‘Het parcours van Albert II mag geen excuus zijn om alles bij het oude te laten’

Politieke macht uitoefenen door erfopvolging doet denken aan de Middeleeuwen. Dat Albert II de macht naar behoren uitoefende, mag geen excuus zijn om alles bij het oude te laten.

Politieke macht uitoefenen door erfopvolging, doet denken aan de Middeleeuwen. Toch bestaat dit vandaag de dag nog steeds in ons land. Iemands macht beknotten is altijd moeilijk, zeker als die persoon die macht naar behoren uitoefent zoals koning Albert II dat de voorbije 20 jaar heeft gedaan. Toch mag dit geen excuus zijn om alles bij het oude te laten. De aanstelling van een nieuwe koning is een opportuniteit om het koningschap te moderniseren tot een ceremonieel koningschap.

Met het aantreden van een nieuwe koning op 21 juli 2013 doet er zich een kans voor om eindelijk het Belgische koningschap binnen te loodsen in de 21ste eeuw. Dat onze koning nog steeds een politieke rol speelt bij de regeringsvorming, het benoemen en ontslaan van ministers en staatssecretarissen, het verlenen van gratie, … is niet meer van deze tijd. Binnen een moderne democratie kiest het volk haar vertegenwoordigers en ze doet dat eens om de 4, 5 of 6 jaar. Is de burger niet tevreden over het gevoerde beleid, dan kan die burger tijdens een volgende verkiezingen die vertegenwoordiger wegstemmen.

Ons koningshuis ontsnapt aan die democratische controle op haar politieke macht. Hoewel op het eerste zicht haar macht eerder beperkt lijkt, kan ze toch verregaande gevolgen hebben. Velen herinneren zich waarschijnlijk nog de chaos die ontstond toen wijlen koning Boudewijn weigerde de door het parlement gestemde abortuswet te ondertekenen. Toenmalig eerste minister Wilfried Martens (CD&V) heeft toen de gekste toeren moeten uithalen om die abortuswet toch ingang te laten vinden. Hij deed dat door te verklaren dat de koning in de ‘feitelijke onmogelijkheid was om te regeren’.

Toen werd de schizofrene situatie waarbij een koning politiek eigenlijk niets te zeggen heeft maar wel tegelijkertijd alle wetten moet ondertekenen, pijnlijk duidelijk. De situatie is zelfs zo absurd dat als er belangrijke wetten moeten ondertekend worden tijdens het verlof van de koning, er vliegtuigen worden ingezet om de wetten desnoods tot bij de koning op zijn jacht te krijgen. Onlangs verscheen in het Nieuwsblad dat de Belgische luchtmacht vorig jaar koning Albert II acht keer achterna was gereisd met te ondertekenen wetteksten. Die reizen zouden samen 60.000 euro gekost hebben. Hier wordt echt niemand beter van. Niet de burger, niet de koning. De politieke elite beloofde de rol van koning in te perken maar 23 jaar na het abortuswet-debacle is er nog altijd niets veranderd.

De rol van een koning inperken terwijl hij regeert is natuurlijk niet evident, zeker niet als hij zijn job naar best vermogen uitvoert. Vriend en vijand erkennen de constructieve rol die de koning heeft gespeeld tijdens de aartsmoeilijke onderhandelingen voor de zesde staatshervorming. Misschien is dat ook de reden waarom de meeste politici het eigenlijk wel eens zijn over deze ‘moderne’ rol voor het koningshuis, alleszins als ze voor de camera’s staan, maar toch telkens weer koudwatervrees hebben om onze monarchie te moderniseren. Al jaren worden er vanuit verschillende politieke hoeken voorstellen uitgewerkt om de rol van de koning in te perken maar die verdwijnen even snel van de politieke agenda als ze gekomen zijn. Met het aantreden van een nieuwe koning komt er een kans om met een nieuwe moderne lei te beginnen en het Middeleeuwse gebruik van de erfopvolging te beëindigen. Dat hoeft zeker niet het einde van het Belgische koningshuis te betekenen, integendeel.

Ook zonder politieke functie kan het Belgische koningschap blijven bestaan. Voor vele mensen is het koningshuis zeer belangrijk. Een bezoek van de koning en de koningin brengt steevast heel wat mensen op de been. Organisaties en verenigen die zich dag in dag uit hard inzetten voor allerlei goede doelen voelen zich erkend als de koning en zijn vrouw langskomen. Bedrijven en ondernemingen tonen maar wat graag hun verwezenlijkingen aan het koningspaar. Ook in tijden van nood kan een bezoek van de koning en de koningin een hart onder de riem zijn voor de getroffenen. Het koningshuis kan vandaag de dag een belangrijke maatschappelijke rol spelen door haar betrokkenheid te tonen. Die ceremoniële invulling van het koningschap mag niet onderschat worden.

Om het koningschap om te vormen tot een ceremonieel koningschap moet wel eerst de grondwet worden gewijzigd. Daarvoor moeten de politieke partijen voor de verkiezingen aangeven welke grondwetsartikelen voor herziening vatbaar worden verklaard. Groen stelt voor om de artikelen met betrekking tot het koningschap voor herziening vatbaar te laten verklaren zodat we na de verkiezingen van 2014 kunnen beslissen om de protocollaire functie voor de koning in te voeren.

In afwachting kan de nieuwe koning Filip I het koningschap invullen zoals zijn vader koning Albert II het hem heeft voorgedaan. Groen wenst de nieuwe koning Filip I en de koningin Mathilde daarbij alvast heel veel succes toe.

Wouter Van Besien