Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.

Mijnheer Muys, de kiezer heeft de regering afgestraft. De winst gaat naar VLD, Agalev en alweer het Vlaams Blok.

Paul Muys: De tendentieuze manier waarop het Vlaams Blok door de media, en in de eerste plaats de televisie, wordt aangepakt, heeft een omgekeerd effect. Je zag een opbod onder journalisten, die allemaal toch maar vooral wilden laten horen hoezeer zij zelf die partij oncorrect vinden. Dat moet je niet doen. Voor de rest kan ik alleen maar, met zovele anderen, vaststellen dat we voor een moeilijke regeringsformatie staan. Dat zal compromissen vergen, waarbij de kiezer zich al snel verraden zal voelen. Ik ben een beetje afgunstig op andere kiesstelsels, die voor een veel duidelijker profiel zorgen.

De afstraffing van CVP en SP is bijzonder zwaar.

Muys: Die is historisch. De liberalen de grootste partij, en het Vlaams Blok even groot als de SP. Dat had tien jaar geleden niemand durven te voorspellen. De regering kon een redelijke balans voorleggen, maar de schandalen van de jaren negentig hebben de mensen emotioneel geraakt. De dioxinezaak kon op geen slechter moment komen. De kittelorigheid van de kiezer is te begrijpen, in een context van een onredelijk belastingklimaat. We betalen ons blauw aan taksen, elke kleine opslag of bijverdienste die je niet in het zwart opstrijkt, wordt door de staat weggeroofd. Het is normaal dat de kiezer als klant gaat reageren, en eist dat zijn geld goed gebruikt wordt. De Antwerpenaar die over het Falconplein wandelt, waant zich in het Chicago van de jaren dertig, ik overdrijf niet. Migranten smeken zelf om iets te doen tegen het drugsgebruik in hun cafés. Het is niet verwonderlijk dat men in die stad een zo groot mogelijke anti-stem uitbrengt. De regering en het stadsbestuur blijven potdoof voor de problemen die nu al vele jaren lang van alle kanten worden gesignaleerd. Het succes van het Blok in grote steden, is omineus voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar.

Agalev en Ecolo maken de grootste sprong voorwaarts. De manier waarop de regering de dioxinezaak heeft behandeld, was weinig vertrouwenwekkend.

Muys: Dat is de katalysator geweest, maar de groenen waren al in opmars. Ze hebben zelfs een plaats verworven in de regeringen van grote landen als Frankrijk en Duitsland. Waar overigens de deelname aan de macht meteen hun ondergang zou kunnen worden. Voor Dehaene was het niet makkelijk om de gebeurtenissen weer onder controle te krijgen, eens het kwaad geschied was. De initiële fout ligt bij het feit dat men de structuur van de inspectie niet in de hand heeft gehouden. Je ziet hetzelfde patroon als in andere “schandalen”. Nu is iedereen het erover eens om de controlediensten op het voedsel te unifiëren, maar de voorstellen daartoe dateren al van 1992. Ze werden onder tafel geschoven omdat de kabinetten vonden dat de administratie te veel gewicht zou krijgen, en omdat de administratie eerst meer personeel wilde. Dat zijn uiteraard oneigenlijke redenen. Maar we mogen niet overdrijven, ook in het buitenland gebeuren dergelijke zaken : het bloedschandaal in Frankrijk, de dollekoeienziekte in Engeland, de Bijlmerramp in Nederland, de Oostenrijkse wijn, de Spaanse olijfolie, noem maar op.

De campagneleider van de CVP deed de premier terugkomen omdat Luc Van den Bossche zich te veel profileerde. En zie, drie dagen voor de verkiezingen was alle voedsel weer veilig.

Muys: In het huidige politieke klimaat reageert iedereen daarop met hoongelach, dat is uit de verkiezingsuitslag ook wel gebleken. Het heeft mij getroffen hoe algemeen het cynisme tegenover politici is geworden. Dat verbaast en irriteert me tegelijkertijd. Want hoewel de politieke klasse dat in de eerste plaats aan zichzelf te wijten heeft, is de beoordeling door het grote publiek soms onrechtvaardig. Het dioxineschandaal had zich onder om het even welke coalitie kunnen voordoen. Het is mee veroorzaakt door de algemene mentaliteit van geknoei en gesjoemel, van hoog tot laag. We zijn daarin gepokt en gemazeld. We hebben met zijn allen de grenzen zozeer verschoven, dat bijna alles billijk werd. De zware fiscale druk nodigt daartoe uit. We zijn eigenlijk rijp voor wat men in Frankrijk een “nieuwe republiek” zou noemen. Met een propere lei en een propere mentaliteit herbeginnen, met nieuwe politieke formaties. De bestaande sluiten niet meer aan bij de maatschappelijke realiteit, en hebben alle krediet verloren. Waardoor de mensen uit wanhoop stemmen op extremistische partijen, waarmee ze in feite weinig op hebben.

Voor het imago van België in het buitenland, en voor de export, zijn de gevolgen van de dioxinezaak niet te overzien.

Muys: Qua public relations loopt dit land niet bepaald voorop. Er is geen gemeenschappelijk project meer, en de bescheiden middelen die we hebben, worden verdeeld over drie instanties. We maken dat nog erger door ons masochisme. De bijtendste spot op België komt van de Belgen zelf, die doen alsof ze in het achterlijkste land ter wereld wonen. Wat niet waar is, getuige onze relatieve welstand. Je kan er ook niet omheen dat de media een dubbele rol spelen. Aan de ene kant brengen ze wanpraktijken aan het licht. Aan de andere kant wordt dat op een zo ongenuanceerde en soms voorbarige manier bij de mensen binnengebeukt, dat er niets anders op kàn volgen dan een grondig misprijzen voor de politiek.

Aan Waalse kant wordt zwaar uitgehaald naar de Boerenbond. Uit vrees voor die belangengroep, zouden de twee Vlaamse ministers getalmd hebben met maatregelen.

Muys: Dat klinkt goed in electorale tijden, maar ik denk dat de invloed van de Boerenbond afneemt, alleen al door het inkrimpende landbouwersbestand. Ook binnen de CVP is de almacht van vroeger grotendeels verdwenen. Het kan nu al gebeuren dat minister Demeester afstand neemt, zonder dat dat tot oorlog leidt. En ik denk niet dat de Boerenbond gekant is tegen een goed functionerende gezondheidsinspectie. Hij pretendeert in elk geval om zelf een degelijke controle uit te voeren op de voeders van de Aveve.

Leidt de manier waarop de bio-industrie functioneert, automatisch naar ontsporingen?

Muys: Ons consumptiepatroon is minstens even schuldig. De agro-industrie kan enkel floreren omdat wij massaal willen consumeren, tegen onrealistische prijzen. Daardoor lokken we productiemethoden uit die geen kwaliteit meer kunnen leveren, en af en toe uit de hand lopen. Als door een slachtverbod van enkele dagen, in bepaalde bedrijven veertigduizend kippen stikken, dan is er iets fundamentelers fout dan één vetbedrijf dat de voorschriften niet volgt. Ik ben geen bijbels mens, maar de manier waarop wij dieren opfokken voor consumptie, lijkt mij niet in harmonie met de geest van de schepping.

U bent woordvoerder van Europa Bio. Worden de grenzen ook niet overschreden door genetisch gemanipuleerde gewassen?

Muys: Dat is een heel andere problematiek, die helemaal buiten de dioxinezaak staat. Zowel de besmetting van kippen, als de BSE-besmetting van runderen, is veroorzaakt door slecht veevoeder, niet door genetisch gemodificeerde gewassen. De producenten uit de bio-technologie hechten het grootste belang aan een strenge controle, al was het maar uit zelfbehoud. Geen enkele grote onderneming redeneert van “après nous le déluge”, want dan zou ze haar eigen ondergang tekenen. Het winstbejag, tot op zekere hoogte nodig om bedrijven draaiende te houden, hoeft niet tegengesteld te zijn aan verantwoordelijkheidszin. Inzake leefmilieu en zuivering van lucht en oppervlaktewater, levert de industrie meer inspanningen dan veel andere sectoren.

Voor de manier waarop runderen en pluimvee worden behandeld, sluit de consument het liefst de ogen.

Muys: Ook dat is typisch voor onze samenleving: de verantwoordelijkheid op anderen afschuiven. En, ik kom terug op de verkiezingen, politici zijn loslopend wild. We zijn alweer twee ministers kwijt. Op de duur krijg je geen valabele mensen meer in de politiek. Zoals in Amerika, waar de grootste lapzwans president kan worden als hij er maar goed uitziet en een beetje kan praten. Politiek is een hondenstiel geworden, en ook gewone volksvertegenwoordigers hebben geen privé-leven meer. Elke stap die ze zetten wordt in de pers be- of veroordeeld, en het minste woord wordt buiten proporties uitvergroot en eeuwig tegen hen gebruikt. De redelijkheid is ver weg. Dan spreek ik nog niet over kabinetten en ambtenarij, die elk op hun manier de minister tegenwerken. Wij hebben met Dehaene een premier die de vleesgeworden anti-communicatie is, maar wel over politiek vakmanschap en leiderskwaliteiten beschikt. Men kan moeilijk eisen dat hij ook nog de grote visionair zou zijn, die zijn volk door de Rode Zee leidt en een perspectief op lange termijn biedt. Alsof dat zou kunnen in een klein land als België, speelbal van zoveel grotere Europese en mondiale stromingen.

In Kosovo heeft het Servische leger zich teruggetrokken, en moeten Russen en Navo-soldaten de orde herstellen.

Muys: Kosovo komt onder curatele, maar daar zijn nauwelijks precedenten voor. De westerse diplomatie speelt een gevaarlijk spel. In Rambouillet is aan de Kosovaren de indruk gegeven dat er een verborgen agenda bestaat, die hen meer biedt dan op het eerste gezicht lijkt. Waardoor dat akkoord voor de Serviërs onaanvaardbaar was. Hetzelfde gebeurt nu. De kunstmatige overwinningssfeer van de Serviërs zal snel omslaan in verbittering, als de bevolking ten volle beseft dat haar land vernield is, en dat ze verdreven is van het heilige Merelveld. De heropbouw van Joegoslavië zal wel meevallen, westerse bedrijven staan nu al te dringen. Maar de frustraties van het Joegoslavische volk zijn gevaarlijker, ook al vermoed ik dat Milosevic niet lang meer aan het bewind zal blijven. Hij is tenslotte officieel aangeklaagd voor oorlogsmisdaden.

De Russen hebben diplomatiek een grote rol gespeeld, maar bij het samenstellen van de internationale bezettingsmacht worden ze genegeerd.

Muys: Hopelijk is het conflict met Servië geen voorafspiegeling van een groter conflict, met het al even onberekenbare Rusland. Want daar kan om het even wat gebeuren. Het potentieel aan extremisme en ontevredenheid is er even groot als in Servië, en de wapens zijn ruimschoots voorhanden. Rusland is een onberekenbare actor en factor in de internationale politiek. De oplossing van de crisis in Kosovo heeft daaraan weinig veranderd. En er is meer toenadering tussen Moskou en Peking gekomen, wat het Westen niet graag ziet gebeuren.

In Zuid-Afrika vormt het ANC een coalitie met het Minderheidsfront, om zo aan een tweederde meerderheid te komen.

Muys: Daarmee verraadt het ANC dat het de grondwet wil wijzigen, anders was een coalitie niet nodig. Dat is verontrustend, zo kort na het invoeren van de vorige grondwet die een nieuw model van samenleving moest invoeren. In Zimbabwe hebben we gezien hoe een regime dat in een eerste fase democratisch lijkt, evolueert naar een eenpartijstaat. In Zuid-Afrika dreigt hetzelfde. En dat is niet zonder gevaar, met een regering die zo slecht tegen kritiek kan. Ook niet als die kritiek terecht is, zoals op de falende criminaliteitsbestrijding. Er heersen onrealistische verwachtingen ten aanzien van het ANC. Die kunnen alleen maar ingelost worden, mits het engagement van de andere gemeenschappen, blanken en kleurlingen om de termen van vroeger te gebruiken. En dan is een te grote overheersing van één partij geen goede zaak. Thabo Mbeki mag dan een goede technocraat zijn, hij heeft niet het charisma en het internationaal prestige van Nelson Mandela.

PAUL MUYS

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content