Vaders worden nog te veel stiefmoederlijk behandeld

Vaders hebben hun kinderen heel wat te bieden, maar krijgen daar dikwijls de kans niet toe, stelt gezinstherapeute Marleen Heylen. ‘Papa’s worden veel te vaak aan de kant geparkeerd.’

Het kerngezin is een relatief recent fenomeen, want het ontstond pas in de loop van de twintigste eeuw. Vroeger werd een kind opgevoed door een gemeenschap, maar vandaag doen vooral mama en papa dat. Vader en moeder geven daarbij elk een heel eigen invulling aan het ouderschap.

‘Vaders zullen veel meer dingen doen met hun kinderen’, weet Marleen Heylen. Zij deed de afgelopen tien jaar heel wat onderzoek naar vaderschap, wat onder meer resulteerde in een boek erover. ‘Passen vaders op de kinderen en willen ze de kamer verven, dan zullen ze de kinderen betrekken bij dat verven. Ze zullen de kinderen daarbij ook laten aanmodderen: ze mogen zelf proberen, zonder al te veel instructies of bemoeienissen.’

Papa’s rommelen aan

Kinderen willen leren wat het leven is, stelt Heylen. ‘En dat moeten ze ook. Ze willen ervaren dat iets koud of warm of gevaarlijk is. Moeders hebben veel meer de neiging hun kinderen op een veilige plek bij speelgoed te parkeren. Ze willen hen beschermen. Bovendien geeft de kinderen bijvoorbeeld mee laten afwassen vooral veel gedoe. Papa’s rommelen meer aan en dat is net hun sterkte, want zo maken ze het volwassen leven voor kinderen veel zichtbaarder.’

‘Je hoort me niet pleiten voor laisser faire’, stelt Heylen. ‘Maar we hebben vaak de neiging te denken dat kinderen geen echte mensen zijn. Zeg gewoon tegen je kind waarom je kwaad bent op een collega, waarom je eerst dat telefoontje moet doen… Betrek hen bij het leven, ze snappen het echt wel. Dat hebben vaders veel beter begrepen dan moeders. Laatst was ik in een café, en aan een van de andere tafeltjes zaten twee papa’s met een stel kinderen. Die wilden naar een hond aan een tafeltje verderop gaan. Een moeder zou meteen allerlei bezwaren zien: die hond kan bijten, de kinderen zitten op een vuile vloer, ze zullen andere mensen lastigvallen… De vaders waarschuwden de kinderen dat ze het rustig aan moesten doen, maar ze lieten hen wel naar de hond toe gaan en hem aaien. Daarmee gaven ze hun kinderen een mooie ervaring mee met honden. Een kind dat altijd wordt tegengehouden of gewaarschuwd voor gevaar zal op den duur waarschijnlijk niet eens meer op een hond durven af te stappen.’

Ondernemende papa

‘Nog een sterkte van papa’s is het innoverende en het ondernemende, een typisch mannelijke eigenschap. Natuurlijk kunnen vrouwen dat ook, maar door de band genomen zijn mannen er sterker in. Het zullen veeleer papa’s dan mama’s zijn die ingaan op de vraag van hun kinderen om bijvoorbeeld een windmolen te maken. Ze proberen en prullen met wat voorhanden is tot ze iets hebben wat lijkt op een molen en wat werkt. Als kinderen een papa zien die ondernemend is, is de kans veel groter dat ze dat zelf ook zullen zijn. En dat zal hun mogelijkheden om hun leven uit te bouwen en de kwaliteit ervan beduidend versterken. De taal tussen vaders en kinderen is ook heel anders dan die tussen moeders en kinderen. Daardoor zullen papa’s ook andere even belangrijke dingen oppikken dan mama’s.’

‘Papa’s hebben dus heel wat te bieden, maar ze moeten de kans krijgen. En daar wringt het schoentje, want vaders worden vaak weggeduwd. Eigenlijk is het vaderschap zoals we dat vandaag kennen een neerwaartse spiraal, die zichzelf voortdurend versterkt. Dat is jammer voor de dochters, maar al helemaal voor de zonen. Zonen leren van hun vader wat man zijn en vader zijn inhoudt. Als die twee rollen alsmaar minder uitgewerkt kunnen worden, dan krijg je een heel spijtige evolutie.’

Aan de kant geparkeerd

‘Papa’s worden veel te vaak aan de kant geparkeerd. Daar speelt onze biologie een rol in. Het zijn moeders die het kind dragen en baren, hun rol is daardoor meteen heel duidelijk gedefinieerd. Wanneer een vader precies geboren wordt en wat zijn rol is, is heel wat minder eenduidig. Wat je overal terugvindt, is dat de vader ervoor zorgt dat moeder en kind loskomen van elkaar. Wat ze verder allemaal nog bijdragen, wordt zelden gezien en er wordt vooral ook geen ruimte voor gegeven. Als er al naar papa’s gekeken wordt, dan is het op een negatieve manier: vaders die afwezig zijn, vaders die streng zullen straffen als ze thuiskomen, vaders die misbruiken…’

‘Die clichés oefenen een invloed uit in alle structuren van onze maatschappij. Ook op de manier waarop onderzoek wordt gedaan naar de vaderrol. Zo is er onderzoek naar vaderschap dat bijvoorbeeld heel kwantitatief bekijkt wie de meeste tijd met de kinderen doorbrengt. Zonder ook de kwaliteit van die tijd in vraag te stellen. En het waren de moeders die vertelden hoeveel tijd de vaders besteedden aan de kinderen. Hoe kan zo’n onderzoek objectieve resultaten opleveren? Of neem ouderschapsverlof, een recht voor beide ouders. Maar hoeveel vaders nemen het op? Een derde voorbeeld is oudervervreemding. Het komt steeds vaker voor bij echtscheidingen dat het kind een van de ouders niet meer wil zien en die gaat beschouwen als de grote zondebok. In 94 procent van de gevallen is die vervreemde ouder de vader. Er gaan steeds meer stemmen op om oudervervreemding te zien als een vorm van kindermishandeling. Want dat is het ook.’

Moeders lijken kind te claimen

‘Een grote oorzaak van de ‘stiefmoederlijke’ behandeling van vaders vindt Marleen Heylen in de fel gepromote gehechtheids-theorie. Er wordt heel sterk benadrukt dat de moeder een goede band met haar kind moet hebben, dat het kind veilig gehecht moet zijn om een goede start in het leven te krijgen. De gehechtheidstheorie legt veel gewicht in de schaal, omdat ze historisch sterk verankerd is. Ze is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog en is daarmee eigenlijk ook meteen in een heel scheefgetrokken situatie ingeplant.’

‘Een goede hechting is uiteraard belangrijk, maar een goede hechting met de vader is evengoed essentieel. En dat aspect lijkt telkens weer uit het oog verloren te worden. Nu lijken moeders hun kinderen vaak te claimen; de vaders moeten ze bij manier van spreken losrukken uit moeders armen om ook hun bijdrage te kunnen leveren. En als ze dat doen, zijn ze de slechteriken. Dus rest papa’s niets anders dan af te wachten of de moeder hen wat meer ruimte gunt in het leven van de kinderen.’

‘Ik ben ervan overtuigd dat verschillende mensen zich verantwoordelijk moeten voelen voor een kind. Dat moet verder gaan dan alleen mama en papa. Daarbij is er grote nood aan mannelijke rolmodellen: aan ooms, grootvaders, kleuterleiders, mannelijke leerkrachten… Als we al oog hebben voor de rol van de vader, dan proberen we die altijd op dezelfde manier te benaderen als die van de moeder, die heel erg aanwezig is. Misschien moeten we daar een alomtegenwoordige vader tegenoverstellen. Een vader die niet zo monolithisch is als de moeder, die een meer brokkelig beeld geeft, maar die daarom beslist niet minder belangrijk is.’ (TB)

Bron: Bodytalk