenis en moet de vooroordelen over het Vlaams Blok weerleggen. Als we de partij willen normaliseren, dan moeten we die niet zelf aanwakkeren. In het verleden is een aantal mensen meer dan één brug te ver gegaan. Daarom hebben we in verband met Raes een krachtig signaal gegeven. We dulden dit soort extremen niet in onze partij.
Misschien gaat u voor een deel van uw aanhang zelf een brug te ver. Die vertelt minder fraaie dingen over joden.
DEWINTER:Euh, dat weet ik niet. Wie in Antwerpen met de joodse gemeenschap spreekt, zal wellicht anders gaan denken. Ik ben 40 jaar oud en niet bezoedeld door een verleden van oorlog en collaboratie. Ik kan onbevangen zeggen dat ik respect heb voor het joodse volk.
En over uw electorale bedoelingen zegt u niets?
DEWINTER: Het is geen opportuniteitskwestie. We hebben gemeenschappelijke belangen te verdedigen. Israël is voor mij een voorpost van het vrije Westen, die in het Midden-Oosten omringd wordt door radicaal-islamitische landen. En aangezien de joden zich in Antwerpen integreren, zou het dom zijn om in deze stad een bondgenoot te laten vallen en een vijand te omarmen.
Pakt u in de komende weken uit met nieuwe dossiers over malversaties in Antwerpen?
DEWINTER: Het gaat er niet om wat het Vlaams Blok in zijn mouw zitten heeft. Twee maanden geleden is de eerste dominosteen gevallen en er volgen er ongetwijfeld nog. Maar we hebben geen perfide strategie om tot 18 mei elke week een dossier op tafel te gooien en daar electoraal beter van te worden.
U kent anders goed de theorie van Mussolini’s ideoloog Julius Evola over ‘het wandelende kadaver’ van de democratie. Het volstaat om het steeds sneller te doen lopen tot het vanzelf in elkaar stort.
DEWINTER:(lacht) Zolang dat kadaver rondloopt, is dat zeker in ons voordeel.
Patrick Martens
‘Met een breed kartel kunnen we in 2006 de fameuze drempel van 43 of 44 procent overschrijden. Dan zijn we incontournable.’
‘Een failliete stad draagt haar secundaire scholen het best over aan een ander onderwijsnet.’
