De goedbedoelde nieuwe voedingsrichtlijnen van Sciensano zorgen voor verdeeldheid op sociale media. Hoe komt het dat discussies over voeding zo snel ontaarden in polarisatie? ‘Het is nooit fijn om een spiegel voorgehouden te krijgen.’
De ogenschijnlijk onschuldige aanbeveling om minder vlees te eten of meer groenten te consumeren riep de voorbije week nogal wat weerstand op. Zelfs Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) mengde zich op X in de discussie. ‘Waarom toch altijd dat belerende toontje? Alsof mensen zelf niet meer kunnen nadenken over wat ze op hun bord leggen’, schreef hij.
‘Eet gerust wat vaker een eitje’: dit zijn de 17 nieuwe voedingsrichtlijnen
Voeding is een onderwerp waar iedereen een mening over heeft. Wat we eten en hoe we eten is diep verweven met onze identiteit, cultuur en gezondheid. Voedingsadvies van professionals, zeker wanneer het van overheidswege komt, stoot daarom vaak op een muur van wantrouwen.
Ook toen voedingswetenschapper en diëtist Hella Van Laer op LinkedIn een anonieme foto postte van de – niet al te gezonde – inhoud van een winkelmandje in een supermarkt, werd ze bedolven onder heftige reacties. ‘Ik wou vooral het leven tonen zoals het is, alle voedingsaanbevelingen ten spijt. De resultaten van de recentste voedselconsumptiepeiling bewijzen nog maar eens dat ons voedingspatroon de verkeerde kant blijft uitgaan en dat we op steeds jongere leeftijd kwalen krijgen als obesitas, diabetes type 2, insulineresistentie en vervette lever. Maar toch mogen we daarover niet spreken.’
Van Laer wil een positieve boodschap uitdragen. Met de app SoWeEat wil de diëtist mensen op een laagdrempelige manier bewuster doen stilstaan bij elke hap die ze in hun mond stoppen. ‘Voeding is geen zwart-witverhaal. Je hoeft geen honderd procent gezond te leven, maar tegenwoordig is de balans volledig zoek.’
Klopt het dat mensen zelf wel wéten wat ze op hun bord moeten leggen, zoals Brouns beweert? Maar één procent van de Belgen voldoet bijvoorbeeld aan de aanbeveling voor volkoren granen.
Hella Van Laer: Daarover was ik zelf ook verrast. Mensen zien het bos niet meer door de bomen. Mijn patiënten denken vaak dat wit brood, licht grof brood of bruin brood gezonde keuzes zijn. Terwijl dat laatste bijvoorbeeld met kleurstof bruin gekleurd wordt. Voor gezond brood hoef je heus niet naar een artisanale zuurdesembakker. Ook in de supermarkt vind je stevige volkorenbroden. Of kies voor vezelrijk knäckebröd.
‘Voor gezond brood hoef je heus niet naar een artisanale zuurdesembakker. Ook in de supermarkt vind je stevige volkorenbroden.’
Waarom roept gezonde voeding zo veel weerstand op?
Van Laer: We hebben allemaal een oerbrein dat gevoelig is voor suiker- en vetrijke voeding. Daar speelt de voedingsindustrie handig op in. Soms gebeurt het dat we ons gedrag niet honderd procent onder controle hebben of dat oude gewoontes doorsijpelen. Dat is perfect normaal. Maar we ervaren dat controleverlies als zwak, iets waarover we ons diep vanbinnen schamen, terwijl we net het beeld van een sterk en gezond persoon willen uitdragen. Toegeven dat je verknocht bent aan de verslavende aspecten van ultrabewerkte voeding is taboe. Heel wat mensen zitten bovendien in een ontkenningsfase over hun eetgedrag. Het is nooit fijn om een spiegel voorgehouden te krijgen en geconfronteerd te worden met je minder goede eigenschappen. Toch hoeft het allemaal niet zo beladen te zijn. Voeding moet opnieuw iets van het gezond verstand worden.
We mogen ons dus al eens laten gaan?
Van Laer: Af en toe een beetje ongezond eten kan echt geen kwaad, integendeel. Het mag niet elke dag feest zijn, maar eten moet wel leuk blijven. Geniet oprecht van dat glaasje cava op vrijdagavond. Gezond eten draait om een goede balans en een manier van eten die jij kunt volhouden. Daarom ben ik voorstander van de 80/20-regel. Als je voor zowat 80 procent gezond eet, dan is er genoeg ruimte om je eens te verlekkeren aan iets minder gezonds. Bij veel mensen gaat het nu veeleer richting 80 procent ongezond. Dan draait het niet meer om genieten, maar om een bepaalde drang die te groot is geworden, mogelijk door slaapgebrek of stress, waardoor we ons gedrag niet langer onder controle hebben.
Hoe kan uw app helpen om die balans terug te vinden?
Van Laer: SoWeEat werkt op basis van zelfreflectie. Je neemt van elk eetmoment een foto en geeft aan of het naar jouw mening een gezonde hap is of niet. Natuurlijk weten mensen intussen wel dat het speculaasje bij de koffie of de twintig kaasblokjes tijdens het koken niet het beste idee zijn. Bedoeling is om je daar bewust van te worden. Eetgedrag gebeurt vaak op automatische piloot. Maar door een foto te nemen wordt voor één seconde een ander deel van je brein geactiveerd, waardoor je gaat nadenken. De app achterhaalt daarnaast de reden voor jouw keuzes. Dat kan gaan van vastgeroeste gewoontes tot een ware drang naar snelle suikers. Het belerende vingertje blijft achterwege. Dit is louter een oefening voor jezelf. Als je behoefte hebt aan sociale feedback, kun je een professional of buddy inschakelen.
‘Het belerende vingertje blijft achterwege. Dit is louter een oefening voor jezelf.’
Gezonde voeding begint al in de kindertijd. Maar bijna een kwart van de kleuters en scholieren in Vlaanderen kampt met overgewicht. Hoe kunnen we dat oplossen?
Van Laer: Bedoeling is om deze app ook in het onderwijs in te zetten. Jongeren nemen maar wat graag foto’s van alles wat ze eten. Het kan een aanzet zijn om gezonde voeding bespreekbaar te maken in de klas en hopelijk een mentaliteitswijziging in gang te zetten. Net omdat jongeren vandaag zo gevoelig zijn voor eetstoornissen, is de 80/20-balans zo waardevol. Het gaat ook niet om calorieën of punten tellen. Enkel om de vraag: is iets gezond of niet? De tool kan ook een meerwaarde zijn in de medische wereld, bij huisartsen, om zo een zicht te hebben op de eetgewoontes van hun patiënten. Alles begint bij bewustwording.
Woont u in een voedselmoeras of een voedselwoestijn? Verander dan zelf mee uw omgeving
Meer info: www.soweeat.com. Op Instagram deelt Van Laer geregeld wetenschappelijk onderbouwd advies en tips & tricks voor gezonde maaltijden.