We moeten ons bezinnen over de organisatie van de thuisverpleging en bij uitbreiding de hele thuiszorgsector, vinden onderzoeksgroep HaUS van de Leuvense Faculteit Architectuur en Atelier Romain. ‘Er wordt gigantisch veel benzine verreden en verspild door het louter rondrijden van patiënt naar patiënt.’
Vlaanderen vergrijst aan een snel tempo. In 2030 zal ongeveer een half miljoen Vlamingen ouder zijn dan 80. Volgens de ramingen van het Planbureau stijgt dit aantal verder tot 800.000 in 2060. 80 jaar is zowat de leeftijd waarop de zorgnood stijgt en de mobiliteit afneemt.
In een ideale wereld woont een oudere in een aangepaste woning en in een woonomgeving zonder obstakels zodat hij of zij vlot (eventueel met wandelstok, rollator, rolstoel of scooter) naar allerlei activiteiten kan trekken. Fysiek en cognitief actief zijn, is immers goed voor de gezondheid. In een ideale wereld is er ook een zorgzame partner in de buurt, steken de buren een handje toe indien nodig en is er voldoende kwalitatieve thuiszorg.
Helaas, de wereld van de Vlaamse ouderen is verre van ideaal. Het ouderenbehoeftenonderzoek van de VUB toont aan dat 40 procent van de 60-plussers in een sterk onaangepaste woning woont. Hetzelfde percentage heeft geen basisvoorzieningen zoals bakker en beenhouwer op wandelafstand. Het Vlaams ouderenbeleid geeft er bovendien de voorkeur aan om ouderen met zorgnood in hun thuisomgeving te laten verzorgen door de mensen die hen omringen. Mooi in theorie; niet steeds in de praktijk. Vaak wonen kinderen ettelijke kilometers verderop waardoor snel even binnenspringen om te horen hoe het gaat geen optie is. Mantelzorgers ervaren steeds meer druk en krijgen de eigen dagtaken moeilijk gecombineerd met de zorg voor de oudere. Vele ouderen voelen zich eenzaam en het contact met de buren beperkt zich vaak tot een vriendelijke goedendag aan de voordeur.
Onderzoek toont ook aan dat vele ouderen hoofdzakelijk op de professionele zorgdiensten rekenen. Ook daar begint het schoentje steeds meer te wringen. Zowel de thuiszorg als de thuisverpleging zijn knelpuntberoepen. Niet verwonderlijk aangezien het dikwijls gaat over slecht betaalde jobs met onregelmatige uren en een quasi permanente confrontatie met ziekte en aftakeling. En omdat deze kleine groep zorgverstrekkers verantwoordelijk is voor een steeds grotere groep ouderen is er nauwelijks tijd voor een babbel bij een kopje koffie. Vanuit economisch oogpunt, moeten de verpleegkundigen bij hun kerntaak blijven. De rolluiken optrekken of de krant uit de brievenbus halen, hoort daar dus niet bij.
Van keuzevrijheid tot logistieke inefficiëntie
Daarnaast is vrijheid van keuze het mantra. Dat houdt in dat de zorgbehoevende vrij kan kiezen uit een veelheid van aanbieders. Als het gaat over de thuisverpleging zijn er in Vlaanderen en Brussel bijna evenveel erkende diensten (191) als landen in de wereld (195). Bovendien rekenen zij heel Vlaanderen tot hun werkgebied, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland waar slechts 1 of 2 organisaties actief zijn binnen een klein afgebakend gebied. Voor Vlaanderen leidt dit tot het fenomeen waarbij men in dezelfde straat, of frappanter nog, in dezelfde serviceflats, drie, vier, vijf, zes verschillende thuiszorg- en verplegingsorganisaties de revue ziet passeren. Eentje van Solidariteit voor het Gezin, eentje van het Wit-Gele Kruis, eentje van een kleinere dienst en een zelfstandige.
Het goedbedoelde model, gebaseerd op keuzevrijheid leidt op die manier tot logistieke inefficiëntie. Er wordt immers gigantisch veel benzine verreden en verspild door het louter rondrijden van patiënt naar patiënt. We hebben het voorgerekend. Het Wit-Gele Kruis is met een aandeel van ca. 33 procent marktleider. Haar 6.835 verpleegkundigen rijden samen jaarlijks ongeveer 80 miljoen kilometer. Of een kleine 12.000 km per jaar per persoon. In Vlaanderen zijn er momenteel zo’n 17.000 thuisverpleegkundigen. Aan hetzelfde gemiddelde rijden ze samen zo’n 204 miljoen kilometer per jaar. Dit is 5.000 keer de wereld rond. Of: de Vlaamse thuisverpleging rijdt dagelijks zo’n 15 keer de evenaar af!
Vanuit de wetenschap dat de thuisverpleging meer dan waarschijnlijk een knelpuntberoep zal blijven en de nood aan zorg sterk zal toenemen, is deze toestand niet houdbaar. Ook al heeft een betere afstemming van zorgnoden en zorg vele aspecten – moeten ouderen per sé in hun thuisomgeving blijven?, een bezinning is op zijn plaats over de organisatie van de thuisverpleging en bij uitbreiding de hele thuiszorgsector.
Of blijven we bij een systeem dat onze thuisverplegers dagelijks 15 keer rond de wereld laat rijden?
Pascal De Decker, Brecht Vandekerckhove, Emma Volckaert, Celine Wellens & Elise Schillebeeckx
De auteurs zijn verbonden aan de onderzoeksgroep HaUS van de Faculteit Architectuur van de KU Leuven en Atelier Romain (in onderaanneming van SumResearch). In de lente van 2018 worden bij Uitgeverij Garant de resultaten gepubliceerd van een onderzoek naar verouderen op het Vlaamse platteland.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier