Het Italiaanse Hof van Cassatie bevestigt de veroordeling van oud-premier Silvio Berlusconi voor fiscale fraude.

Alex Puissant (gewezen VRT-nieuwsanker, die al vijf jaar in Italië woont): Veel mensen zaten in de bar voor het televisiescherm toen de rechter begon met ‘A nome del popolo Italiano…’ en het korte vonnis uitsprak. Er hing een verbaasde stilte bij de omstaanders, en voor- en tegenstanders hadden het over Silvio, met de voornaam. Berlusconi’s zwanenzang was natuurlijk al een tijd bezig: zijn vrouw die hem liet zitten, zijn politieke kompaan Gianfranco Fini die hem de wacht aanzegde, lichtekooien die uit het bed praatten, het net van justitie dat zich sloot… Het was een trage kruisweg naar de politieke dood – en het is voor alle duidelijkheid Berlusconi zelf die zich al eens met Jezus Christus vergeleek.

In mijn kennissenkring waren er mensen die juichten. Maar met mate, want ze zien hem als een kat met duizend levens. Anderen blijven hem steunen, noemen Berlusconi’s vervolgers politiek gemotiveerd en verwijzen naar organisaties als Magistratura democratica, waar rechters uitpakken met hun centrumlinkse engagement.

En dat voor een man die door heel Europa voor een clown wordt aangezien. Waar komt zijn populariteit vandaan?

Puissant: In de eerste plaats was hij anders. Na de oorlog was de Italiaanse politiek het toneel voor muisgrijze leiders: christendemocraten en communisten die politieke geheimtaal bezigden en in de zomer op het strand gefotografeerd werden in pak met das. Silvio Berlusconi stuurde alle Italianen bij wijze van kennismaking een boek met zijn sprankelende levensverhaal Una vita italiana, vol heldendaden en geluk. Als Berlusconi zijn mond opendeed, verstonden de mensen hem – een nieuwigheid in de Italiaanse politiek.

Bovendien had hij het land gered van de communisten. Toen de Italiaanse machtspartijen twintig jaar geleden instortten onder de corruptieschandalen, leek het er even naar dat de weg openlag voor de vermoorde onschuld van de communisten. Toen kwam de breed lachende ondernemer Berlusconi, de man van de blote madammen op zijn televisie, met een nieuw aanbod: Forza Italia als politieke badplaats. Aanvankelijk met steun van wie geloofde dat hij een echt liberaal alternatief kon zijn. Hij had als grootondernemer een fortuin vergaard, en dat zonder zijn geluk buitenshuis te zoeken – indrukwekkend voor een land met een grote geschiedenis van emigratie.

Wie is die Italiaan die hij aansprak?

Puissant: De Italiaan die graag hoorde dat belastingfraude het beste te bestrijden was door minder belastingen te heffen. De Italiaan die graag hoorde dat niet hij maar de staat boven zijn stand leefde. De Italiaan voor wie Berlusconi altijd de succesvolle ondernemer is gebleven en nooit een politicus is geworden. De Italiaan die dankbaar is om een politicus die hem aan het lachen brengt. De Italianen die koud calculeerden dat niemand anders de centrumrechtse krabbenmand onder controle kon houden. Zeker omdat de centrumlinkse krabbenmand al twintig jaar op zoek is naar zo’n figuur.

Hij kon dan wel stemmen winnen, maar wat met zijn palmares?

Puissant: Berlusconi heeft weinig appetijt getoond voor moed in de politiek, een beetje zoals de Franse president Jacques Chirac destijds. En hij had al helemaal geen visie op de langere termijn. Het land heeft de afgelopen decennia een historisch hoge schuld opgestapeld, en er is de afgelopen jaren weinig gebeurd om die af te bouwen. Maar Italië is beter door de bankencrisis gesparteld dan veel andere landen in Europa. En Berlusconi heeft altijd zijn minister van Financiën Giulio Tremonti gesteund tegen anderen in zijn regering die nog wat meer wilden potverteren.

Europees kon hij lange tijd rekenen op de steun van zijn medestanders in de EVP, de grootste politieke groepering in de EU. Maar geleidelijk aan was zijn prioriteit almaar duidelijker: de gevangenis vermijden. Naarmate hij om zijn vel te redden meer energie moest steken in een groeiend aantal rechtszaken, bleef almaar minder tijd over voor het besturen van zijn land. ‘Wat goed is voor Berlusconi, is goed voor het land’, was eigenlijk zijn motto. Op bijna Mobutuachtige wijze speelde hij een permanent spel van kopen en verleiden met partners van de macht. Tot zijn partners hem lieten vallen.

Als hij zijn politieke krediet had ingezet voor echte hervormingen, dan had Italië er nu veel beter kunnen voorstaan. Maar hij is een leider geweest die weinig heeft geleid.

Is hij wel weg? Het einde van Berlusconi is al een aantal keren aangekondigd.

Puissant: Goede vraag. In Italië zijn de dingen vaak niet wat ze lijken. Berlusconi is al zo vaak teruggekomen uit de wildernis dat zijn aanhangers een blind geloof hebben in zijn bovennatuurlijk overlevingstalent. Berlusconi zegt dat hij ook zonder parlementsmandaat in de politiek blijft. Zijn kinderen zijn al in stelling gebracht voor de opvolging. Maar er zijn hier magistraten die goede redenen zien om Berlusconi in de cel te krijgen. Zo onderzoekt het gerecht of hij onder premier Romano Prodi parlementsleden heeft omgekocht om de regering ten val te brengen.

Berlusconi dreigt dezelfde weg op te gaan als de corrupte oud-premier en zijn goede vriend Bettino Craxi, die voor het gerecht vluchtte naar een luxueuze villa in Tunesië en nooit meer terugkwam. Op de televisie zijn al beelden getoond van Berlusconi’s uitvalsbasis op het Caribische eiland Antigua, met voldoende logeerkamers om veel volk uit te nodigen voor de avondfeesten met schaars geklede nimfen. Al zeggen intimi vooral dat Il Cavaliere de laatste tijd een almaar droeviger indruk maakt.