Het was een turbulent, maar opnieuw succesvol tennisjaar voor Kim Clijsters. Volgens haar nieuwe coach Marc Dehous is ze nu klaar voor de absolute top.
11 november, wapenstilstand? Niet voor Kim Clijsters. In het Staples Center in Los Angeles rondde ze het jaar af met een paukenslag die wereldwijd gehoord werd. In de finale van het Masterstoernooi waaraan de top-16 van de wereld deelneemt, klopte Clijsters het onbetwiste nummer één van de wereld, Serena Williams, de winnares van drie Grand Slams – in twee sets dan nog. De Limburgse sportvrouw van het jaar besloot zo een schitterende herfst die ook winst in het prestigieuze toernooi van Filderstadt en Luxemburg had opgeleverd.
Een klinkend einde dus van 2002 dat ook ideaal leek te beginnen met een halve finale op de Australian Open in Melbourne. Maar net voor die halve finale kwam Kim Clijsters met slecht nieuws. Ze had pijn in de rechterarm en -schouder. De blessure had veel weg van een stressfractuur en dus was er maar één remedie: rusten. Er werd fel beknibbeld op trainingen en toernooien en dat was er vooral op de Grand Slams aan te zien. In Parijs ging Clijsters eruit in de derde ronde tegen Clarissa Fernandez. Vader Lei Clijsters zat er niet mee in de maag: ‘Eigenlijk is dit een goede zaak. Kim is moe, ze was in haar reserves aan het putten. Op gravel kan ze met de top wedijveren als ze topfit is, en dat is nu niet zo. Vorig jaar zouden we getekend hebben voor een derde ronde en werd het finale.’
Meteen na Roland Garros moest Clijsters een tweede stevige tik incasseren. Haar coach van jaren (zes om precies te zijn) Carl Maes zag het niet meer zitten om week in week uit rond te trekken. Hij wou opnieuw meer opbouwend werk doen met de jeugd en vroeg om zijn contract te ontbinden, wat in alle vriendschap gebeurde. In Wimbledon, met een interim-coach, was Kim Clijsters met geest en lichaam nog niet bij de les. Het einde kwam er volgens de eigen normen veel te vroeg in de tweede ronde tegen Helena Likhovtseva. Toch was er van paniek geen sprake. ‘Verliezen is altijd een ontgoocheling, of het nu in Parijs of Wimbledon of Rosmalen is’, zei Clijsters. ‘Ik heb duidelijk te weinig matchritme, het resultaat zie je op de baan. Ik wist sinds Australië dat 2002 een moeilijk jaar ging worden. We kijken rustig uit naar een nieuwe coach met wie het perfect klikt. De arm is beter, ik zal opnieuw regelmatiger kunnen trainen, ik hou goed de balans tussen rusten en spelen in de gaten en dan kijk ik vooral uit naar volgend jaar.’
Maar kijk, de warme Amerikaanse zomer bracht snel soelaas. Net als het nieuwe begeleidingsteam met Marc Dehous als coach en Evelyne Coppens als voltijds meereizende kinesiste ook. Antwerpenaar Dehous kent Kim Clijsters al lang. Hij zag haar al een paar keer aan het werk voor ze op het VTV-centrum in Wilrijk belandde. Daar begeleidde hij zus Elke Clijsters en was hij de vaste vervanger van Carl Maes als die Kim niet kon vergezellen op training of toernooien. Dehous haalde zich als prille trainer zelfs meteen de woede van de jonge Kim op de hals toen hij haar op training van de baan stuurde omdat ze haar racket boos tegen de grond had getikt. En dat was dus verboden. Gelukkig voor Dehous vergat Kim het incident vrij snel. Dehous was erbij toen Clijsters als vijftienjarige in 1998 het 10.000 dollartoernooi in Koksijde won. Ook in 2000, in Nieuw-Zeeland, nam hij de honneurs waar. Dehous herinnert zich: ‘Ja, Kim van de baan gestuurd. Ik was het groentje van de trainers in Wilrijk, maar kende dus wel de afspraken die met de spelers en speelsters gemaakt werden. Achteraf bekeken is het misschien niet slecht geweest dat ik op die training getoond heb dat ik het aandurfde om de beste speelster van het centrum op haar plichten te wijzen. Ik herinner me dat Kim een paar dagen gemokt heeft, maar in feite was het voorval snel vergeten. Zo is Kim dus wel.
‘Op het 10.000 dollartoernooi in Koksijde, een van de eerste die ze bij de profs speelde, was Kim erg zenuwachtig, ook al omdat ze tegen een paar Belgische speelsters moest tennissen. Ik heb haar beloofd dat ik met kleren in de fontein voor het hotel zou springen als ze het toernooi won, wat dus ook gebeurd is. En haar eerste Australische trip, zenuwen ook. Maar toch meteen toernooiwinst in Hobart. Toen kreeg ik al de bevestiging dat Kim, als ze zich goed voelt, enorm dominant kan zijn op de baan. En dat is natuurlijk niet veranderd.
‘Toen Lei Clijsters me belde om Carl Maes te komen vervangen, heb ik geen seconde geaarzeld. Dit was een unieke kans om als Belgische trainer een topper te begeleiden. Eerlijk, als gewone trainer raak je normaal niet bij een topspeler. Jennifer Capriati zal me niet vragen. Het is dus een enorme uitdaging. Voor Kim is er in de grond niet veel veranderd. Carl en ik hebben dezelfde cursussen gevolgd. We hebben dezelfde basisfilosofie. Hier en daar leggen we misschien andere accenten.’
Twee jaar geleden heb je voor het laatst met Kim Clijsters gewerkt. Is ze veel veranderd?
Heeft de periode die Kim in de zomer alleen heeft doorgebracht haar veel bijgebracht?
DEHOUS: Ja. Alhoewel. Ik denk dat een profspeler toch altijd iemand nodig heeft. Oké, haar vader was erbij, maar als het op puur technische zaken aankomt, moet hij passen. Dat weet hij ook. In de periode met Carl Maes kon Kim met een tennistiek probleem meteen bij Carl terecht. Een paar foute opslagen en hij zei wat er aan de hand was. Als er niemand is, dan heb je een probleem, al was het maar om te sparren. In het begin van haar Amerikaanse trip met een finale en een halve finale vroeg ik me af of Kim nog wel een coach nodig had. Maar dan verloor ze plots twee keer in de eerste ronde. En die coach was dus wel nodig. Er is eens een enquête gehouden bij profs over wat ze bij een trainer zoeken. Tenniskennis was belangrijk, maar kwam niet op de eerste plaats. Hoog scoorden zaken zoals persoonlijkheid, organisatievermogen, het op het gemak kunnen stellen van de speler. Kim heeft altijd een begeleider gehad. Was Carl het niet, dan waren papa of mama mee. Zo voel je dat zij dat toch wel iemand nodig heeft.
Hoe zou je het arbeidsethos van Kim omschrijven?
DEHOUS: Kim is enorm professioneel. Zodra ze van de tennisbaan af is, kan ze een losbol zijn, een flapuit. Op de baan is ze een voorbeeld voor alle jongeren. Dat heeft me al positief verrast tijdens mijn eerste reizen met haar. Ze staat enorm beweeglijk, met enorm veel zin te trainen en te spelen. Ze wil nog ballen pakken die anderhalve meter buiten zijn. De trainingen kunnen soms kort zijn, maar de intensiteit is altijd hoog. Een half uur bij haar is anderhalf uur waard bij de doorsneespeler. Die instelling heeft haar erdoor gesleurd na de blessure en het afscheid van Carl Maes.
Kim is goed begeleidbaar, maar je moet je moment kiezen. De tactiek voor een bepaalde match kunnen we soms bespreken net voor ze op de baan gaat, tijdens de opwarming bijvoorbeeld. Soms gebeurt het de dag voor de match al. Je moet haar ook niet overladen met een zwaar tactisch plan. Hooguit één of twee zaken volstaan. Voor nabesprekingen geldt hetzelfde. Zeker na een nederlaag is het wat uitkijken. Soms gebeurt het meteen als ze zelf over de match begint, soms is het wachten. Maar voor of na, de bespreking is altijd kort. Als het goed met haar gaat, hoef je niet veel te doen. Dan is er tijdens de wedstrijd ook niet veel oogcontact. Als het minder vlot, dan intensifiëren we het oogcontact. Dan voel je wel dat Kim om raad vraagt. Maar meestal volstaat kijken, een applausje of een hoofdknik. Ik voel ook wel dat als vader Clijsters mee is, Kim eerst naar hem kijkt. Dat is ook logisch, da’s de vader-dochterrelatie. Daar moet je als coach niet tussenkomen. Maar als het tennis aan de orde is, dan gaat de blik naar mij. Ik maak matchverslagen. Dat is prima illustratiemateriaal. Als ik kan zeggen dat ze bijvoorbeeld vijf keer succesvol geweest is met een dropshot of een lob, dan kan ik dat op papier laten zien, en dat liegt niet. We gaan vaak naar andere speelsters kijken. Bij Daniela Hantuchova bijvoorbeeld hebben we duidelijk gezien dat zij traag is bij het oprukken naar het net. Kim heeft dat ook in het dubbel-spel met de Slovaakse ervaren. Voorbeelden uit de praktijk blijven zeer goed bij. Zien is geloven. De spelers hebben ook hun gewoontes, hun manier van spelen. Alleen door voorbeelden à la Hantuchova te geven, kan je hen ervan overtuigen om eens iets anders uit te proberen.
De arm- en schouderblessure leek in de lente het jaar, ja zelfs de carrière op de helling te zetten. En kijk, plots zijn alle zorgen voorbij. Wat is er gebeurd?
DEHOUS: Kim had een overbelastingsverschijnsel, een stressreactie, geen stressfractuur. Ze kon kiezen tussen volledige rust en een gereduceerd wedstrijd- en trainingsprogramma. Ze heeft voor het tweede gekozen. Kim heeft zich medisch prima laten opvolgen. In de begeleiding zit nu ook een kinesitherapeute die Kim voortdurend kan begeleiden. Da’s een enorme, maar ook noodzakelijke luxe. Op foto’s merken we dat de stressreactie volledig verdwenen is. Maar we zijn op onze hoede. Kim mag niet slabakken met de verzorging, want we weten dat de reactie kan terugkomen.
Is Kim zich door de goede resultaten van de voorbije maanden bewuster geworden van haar kunnen? Vroeger vertelde ze al eens dat ze zich niet echt een topspeelster voelde.
DEHOUS: Dat weet ik niet. Ik denk dat Kim altijd met respect voor de andere toppers op de baan gekomen is. Dat heeft wellicht ook met de leeftijd te maken. Iemand als Jennifer Capriati is daar veel arroganter in. Die heeft totaal geen respect. Soms vertelde Kim dat ze hoopte dat ze een paar spelletjes zou winnen. Dat toonde toch een beetje haar onzekerheid aan, zo dekte ze zichzelf ook een beetje in. Ik hoop nu dat de overwinning tegen Serena Williams Kim doet beseffen dat je op de baan niet te veel respect moet tonen. Dat moet eruit als ze tot de top wil behoren. Los Angeles heeft op dat vlak dus voor een enorme opstoot van vertrouwen gezorgd. Ze heeft een laatste grote klip genomen.
Ze voelt zich ook niet die tennisvedette, als je dat onder topspeler verstaat. Ze was compleet verrast toen ze sms’jes kreeg van Monica Seles en Jennifer Ca-priati nadat ze Serena Williams geklopt had. Capriati en Seles hebben al zoveel gepresteerd, voor Kim behoren die nog tot een andere categorie.
Waar in de hiërarchie plaatsen de andere speelsters Kim?
DEHOUS: Iedereen weet dat Kim een gevaarlijk meisje is. Ze hebben al tegen haar gewonnen, maar ook van haar verloren. Dat geldt voor de Williamsen, voor Davenport, Hingis, Mauresmo. Kim weet ook dat ze iedereen aankan op een goede dag. We moeten er gewoon voor zorgen dat de regelmaat er komt, en die komt er door veel te winnen. Alle omstandigheden om bij de absolute top te horen zijn er nu. Er is een team dat voor stabiliteit zorgt met een coach, eigen kiné, papa als manager die vaak meereist. Puur tennistiek kan de opslag nog wat beter, in de rally moet ze nog wat meer gebruik maken van de korte hoeken, ook al omdat we zien dat veel tegenstanders moeite hebben met de spurt naar voren. Kim beheerst die wel.
Kim houdt zich niet bezig met carrièreplanning. Ik ga ervan uit dat ze toch doelen heeft.
DEHOUS: Kim heeft gewoon de komende maanden gepland. In feite is dat een kopie van 2002. Met dat verschil dat ze nu een aantal toernooien zal kunnen spelen die ze vorig seizoen heeft moeten laten schieten. 2003 moet normaal gesproken een prima jaar worden. Ze heeft een aantal toernooien waar ze verder moet geraken dan dit jaar, waar ze ook naar uitkijkt. Pak maar Roland Garros en Wim-bledon. Alle toppers kennen de waarde van een Grand Slam, daar wordt geschiedenis geschreven. Kim is begin december in Adelaide al beginnen te trainen, ze wil goed voor de dag komen in Sydney en Melbourne. Ze speelt daar ook graag, net als een paar weken later in Antwerpen. Ze wil zich speciaal op de Diamond Games voorbereiden. Ze kijkt ernaar uit om voor eigen publiek te spelen. Maar verwacht niet van Kim dat ze zegt dat ze nummer één wil worden, daar zal ze zich niet toe laten verleiden. Niet dat ze die wens niet zou mogen formuleren. Zo ver staat ze tenslotte niet van die eerste plaats. Maar zo zit ze niet in mekaar.
Dirk Gerlo
‘Kim zal me nog altijd bedanken na een training. Dat is eigenlijk niet meer van deze tijd.’
