De commissie-Vermeersch vraagt de lokale besturen, OCMW’s en open asielcentra om te helpen bij de uitwijzing van illegalen. Maar die vrezen dat daardoor hun zorg- en integratieopdrachten in het gedrang komen.
Nog voor de publicatie van het rapport over de uitwijzing van asielzoekers, krijgt commissievoorzitter Etienne Vermeersch de wind van voren. De Gentse moraalfilosoof wilde niet reageren vóór de officiële presentatie van het werkstuk op 2 februari, maar het Overlegcentrum voor Integratie van Vluchtelingen (OCIV) liet al weten ontgoocheld te zijn in de resultaten van de commissie.
In het rapport staan onder meer voorstellen om de ellenlange procedures drastisch in te korten en de uitwijzingen ook effectief uit te voeren. De commissie roept daarvoor alle hens aan dek. Niet alleen de politiediensten, maar ook de lokale besturen, OCMW’s en open asielcentra moeten mee helpen toezien of diegenen die het bevel krijgen het land te verlaten, ook daadwerkelijk vertrekken. ‘Kan niet’, zegt Pieter De Gryse van het OCIV. ‘De zoektocht naar illegalen en het verdere verloop van de uitwijzingsprocedure moeten de exclusieve bevoegdheid blijven van de politie. Opvangcentra en OCMW’s kunnen hun eigen taken niet uitvoeren als de asielzoekers weten dat hun hulpverleners misschien meehelpen aan hun uitwijzing. Ik voorspel sociale onrust.’
In het verleden waren OCMW’s verplicht om illegalen van wie ze wisten dat die uitgewezen waren, maar die desondanks nog op het Belgische grondgebied verbleven, aan te geven bij de politie. Die meldingsplicht is na een aantal jaren evenwel afgeschaft. ‘Inhoudelijk ben ik het wel eens met Vermeersch’, zegt de Antwerpse OCMW-voorzitster Monica De Coninck. ‘De uitgewezen asielzoekers die het land niet verlaten, moeten worden opgespoord. Maar ik betwijfel of de zorginstellingen daar een rol bij moeten spelen. Als we het vertrouwen van onze klanten schenden, komt onze dienstverlening in het gedrang.’
Een asielzoeker die na zijn uitwijzing nog gaat aankloppen bij een sociale werker, wordt hoe dan ook niet meer geholpen. ‘Aan die persoon vertellen we dat we niets meer kunnen doen.’ Anders is het gesteld met iemand die dringende medische hulp nodig heeft. ‘Als wij de politie op de hoogte moeten brengen van uitgewezen asielzoekers, bestaat de kans dat de patiënt zich niet durft laten opnemen in een OCMW-ziekenhuis. Met alle gevolgen van dien, de verspreiding van besmettelijke ziekten bijvoorbeeld.’
Ook Fedasil, het federale agentschap voor de opvang van asielzoekers, staat niet meteen te springen voor de meldingsplicht. ‘Wij zijn een uitvoerende administratie’, zegt communicatiedirecteur Mieke Candaele. ‘Mocht de regering ons dus vragen de aanwezigheid van illegalen te melden, dan zullen we dat doen. Het probleem zal echter zijn om een goede regeling te vinden die dat kan verenigen met onze hoofdopdracht, de maatschappelijke integratie van de vluchtelingen.’
OCIV, dat als ngo tijdens de vergaderingen twee keer gehoord werd maar geen vaste zetel had in de commissie-Vermeersch, richt zijn kritiek ook op de uitwijzingsprocedure zelf. ‘De dood van Sémira Adamu was de rechtstreekse aanleiding voor het rapport, maar eigenaardig genoeg is daarin de bescherming van de vluchteling niet verbeterd’, zegt De Gryse. ‘Vermeersch heeft vooral geluisterd naar de vertegenwoordigers van de politiediensten die wel in de commissie zaten. Je kunt van hen moeilijk verwachten dat ze de problematiek afstandelijk en kritisch bekijken. Vier jaar geleden was Vermeersch nog een voorstander van video-opnamen bij gedwongen uitwijzingen, maar nu zijn die simpelweg afgevoerd. Volgens de commissie is er tijdens lijnvluchten voldoende sociale controle. Maar op het vliegtuig waar Adamu om het leven is gebracht, zaten er ook heel wat passagiers.’
Het rapport staat wel achter de aanwezigheid van inspectiediensten, maar daarmee neemt het OCIV geen genoegen. ‘Dat is geen externe controle. Het enige wat de vluchteling met klachten over zijn behandeling nog kan doen, is naar het Comité-P stappen. Voor illegale vluchtelingen is dat zo goed als onmogelijk.’
H.C.
