Elf landen tekenen een vredesakkoord voor Oost-Congo, twee maanden nadat de M23-rebellen de stad Goma hadden ingenomen.

Koen Vlassenroot (directeur Conflict Research Group, UGent): Er was in februari veel scepsis, maar achteraf is gebleken dat het akkoord voor Oost-Congo wel degelijk een impact heeft gehad op het internationale, nationale en regionale niveau. De twee belangrijkste resultaten van dat akkoord waren: de aanstelling van een VN-gezant voor het Grote Merengebied, de Ierse Mary Robinson, en de oprichting van een nieuwe internationale brigade die de rebellen in Oost-Congo militair mocht aanvallen. Vooral dankzij de steun van die brigade hebben de troepen van het Congolese leger weer de bovenhand gekregen in Oost-Congo. Het leidde tot de val van M23, toch de belangrijkste militie in de regio. Mary Robinson heeft niet zo’n daadkrachtige indruk gemaakt, haar rol werd in de feiten overgenomen door Russ Feingold, de nieuwe VS-gezant voor Congo.

Na de ondertekening van het akkoord stopte buurland Rwanda ook met het steunen van M23. Vooral de Amerikanen zetten het Rwandese regime daartoe aan. Zonder de steun van Rwanda was M23 nergens meer. Toen de VN scherpschutters inzette om de rebellenleiders één voor één te liquideerden, verloor M23 elke structuur en stortte de groep in elkaar.

Hebben de VN-missie Monusco en het regeringsleger de situatie nu onder controle in Oost-Congo?

Vlassenroot: Het verhaal van M23 is helemaal afgelopen, maar er zijn nog veertig à vijftig andere milities actief in het gebied, zoals de FDLR. M23 was de belangrijkste, en hun val maakt enkele andere rebellengroepen ook bereid tot overgave. De oorlog is nog niet voorbij, maar er dienen zich opportuniteiten aan. De VN-missie zal op de overige rebellengroepen blijven jagen. Maar eigenlijk was M23 het gemakkelijkste doelwit, omdat het een duidelijke structuur had. Bij een minder conventionele groep als de FDLR is het moeilijker om de structuur te breken, en zij durven represailles uit te voeren op dorpen. Daar krijgt de VN dan de schuld van.

Echte vrede kan er niet komen zonder de kernproblemen aan te pakken: het bestuur van de regio verbeteren, bijvoorbeeld, het beheer van de natuurlijke rijkdommen in het gebied regelen, en regionale integratie. Probleem blijft ook dat men in de hoofdstad Kinshasa niet wakker ligt van Oost-Congo. Daar moet men eerst een oplossing vinden voor het probleem dat de huidige president Joseph Kabila volgens de grondwet in 2016 geen kandidaat meer kan zijn voor een derde mandaat als president.

Heeft Kabila verdiensten aan de overwinning op M23?

Vlassenroot: Hij heeft enkele problematische commandanten uit Oost-Congo teruggeroepen naar Kinshasa en de legertop vervangen. Dat heeft voor een duidelijker structuur gezorgd bij het regeringsleger. Hij komt er zeker als winnaar uit, maar ook wel als afwezig president. Hij is niet naar Goma gegaan na de overwinning op M23. Martin Kobler, het hoofd van Monusco, deed dat wel meteen, om zijn autoriteit te tonen.