Week van het Zien: deze voeding kan je ogen beschermen

Meer dan 1 op de 10 bejaarden lijdt aan netvliesaftakeling, waardoor hun scherp zicht aangetast raakt. Het is een ernstige aandoening, met zware gevolgen voor het leven. Met meer groene bladgroenten en gele, rode of oranje groenten en fruit op je bord kun je het risico aanzienlijk beperken.

‘Waarom zijn wortelen goed voor de ogen?’ ‘Heb je al eens een konijn met een bril gezien?’ Het klassieke grapje om kinderen groenten aan te prijzen, bevat een kern van waarheid. Sommige groenten en fruit zijn inderdaad goed voor de ogen omdat ze stoffen aanvoeren die in hoge concentraties aanwezig zijn in de ogen. Als je er veel van eet, kan dat je ogen beschermen tegen sommige aandoeningen, zoals ‘macula- degeneratie’. De macula is de gele vlek in het netvlies en de plek waarmee we scherp zien. Bij de aandoening gaat ze langzaam stuk.

Preventie

De aantasting doet zich voor midden in het gezichtsveld, net op de plek waar je naar kijkt als je iets goed wilt bekijken (zie onder). ‘Het is de plek die je gebruikt om te lezen, televisie te kijken, gezichten te herkennen, je voet veilig neer te zetten, enzovoort’, zegt Julie Jacob, oogarts in het UZ Leuven. ‘De geleidelijk voortkruipende aantasting van dat deel van het gezichtsveld maakt dat je al die zaken steeds moeilijker kunt doen. Gelukkig blijft het zicht aan de randen bewaard, waardoor je toch nog wat dingen kunt doen, maar wel veel minder vlot. Voor oudere mensen, die vaak ook last hebben van andere aandoeningen, kan dat alles een zware weerslag hebben op hun (sociale) leven.’

Vaak denken mensen dat netvliesaftakeling een normaal verschijnsel is van oud worden. Dat is het niet.

De aantasting van de gele vlek treft zowat 1 op de 10 van alle 65-plussers, en wordt erger naarmate de leeftijd oploopt. Jacob noemt ze de belangrijkste oorzaak van ernstige slechtziendheid bij oude mensen en wijst erop dat de eerste tekenen zich al kunnen voordoen eens je de 50 voorbij bent. ‘Vaak denken mensen dat het een normaal verschijnsel is van oud worden. Maar dat is het niet. Preventie is mogelijk, onder andere door te stoppen met roken, voorzichtig te zijn met alcohol, maar vooral door gezond te eten.’

Beschermende paraplu

‘De gele vlek dankt haar naam aan kleurstoffen zoals luteïne en zeaxanthine’, verduidelijkt Jacob. ‘Die zitten ingebouwd in de bovenste lagen van het netvlies en spreiden zich als een beschermende paraplu over de dieper gelegen lichtreceptoren uit. Ze filteren een groot deel weg van het blauwe licht, dat de receptoren kan beschadigen.’

Omdat ons lichaam de kleurstoffen niet zelf kan aanmaken, is onze voeding de enige leverancier. Groene bladgroenten en gele, oranje en rode groenten en fruit zijn uitstekende bronnen, net zoals eierdooiers en maïs.

De gele vlek in het oog kan die bescherming goed gebruiken, want het netvlies heeft een hoog stofwisselingsritme. Het invallende licht wordt er geconcentreerd en kan allerhande structuren beschadigen. Je kunt het vergelijken met kledingstukken waarvan de kleuren vervagen onder intens zonlicht, of met plastics die letterlijk afgebroken worden door zonlicht. Bij het opruimen en het herstel van de beschadigde onderdelen komen massa’s afvalstoffen vrij, die de fijne structuren van het netvlies kunnen verstoren. Opnieuw komen de kleurstoffen daarbij van pas, want ze hebben een remmend effect op de ontstekingsreacties op die afvalstoffen.

Mediterrane voeding

Er is hard wetenschappelijk bewijs dat een goede voeding de aftakeling van de gele vlek sterk kan afremmen. Sommige onderzoeken vermelden cijfers van 60% en meer, vooral als je nauw een mediterrane voeding aanhoudt, met veel groenten, fruit, peulvruchten, producten van volle granen, melkproducten en wat vis, maar slechts weinig rood vlees.