Droom je van totale ontspanning, maar kom je terug van vakantie alsof je een marathon hebt gelopen met een koffer in elke hand? Je bent niet alleen. Vakantie zou rust moeten brengen, maar vaak voelt het meer als een survivaltocht met zonnecrème en slippers. Hoogleraar Sociale Psychologie Alain Van Hiel (UGent) legt uit hoe dat komt.
Mensen verwachten intens te genieten van vakantie – en achteraf bevestigen ze dat ook. Maar op het moment zelf valt het vaak tegen. We verwachten een paradijs, maar krijgen een halflege minibar met enkel non-alcoholisch bier en een kamer naast twee krijsende peuters.
Maar hé, achteraf herinneren we ons vooral die ene zonsondergang en vergeten we de drie uur durende wachtrij in de luchthaven. Ons geheugen is een romantische leugenaar.
Dat bevestigt ook een studie waarin vakantiegangers aangaven hoe hard ze dachten te gaan genieten, hoeveel plezier ze daadwerkelijk ervoeren, en hoe ze er achteraf op terugblikten. Wat bleek? De scores lagen het hoogst vóór en na de vakantie.
Grote gebeurtenissen
Als je denkt aan stress, denk je waarschijnlijk aan grote dingen. Catastrofes of buitengewone gebeurtenissen zoals een relatiebreuk met die ene van wie je intens hield, of een ongeval waardoor je wekenlang aan bed gekluisterd bent.
Twee Amerikaanse psychiaters, Thomas Holmes en Richard Rahe, stelden ooit een lijst op van drieënveertig belangrijke levensgebeurtenissen . Ze koppelden er telkens een ‘stresswaarde’ aan. De dood van een partner staat bovenaan met een score van honderd. Echtscheiding volgt met drieënzeventig punten.
Uiteraard hebben dit soort gebeurtenissen impact. Maar we overschatten vaak hoe intens die is, én hoe lang die aanhoudt. Dat geldt zowel voor goede als pijnlijke momenten. Uiteindelijk keren we meestal terug naar de ‘basisversie’ van onszelf — ook al voelt die weg ernaartoe soms rauw en pijnlijk aan.
De kracht van kleine ergernissen
De echte sluipmoordenaars van je gemoedsrust? Dat zijn vele kleine dingen. De mug in je slaapkamer. De koffieautomaat die net op maandagochtend besluit om te staken. Of winkelpersoneel dat ons afblaft terwijl we gewoon vriendelijk om hulp vroegen. Kleinigheden, zou je denken. Maar samen wegen ze zwaar. Anders dan bij grote gebeurtenissen, onderschatten we het effect van kleine ergernissen massaal.
Dat is zo in ons dagelijkse leven en dat is zo tijdens onze zuurverdiende vakantie. Het zijn allebei labo’s van het leven. Middenstrookrijders die je op de autoroute du soleil kilometer na kilometer hinderen. Op bestemming aangekomen de buurman die om 7 uur ’s ochtends zijn ligstoel claimt met een handdoek, na een spurt alsof zijn leven ervan afhangt (waarna de stoel heel de dag leeg blijft)
Onderzoek toont aan dat de opstapeling van zulke dagelijkse ergernissen ons fysiek uitput en ons humeur stevig onderuit haalt.
De conclusie? Onderschat nooit de kracht van kleine ergernissen. We hadden het eerder al over Holmes en Rahe, de psychiaters die stresswaarden toekenden aan grote levensgebeurtenissen. Verrassing: ook vakantie staat op de lijst. En jawel — je zomers uitje kost je dertien stresseenheden: in plaats van te ontspannen zorgt een reis dus voor stress.
Vakantieherinneringen
Toch blijven we geloven in de magie van vakantie. Waarom? Omdat ons geheugen selectief is. Dat werkt namelijk niét als een harde schijf die alles ordentelijk en ‘objectief’ in nulletjes een eentjes opslaat.
Volgens de ‘piek-en-einde-regel’ onthouden we vooral het beste moment van de vakantie (de piek) en het fijne gevoel vlak voor het vertrek (het einde). Een prachtige zonsondergang, een uitstapje dat alles goedmaakte, of de ontspannen laatste avond — dat zijn de beelden die blijven hangen.
De kommer en kwel die je tussendoor ervoer, die worden weg gefilterd en verdwijnen meestal in de vergeetput. Klaar om zich ongeremd te laten voelen bij de volgende vakantie, ergens in een eindeloze luchthavenrij of bij het zien van lege ligstoelen bedekt met veelkleurige handdoeken.
De kunst van vakantie
Vakantie is een tijd om… te stressen over vluchten, files, overvolle stranden en allerlei andere teleurstellingen. Wat is dan de oplossing? Minder jagen en minder plannen. De drang om overal op tijd en perfect te zijn loslaten.
Wie zichzelf wat meer ademruimte gunt, ontdekt misschien wel dat ontspanning niet zit in het perfecte moment, maar in het loslaten van de drang om alles perfect te maken. En dat geldt niet alleen voor de zomer.