Kinder- en jeugdpsychiater Eva Kestens hoopte dat er in 2019 eindelijk iets zou veranderen in de geestelijke gezondheidszorg en welzijn van kinderen en jongeren. Maar ze werd met stomheid geslagen.
Als kinderpsychiaters hebben we het voorbije jaar een pleidooi gehouden voor een kapitaalsinjectie in de geestelijke gezondheidszorg en welzijnssector. Zo wilden we ons verzetten tegen de lange wachtlijsten waar wij en de gezinnen waarvoor we willen zorgen dagelijks mee kampen. We vergaderden met verschillende kinderpsychiaters belangeloos om een meerpuntenplan voor te kunnen leggen aan onze toekomstige ministers. Dat meerpuntenplan werd voorgelegd op de ‘Staten Generaal Geestelijke Gezondheidszorg’ en opgenomen door het nationaal Comité Geestelijke Gezondheid Kinderen en Jongeren ( COMCGGKJ) dat de hervormingspolitiek van de overheid opvolgt.
Wat waren we vol goede hoop en enthousiasme: in 2020 zou er eindelijk wat gaan veranderen.
De verkiezingsprogramma’s van zowat alle partijen beloofden te investeren ingeestelijke gezondheidszorg en welzijn van kinderen en jongeren. De wachtlijsten binnen de gehandicaptenzorg zouden opgelost worden. We voelden goodwill en dachten dat eindelijk de tijd was aangebroken dat onze politieke leiders inzagen dat geld stoppen in welzijn van kinderen en jongeren en hun ouders een ‘investering’ en niet een ‘kost’ is. Zoiets als investeren in isolatie: je weet dat het nu wel extra geld kost, maar dat je nadien kan besparen op je energiefactuur en het dus op termijn winst oplevert. We dachten dat ze het begrepen hadden. Het Vlaams regeerakkoord bleek immers bol te staan van ambitie om te investeren in onze jeugd.
Allemaal besparen
We zijn echter met stomheid geslagen wanneer we de afgelopen tijd zowat dagelijks nieuwe besparingen aangekondigd horen. Er zou bijvoorbeeld bespaard worden op preventiediensten zoals onder andere de zelfmoordtelefoon. Na groot protest zag onze minister in dat dit wel een erg ongelukkige zet is in een land waar de suïcidecijfers de pan uit swingen.
De ene na de andere zorgaanbieder in de welzijnssector krijgt besparingen op het bord. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, de Centra Ambulante Revalidatie, het Agentschap Opgroeien, de Centra Geestelijke Gezondheidszorg en de Vertrouwenscentra Kindermishandeling, de programma’s Vroegdetectie en vroeginterventie van de netwerken Geestelijke Gezondheid kinderen en jongeren…..: allen krijgen ze besparingen te verteren.
De gedrukte pers en onlinefora staan bol van de opiniestukken om de noodtoestand aan te klagen. Zelfs Therapeuten voor Jongeren (TeJo) slaat alarm. Deze organisatie draait volledig op vrijwillige hulpverleners die na hun uren laagdrempelige eerstelijnshulp aan jongeren bieden. Als de besparingen overal mordicus worden doorgevoerd, zien zij de bui hangen. Ze gaan er nu prat op niet met wachtlijsten te werken en snel hulp te kunnen verlenen. Maar ze vrezen nu een toeloop aan klanten die ze niet de baas zullen kunnen. Eigenlijk is het al niet om trots op te zijn dat we projecten als Tejo nodig hebben om elke jongere de garantie op psychische hulp te kunnen garanderen. Nu lijkt het er op dat onze beleidsmakers ook deze mooie vorm van hulpverlenen onder druk willen zetten. De directrice is bang dat ook op die plekken burn-out zal toeslaan.
Investeringslogica
Iedereen moet toch besparen, waarom zou de welzijnssector dan de dans kunnen ontspringen? Ik hoor het u afvragen. Wel ik wil u graag even herinneren aan de investeringslogica van het isoleren van uw huis. Niemand die het een dom idee vindt om tijdelijk een lening (schuld) aan te gaan wanneer dat nadien winst oplevert.
Omgekeerd kunnen we u garanderen dat de besparingen die nu voorliggen kostengenererend zullen zijn. De impact van onbehandelde of te laat behandelde psychische problemen bij kinderen is erg groot. Er heerst een lineaire logica: hoe vroeger men behandelt, hoe lager de kost, hoe beter het resultaat. De grootste winstmarge behaal je door preventie. Elk psychisch probleem dat voorkomen werd, kost u geen intensieve behandeling later en levert een veerkrachtige volwassene die op alle mogelijke domeinen een meerwaarde voor de maatschappij kan zijn.
Bovendien weten we al ongeveer 20 jaar dat de impact van negatieve levensgebeurtenissen of trauma bij kinderen een verhoogd risico geeft op zowel psychische als lichamelijke problemen in de volwassenheid. We hebben het dan over verhoogd risico op angstige en depressieve klachten, op zelfmoord, psychose, maar ook een verhoogde kans op kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Stuk voor stuk ziektes die onze gezondheidszorg best wel wat geld kosten. Je kan dat ook in aantal verloren levensjaren (alle levensjaren die je verliest door ziekte én voortijdig overlijden ) uitdrukken.
Bij kanker ligt het gemiddelde percentage op 15%, voor neuropsychiatrische aandoeningen is dat het dubbel, namelijk 30%.
Sinds we ontdekten dat roken een sterk verhoogde kans geeft op longkanker werden en worden nog steeds tal van preventiecampagnes opgezet. Voor psychische problemen lijken we niet dezelfde noodzaak te voelen. Nochtans is de impact zeker niet kleiner. Ondertussen weten we dat door acuut en chronisch psychisch trauma het stressregulatiesysteem verstoord geraakt en dat dit verregaande lichamelijke en psychische gevolgen op lange termijn veroorzaakt.
Armoedebestrijding
U kan denken dat trauma of chronische stress in een kinderleven toch niet door preventie voorkomen kan worden, maar niets is minder waar. Armoede is één van de belangrijkste veroorzakers van psychische problemen en stress bij kinderen en volwassenen. Een goed armoedebeleid is dus primordiaal. Daarnaast is het belangrijk om jonge gezinnen goed te ondersteunen en bij te staan. Vroegdetectie en aanpak van multiple stressfactoren in jonge gezinnen kan voorkomen dat problemen moeten ontsporen vooraleer er hulp geboden wordt. Nog al te vaak zien we gezinnen pas aankloppen voor hulp, wanneer iedereen uitgeput is, de relaties zwaar onder druk staan en/of het gezin uit elkaar is gespat. Als jongeren dan nog eens een jaar moeten wachten vooraleer hulp kan starten, worden de problemen veel moeilijker behandelbaar en is alle vertrouwen in helpende volwassenen geschaad.
Het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling is een plek waar gezinnen aangemeld worden waar er ernstig trauma heeft plaatsgevonden. Het VK screent die ernstig en probeert laagdrempelig maar wel dwingend de problemen aan te pakken. Het belangrijkste doel is het leven van alle gezinsleden weer veilig te maken en herhaling van het trauma te voorkomen. Hun werking is dus essentieel willen we latere ‘kosten’ op gezondheidszorg in de meest brede zin van het woord voorkomen. Maar ook zij moeten ernstig besparen.
Onze beleidsmakers zadelen ons in de toekomst op met zeer hoge gezondheidsfacturen.
Een goede ondernemer ziet kosten op lange termijn aankomen en zal die, indien mogelijk, voorkomen. Hij zal investeren en tijdelijk schuld maken om in de toekomst een gezond bedrijf te garanderen.
Onze beleidsmakers lijken studies en adviezen van experten naast zich neer te leggen en als boekhouders niet verder te kijken dan hun volgende boekjaar. Dat is zorgelijk te noemen, want hiermee zadelen ze ons in de toekomst op met zeer hoge gezondheidsfacturen. Door nu niet te investeren komen we in een selffulfilling prophecy terecht: ‘de gezondheidszorg zal onbetaalbaar worden!’
Warme samenleving
We willen dan ook met aandrang vragen de koers alsnog te wijzigen.
We willen vragen de speerpunten die geformuleerd werden na de Staten Generaal van de Geestelijke GezondheidsZorg en in het memorandum van het comité GGKJ opnieuw ter hand te nemen.
Kernwoorden daarin zijn: armoedebestrijding, preventie, vroegdetectie en vroegbehandeling, laagdrempelige en betaalbare nulde- en eerstelijnshulp (zeker voor kinderen en jongeren), wachtlijsten wegwerken, verbinding tussen verschillende zorginstellingen, trapsgewijze hulpverlening van ambulant tot residentieel organiseren en voldoende opleiding en specialisatie voorzien. Het uitgebreid voorgestelde programma is met een muisklik online te vinden.
Laten we afsltuien met een wens voor het nieuwe jaar: We weten dat positieve steunende relaties kinderen en jongeren veerkrachtig maken. Het werkt als een antidotum tegen trauma en stress. Wij wensen bijgevolg een warme samenleving waar er plaats en aandacht is voor iedereen en het welbevinden van onze kinderen weer centraal kan staan.
Eva Kestens is kinder- en jeugdpsychiater en schrijft in naam van de Vlaamse Vereniging Kinderpsychiaters
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier