In Havanna overleed de Amerikaanse Assata Shakur. De zwarte activiste liep in New York tegen levenslang aan voor moord, ontsnapte, kreeg asiel in Cuba en gold als duivelin voor wit rechts maar icoon van zwart links.
Geboren is ze als JoAnne Byron. Haar ouders – hij boekhouder, zij lerares – scheiden als hun dochter nauwelijks loopt. Het kind stuitert tussen haar moeder in New York en grootouders in North Carolina. Die brengen JoAnne respect bij en eigenwaarde. In New York trekt een tante met haar naar musea – als ze binnen raken, want net als in Carolina gelden er strenge segregatiewetten.
Dolle hopman
Op haar tiende herkent ze moeiteloos een Van Gogh of Matisse. Voor school heeft het getroebleerde meisje minder talent. Ook, schrijft ze later in haar memoires, omdat ze dikwijls een lastpak is. Ze rommelt wat aan, loopt weg op haar 17, werkt onder andere als barmeid, probeert avondonderwijs… De jonge vrouw raakt politiek geïnteresseerd en trouwt op haar 21e met ene Louis Chesimard. Twee jaar later dumpt ze hem en wordt lid van de militante Black Panther Party.
Belezen en streetwise leidt ze al snel een lokale afdeling. Maar ze koestert eigen ideeën over zwarte ontvoogding, Vietnam of de klassenstrijd en daarom stapt ze over naar het radicale, afgescheurde Black Liberation Army. Dat zijn onbevlekte communisten, niet vies van gewapende guerrilla of overvallen die ze onteigeningen noemen. Chesimard wordt ook moslim en heet voortaan Assata Shakur. Zij raakt in het vizier van de FBI, dan bezeten door een kruistocht tegen zwart en links Amerika, aangevoerd door de dolle hopman Edgar Hoover. Agenten linken haar wild aan overvallen en moorden. Zij brengen de militante zes keer voor de rechter. Elk proces valt onderweg stil of zij gaat vrijuit.
Overvallen heten onteigeningen.
Shakur duikt onder. Tot twee agenten in mei 1973 haar auto met daarin twee brothers controleren op een snelweg in New Jersey. Er breekt in onduidelijke omstandigheden een vuurgevecht uit. Een Panther en een agent sterven ter plaatse. Shakur wordt opgepakt. Haar proces volgt niet meteen. Eerst moeten alle andere aanklachten afgehandeld, en er komt verdere vertraging omdat zij in een achterafzaaltje van een rechtbank zwanger raakt van een zwarte overvaller.
In memoriam: Frank Caprio, de virale rechter die 2 miljard keer werd bekeken
Pigs
Vier jaar later start de rechtszaak. Het kantoor van haar advocaten blijkt afgeluisterd. Aan de jury zit geen enkel kleurtje. Beklaagd van moord, ontkent de activiste geschoten te hebben. Geen kruitsporen op haar te vinden, een arts bevestigt aan de hand van opgelopen kogelwonden dat ze de armen in de lucht stak. Bloedspatten van de dode politieman – afgemaakt met zijn eigen wapen – op haar broek doen twijfels rijzen. Finaal krijgt Shakur levenslang en 33 jaar wegens medeplichtigheid.
In 1979 stappen drie Panthers brutaal haar gevangenis in New Jersey binnen en vertrekken weer met twee gijzelaars en Shakur. Die duikt jaren onder en komt pas in 1984 boven water in Cuba. Zij studeert er sociale wetenschappen, geeft les, laat haar dochtertje overkomen, schrijft gedichten en een – door de iconische Angela Davis ingeleide – ruwe biografie. Agenten heten nog altijd pigs.
De VS eisen dikwijls haar uitlevering. Paus Johannes-Paulus II moet dat voor hen regelen tijdens zijn bezoek. Obama zit met het dossier in zijn maag. Havanna geeft geen krimp. Shakur – intussen een cultfiguur uitgebreid bezongen door Amerikaanse rappers – blijft haar onschuld uitdragen. In 2013, de 40e verjaardag van de dood van de agent, zet de FBI haar als eerste vrouw ooit op de lijst van de 10 meest gezochte terroristen. De politiedienst zet een beloning van 1 miljoen dollar op haar hoofd. De staat New Jersey doet er evenveel bij. Twee miljoen, daar doen mensen rare dingen voor en dus duikt Shakur nog eens onder. Ze verdampt in Havanna – tot het bericht van haar overlijden. ‘Wie treurt om haar dood, spuwt op de badge van elke politieman,’ oordeelt de huidige FBI-directeur Kash Patel. Die is terzake ervaringsdeskundige.
In memoriam: Claudia Cardinale (1938-2025), het populairste meisje van de kauwgomballenautomaat
