In ons land wijzen de federale meerderheidspartijen neutrale sigarettenpakjes af. Volgens de meerderheid is onvoldoende aangetoond dat het neutrale pakje roken ontmoedigt en dreigt het namaak in de hand te werken. Een gemiste kans, volgens het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ).
Er is immers voldoende bewijs dat jongeren minder snel beginnen roken door neutrale sigarettenpakjes. De federale meerderheidspartijen hebben dan ook geen rekening gehouden met die bestaande evidence.
Het pakje is vandaag de belangrijkste reclametool voor de fabrikant
Neutraal sigarettenpakje ontmoedigt jongeren om met roken te beginnen
Tabak doodt de helft van zijn gebruikers als het geconsumeerd wordt zoals bedoeld door de fabrikant, en is in die zin met geen enkel ander legaal product vergelijkbaar. De tabaksindustrie is dan ook geen gewoon economisch bedrijf. Toch is ze vandaag een multinationale miljardenbusiness en blijft het aantal rokers wereldwijd toenemen: de vier grootste tabaksfabrikanten realiseerden in 2013 samen een winst van 36 miljard dollar. Veel van dat geld wordt gebruikt om via juridische procedures beperkende wetgeving te dwarsbomen. De industrie die altijd al uitblonk in het verdraaien van de waarheid speelt ook in het debat over neutrale standaardpakjes die rol.
Telkens opnieuw moeten nieuwe generaties rokers gerekruteerd worden om de lucratieve handel te kunnen voortzetten. Dat moet op jonge leeftijd gebeuren, want wie eenmaal rookt blijft vaak een levenslange roker of blijft het zeer lange tijd. Drie vierde van de rokers begint als minderjarige, 90 procent voor de leeftijd van 21 jaar. Velen hebben daarna problemen om weer van hun hardnekkige tabaksverslaving af te raken, want dat is moeilijk.
Het is voor de industrie uit economische noodzaak belangrijk om de drempel naar tabak voor jongeren zo laag mogelijk te houden en tabak extra verslavend te maken.
Het is voor de industrie uit economische noodzaak belangrijk om de drempel naar tabak voor jongeren zo laag mogelijk te houden en tabak extra verslavend te maken. Dat gebeurt door zoet- en smaakstoffen en andere producten aan sigaretten toe te voegen, die ervoor zorgen dat jonge rokers sneller verslaafd worden en het hen moeilijker maken om weer te stoppen, door het nicotinegehalte (de voorbije decennia) te verhogen, maar ook door reclame te voeren.
De klassieke reclamekanalen zijn grotendeels verboden vandaag, hét medium om publiciteit te maken en een imago te creëren en bevestigen is nu het pakje zelf. Die verpakking wordt zorgvuldig ontworpen en getest, onder meer op de doelgroep van minderjarigen.
Tabaksfabrikanten investeren enorm in het design ervan, want het pakje is een belangrijke drager van boodschappen. Logo’s, lettertypes, vormen en kleuren bepalen de identiteit van het merk en zorgen voor herkenbaarheid. Ze zorgen voor een aantrekkelijke uitstraling en binden nieuwe klanten aan ‘hun’ merk.
Via de pakjes wordt bewust misleidende informatie de wereld ingestuurd (bv. veel meisjes denken dat ‘slim’ of superdunne sigaretten minder schadelijk zijn, dat een verpakking met lichtere kleuren ook ‘gezondere’ sigaretten betekent enz.). Er wordt gebruikgemaakt van nieuwe verpakkingstechnologie en innovaties op het vlak van design om in te spelen op de jongerenmarkt: nieuwe manieren om pakjes te openen, ‘new tactile boxes’, ‘re-brandings’, limited editions packaging, enz.
Het verleidelijk effect van tabak op jongeren neemt af door neutrale pakjes
Dat is de conclusie van het eerste onderzoek over neutrale pakjes in Vlaanderen, uitgevoerd door de Universiteit Antwerpen in 2012. Neutrale pakjes worden door jongeren gezien als minder aantrekkelijk, goedkoop en onbetrouwbaar. Ze zouden daarom, volgens dit onderzoek, een sterke interventie kunnen zijn om het aantal jongeren dat begint te roken te verminderen. Diverse internationale onderzoeken bevestigen ondertussen die conclusies, bijvoorbeeld dit onderzoek van de Irish Cancer Society.
In Groot-Brittanië worden neutrale sigarettenpakjes in 2016 ingevoerd. Ierland heeft hetzelfde voornemen, en ook Frankrijk heeft aangekondigd neutrale standaardverpakkingen te zullen invoeren. In Engeland ging het parlement niet over één nacht ijs. De parlementaire instemming met de wet komt er na vier jaar discussie. Het wetsvoorstel van de Britse regering dateert uit 2011, in 2012 werd een consultatie georganiseerd, daarna ging het voorstel in de ijskast, waardoor de regering beschuldigd werd van beïnvloeding door de tabakslobby.
Recent gaf het Britse parlement de opdracht om een nieuw onderzoek uit te voeren naar de verwachte effecten van de invoering van standaardverpakkingen. In het samenvattend rapport dat verscheen in april 2014 wordt gesteld hij dat de maatregel zeer waarschijnlijk zal betekenen dat minder kinderen beginnen met roken.
Australië was het eerste land dat neutrale standaardverpakkingen invoerde, dat gebeurde in 2012. De tabaksindustrie reageerde furieus. Er werden zeer dure processen gevoerd, maar de industrie verloor. Vandaag zijn in Australië de conclusies alleen maar positief te noemen. Volgens de universiteit van Sydney heeft Australië mede door neutrale pakjes het laagste percentage rokers ter wereld. Ook een groeiend aantal rokers staat er inmiddels achter ‘plain packaging’.
Belangen industrie versus gezondheid van onze kinderen
De industrie spuit heel wat mist over neutrale pakjes. Uit een onderzoek van de universiteit van Bath blijkt dat ze in rapporten over neutrale standaardverpakkingen voor 50 procent gebruikmaakt van bewijzen die misleidend zijn. Veel partijen die zich negatief uiten over deze verpakkingen hebben financiële banden met de industrie. Tabaksgiganten promoten onderzoek dat de wetgeving over plain packaging in Australië ondermijnt.
Toch hebben uniforme sigarettenpakjes in Australië niet geleid tot schade voor de kleinhandel of tot een toename van illegale sigaretten. Dat neutrale pakjes gemakkelijker na te maken zijn en daardoor smokkel zouden aanmoedigen klopt niet. In feite is het voor de namaakindustrie een koud kunstje om eender welk pakje na te maken.
Het eerste doel van neutrale pakjes is om jongeren te ontmoedigen om met roken te beginnen. Daarvoor kunnen dergelijke pakjes mee helpen zorgen. De wetenschappelijke onderbouwing van dit effect is er vandaag al, en neemt verder toe. Geen enkele ouder wil vandaag nog dat zijn kind begint te roken, de meesten van ons weten immers welke gevolgen roken heeft.
Het VIGeZ is bezorgd over de gezondheid van onze kinderen. We zien ook dat vooral kinderen uit maatschappelijke groepen met een lagere sociaal-economische status voorbestemd lijken om met roken te beginnen. Ze groeien op in een rokersomgeving of zijn door hun achtergrond vatbaarder om ermee te starten. In de verschillende onderwijsvormen zijn de verschillen in rookgedrag groot en hardnekkig. Uit recente cijfers blijkt dat het aantal regelmatige rokers in het ASO 6,4 procent is, in het TSO 16 procent en in het BSO 28,9 procent.
Neutrale pakjes zijn een manier om roken minder aantrekkelijk te maken. Het is een maatregel die veel levens kan redden.
Alle middelen zijn goed om jongeren van het roken af te houden. Tabak is dodelijk en de maatschappelijke kost van tabaksgebruik is enorm. Een belangrijke vraag is dan of we de industrie moeten toestaan om marketing gericht op kinderen en jongeren te blijven voeren. Neutrale pakjes zijn een manier om roken minder aantrekkelijk te maken. Het is een maatregel die veel levens kan redden.
De andere effecten van neutrale standaardverpakkingen zijn mooi meegenomen: de gezondheidswaarschuwingen zijn beter zichtbaar en ze moedigen rokers aan om sneller te stoppen. Zo blijkt uit nieuw Australisch onderzoek dat rokers vinden dat sigaretten uit neutrale pakjes slechter smaken dan uit merkenpakjes.
Stefaan Hendrickx, stafmedewerker tabakspreventie Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ).
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier