Een museale contextueel doorwrochte én prachtige expo in Aachen over de nooit in Europa eerlijk onthaalde foto-realistische kunst in het begin van de jaren zeventig.****
Peter en Irene Ludwig
Peter en Irene Ludwig verzamelden vanuit hun thuisbasis Aachen ronduit indrukwekkende ensembles kunst die getuigenis afleggen van de tijdsgeest van de jaren zestig en zeventig. Het grenst aan het ongelooflijke wat dit koppel allemaal bij elkaar verzamelde; niet voor niets worden niet minder dan drie musea verbonden met hun naam en toenaam in de steden Aachen, Köln en Budapest.
De tijd van de Ludwigs was er één toen de kunst soms reëler leek dan de werkelijkheid. In die turbulente tijd waarin Amerika verwikkeld geraakte in het trauma van de oorlog in Vietnam was hyperrealistische kunst omnipresent samen met de pop art die in tegenstelling tot het “realisme” wel heel wat invloed had in Europa. De kritiek op die Amerikaanse hyperrealistische kunst was niet mals en culmineerde in 1972 op de fameuze Documenta 5 in Kassel van curator Harald Szeemann.
Foto-realisme
De Europeanen vonden dat de foto-realistische sculpturen en schilderijen te direct en veel te gemakkelijk inspeelden op de smaak van het grote publiek en dat die kunst zich te veilig opsloot in een “niche” die toen (blijkbaar) weinig voeling had met andere “realistische” tendensen.
Rond deze periode stelde Museum Ludwig in Aachen nu een méér dan schitterende expo samen in de vorm van tal van op elkaar volgende thematische secties met kunst van het hoogste niveau.
Het is duidelijk dat de curatoren zich hier met vlijt kweten van hun curatele taak en geen moeite spaarden om het publiek via inzichtelijke kunstkritische en ideologisch getinte teksten wegwijs te maken in een inmiddels scheefgegroeide terugblik op die turbulente periode van het begin van de jaren zeventig. Het is een expo met nuances en met vergelijkingen tussen Europa en de Verenigde Staten waar de kunst in Amerika zich toespitste op een verhouding met de realiteit van de toen niet te stuiten opgang van de consumptiemaatschappij waar alles te koop was en de kunst stilaan maar zeker volgde…
Pop art en massa-media
Heel interessant in Aachen is dat straf werk van de bekende Amerikaanse iconen zoals Andy Warhol, Duane Hanson, Roy Lichtenstein en Tom Wesselman knap wordt geconfronteerd met dat van de Europeanen zoals Martial Raysse, Richard Hamilton en Mimmo Rotella.
Hier is werk te zien waarin de invloed van de media en de idolen van de rockindustrie en het witte doek merkbaar wordt naast het artistiek uitvergroten van het begrip “consumptie”. Met het vroege werk van Roy Lichtenstein wordt aangetoond hoe de grafische kunsten zich als invloed meester maakte over Lichtenstein’s artistieke productie. De pixels van de foto gecombineerd met de omweg van de “strip” maken het voor de Amerikaanse kunstenaar mogelijk om zowel te verwijzen naar de massamedia als een verhaal te brengen via de methodiek van het stripverhaal om zo veel mogelijk emotie en passie op een afstand te houden. James Rosenquist daarentegen die vooraleer kunstenaar te worden actief was als commercieel schilder – weet als geen ander de ruimte van de kunst in te vullen met strategieën die hij ontleende aan “commercials” en beelden uit de massamedia.
Marylin
Deze expo dendert verder met werk van de voorloper van de Britse Pop Art Richard Hamilton.
Het werk “My Marylin” waarin tal van foto’s van Marylin Monroe te zien zijn en geselecteerd of niet door middel van een streep doorheen de foto, laat uitschijnen hoe de beelden in de massamedia niet alleen zeer selectief worden uitgekozen maar ook letterlijk in hun “schoonheidsgehalte” worden gemanipuleerd . Andy Warhol was zich van het belang van de massamedia maar al te zeer bewust en zijn hele oeuvre drijft erop; een stelling die in Aachen met tal van zijn meesterwerken wordt geïllustreerd. Ons viel hier zijn fantastisch werk “NY Skyscrapers” op – een gitwarte symfonie voor “zijn” grootstad New York die hier en daar tot diep in de materie fonkelt…
Kassel
Heel bijzonder is de ruimte gewijd aan Documenta 5 in Kassel (1972) met werk van Richard Artschwager, Georg Baselitz en Franz Gertsch hier fenomenaal geflankeerd door een suite abstracte schilderijen van Gerhard Richter waarin de kleur van de vierkantjes berust op commerciële kleurkaarten en het toeval de orde van de “compositie” bepaalt.
Heel bijzonder zijn de kamers waarin het motief stad en landschap wordt benaderd vanuit de schilderkunst met verbluffende werken van Ralph Goings, Don Eddy en Robert Cottingham in dialoog met de conceptuele fotografie van ondermeer Dan Graham en Ed Ruscha.
Hier wordt duidelijk hoe intelligent deze expo de vergeten en verdrongen verbanden tussen de toen vigerende kunstrichtingen bij elkaar brengt en per slot van rekening aantoont hoe de ene beweging niet zonder de andere kon…
Koons
De expo komt dichter bij onze tijd met werk van straffe kunstenaars zoals Malcolm Morley en Domenico Gnoli die op een tegelijk figuratieve en conceptuele manier nadachten over het statuut van het beeld via en doorheen de verf. Via een lichtbak van Jeff Wall en foto’s van Cindy Sherman en Louise Lawler wordt de expo afgesloten met het provo-polemisch werk van Jeff Koons.
Tussen dit alles wordt de toeschouwer in een aparte ruimte ondergedompeld in een bad met politieke t.v.-beelden van toen de grote verhalen nog de wereld verdeelden in duidelijke ideologische blokken en geo-invloedssferen…
Knap
“Hyper Real” is een expo die aantoont dat de kunst van een bepaalde periode zich altijd vertakt in uiteenlopende richtingen en stijlen die weliswaar allemaal commentaar leveren op identieke geleefde en beleefde culturele en politieke feiten en achtergronden.
De “kleur” van de commentaren kan wel eens heel sterk verschillen; in de kunst gebeurt niets anders …
“Hyper Real” nog tot 19 juni in Ludwig Forum für Internationale Kunst in Aachen
Luk Lambrecht
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier