Resultaten van klinisch onderzoek dat om één of andere reden niet interessant is, wordt in veel gevallen verticaal geklasseerd. Britse wetenschappers willen daar verandering in brengen en lanceren een petitite.
De petitie staat volop in de belangstelling. Wie ze ondertekent, verklaart zich akkoord met de uitspraak “It’s time all clinical trial results are reported”, of: “Het wordt tijd dat alle resultaten van medische studies gerapporteerd worden”. Dit lijkt zodanig vanzelfsprekend, dat men zich meteen afvraagt waarom daar een petitie voor nodig is. Een denkbeeldig voorbeeld verduidelijkt waar het om gaat.
Appels en peren
Stel dat wetenschappers willen uitmaken of appels beter dan peren een verkoudheid kunnen voorkomen. Ze doen een studie bij 1000 mensen waarvan er 500 elke dag 1 appel, en 500 elke dag 1 peer eten. Na 6 maanden blijkt dat 100/500 (20%) van de appel-eters een verkoudheid hebben doorgemaakt, tegenover een beetje minder (90/500 =18%) peer-eters. De onderzoekers vinden dat het kleine verschil van 2 procentpunt louter op toeval berust, en besluiten dat appels of peren geen verschil maken op het optreden van verkoudheden. Ze dienen hun studie in bij een wetenschappelijk tijdschrift onder de titel “Appels zijn niet beter dan peren”.
De uitgever vindt de boodschap niet interessant. De studie verdwijnt eerst in de koelkast en vervolgens in de vuilbak. Een ander onderzoeksteam is niet op de hoogte van de vorige studie, maar vermoedt ook dat appels beter zijn dan peren ter voorkoming van verkoudheden. Ze doen een gelijkaardige studie bij 100 mensen. 10/50 (20%) appel-eters worden verkouden over het verloop van 6 maanden, tegenover 30/50 (60%) peer-eters. De wetenschappers zijn enthousiast want de appel-eters ontwikkelen 40 procentpunt minder verkoudheden dan de peer-eters. Ze oordelen dat zo’n groot verschil niet op een toeval kan berusten. Een artikel met als titel “Appels zijn beter dan peren” verschijnt in een gerenomeerd tijdschrift. Vanaf die dag geldt dat appels beter zijn dan peren om verkoudheden te voorkomen.
Vertekend beeld
Had men de eerste studie wél gepubliceerd, dan zou de combinatie van de resultaten van de 2 studies een correcter beeld van de waarheid gegeven hebben. Het zou blijken dat 110/550 (20%) appel-eters en 120/550 (22%) peer-eters verkouden werden, een verwaarloosbaar verschil van 2 procentpunt. Het vertekenen van het effect van een bepaalde interventie (in dit geval appels of peren eten), door het niet bekend maken van alle studies die met betrekking tot deze interventie uitgevoerd werden, noemt men in het vakjargon “publicatie bias”. Er zijn meerdere redenen denkbaar waarom een “negatieve studie” niet gepubliceerd wordt.
Onderzoekers zijn vaak zelf teleurgesteld over een negatief resultaat en doen niet de moeite om ze netjes samen te vatten en ter publicatie aan te bieden. Wetenschappelijke tijdschrijften zijn ook vaak geneigd om enkel positief nieuws in hun tijdschrift op te nemen. En natuurlijk is er ook de industrie die liever de klemtoon legt op de meest gunstige resultaten die met haar medicijn bekomen werden.
Dupe
De patiënt is natuurlijk de dupe van het verhaal. Een arts die (per definitie) niet op de hoogte is van de niet-gepubliceerde studies, schrijft zijn patiënt medicatie voor in de overtuiging dat dit het beste is voor hem, terwijl het misschien volkomen nutteloos of zelfs nadelig is.
Uit recent onderzoek blijkt dat slechts de helft van de klinische studies uiteindelijk gepubliceerd worden. Meer achtergrondinformatie vindt u hier.
MF / Hans Van Brabandt, directeur www.cebam.be