‘Mijn eerste milieuactie stamt uit 1985. Dat was een inbraak in het ministerie van Economische Zaken.’ Deze twee droge zinnetjes die het Nederlandse parlementslid Wijnand Duyvendak (GroenLinks) eind juli meegaf in de aankondiging van zijn nieuwe boek houden de Haagse politieke wereld nu al weken in de ban.
Het was het weekblad Elsevier dat op zijn website op 5 augustus het vuur aan de lont stak door stevig uit te pakken met de bekentenis en aan te tonen dat de groene politicus in een interview uit ’96 nog staalhard ontkend had betrokken te zijn bij de inbraak, waarbij destijds plannen voor nieuwe kerncentrales zijn buitgemaakt. Pas dan sprongen ook de andere media op de zaak, want Duyvendak is zeker geen onbesproken figuur.
Voor hij in mei 2002 in de Tweede Kamer terechtkwam, was hij immers een bekende linkse activist die weleens met acties buiten de lijntjes van de wet durfde te kleuren. In de jaren tachtig was hij actief in de Amsterdamse krakersbeweging en hij zat in 1984 zes weken cel uit nadat hij gearresteerd werd bij een inbraak in een militair noodhospitaal, waar hij operatie-materiaal ontvreemdde om op te sturen naar de derde wereld.
In de jaren negentig was Duyvendak als campagneleider en later directeur van de Vereniging Milieudefensie het uithangbord van de strijd tegen de uitbreiding van de luchthaven Schiphol. Maar inmiddels is hij als politicus gerespecteerd om zijn kennis van de milieudossiers en de klimaatproblematiek. Zijn partij GroenLinks is bovendien ontstaan uit allerlei kleine zweeppartijtjes en telt wel meer gewezen activisten. Geen wonder dus dat fractieleidster Femke Halsema zich aanvankelijk pal opstelt achter haar parlementslid dat op een ministerie inbrak. Samen benadrukken ze dat hij niet wou pochen met die inbraak, maar in zijn nieuwe boek Klimaatactivist in de politiek net afstand neemt van zijn radicale verleden. Het boek draait hoofdzakelijk om zijn milieuvisie, maar in een tiental pagina’s legt Duyvendak uit ontdekt te hebben dat de parlementaire weg de beste is om je doel te bereiken. ‘De route die ik destijds heb bewandeld tast het hart van de parlementaire democratie aan, en dat wil ik absoluut niet meer’, zegt hij daarover in de krant NRC Handelsblad. Hij geeft ook toe dat hij loog in ’96 over zijn deelname aan de inbraak omdat de zaak toen nog niet verjaard was (intussen wel).
Hoewel Wijnand Duyvendak uitgebreid mea culpa slaat, zwelt de kritiek toch aan. Als ook collega-Kamerleden hem veroordelen en GroenLinks in peilingen achteruitgaat, ziet Halsema zich toch genoodzaakt om zich druk te maken over ‘de schade die Wijnand de partij berokkent’. De klap op de vuurpijl moet dan echter nog komen. Het is een open brief van oud-topambtenaar George Verberg, gepubliceerd in NRC Handelsblad. Duyvendak heeft immers na de inbraak op het ministerie in het krakersblad Bluf!, waarvan hij redacteur was, een pak namen en adressen van hoge ambtenaren die betrokken waren bij de bouw van de nieuwe Nederlandse kerncentrale wereldkundig gemaakt, én zijn lezers opgeroepen hen lastig te vallen. In een emotioneel relaas vertelt Verberg hoe brandende lappen door de brievenbus werden geduwd en zijn vrouw dreigtelefoons ontving. Duyvendak schrikt van het verhaal, waar hij naar eigen zeggen niks van wist, en biedt een dag later zijn ontslag en zijn excuses aan.
Maar de ‘zaak-Duyvendak’ is intussen meer geworden dan alleen maar een mediastorm. Ze opende ook het debat over hoe ver activisme kan gaan, en of progressief Nederland vandaag afstand moet nemen van de donkere bladzijden die in de jaren tachtig zijn geschreven. Volgens Duyvendak wordt het tijd dat verleden te verwerken, en hij roept dan ook ‘de vele wetenschappers, journalisten, ondernemers en ambtenaren die destijds met mij streden’ op om vandaag verantwoording af te leggen. Op de boekvoorstelling van Duyvendak afgelopen woensdag bleek alvast dat het geen eenvoudig debat wordt. Linkse radicalen kwamen hem verwijten dat hij afstand had genomen van de actie, rechtse extremisten kwamen hem een ’terrorist’ noemen, met een taart in zijn gezicht toe.
Thomas Verbeke
