Grootschalige kankerscreenings kunnen een handvol mensenlevens redden, maar ze zijn ook duur en hebben een grote foutenmarge. ‘We moeten ons durven af te vragen of het sop de kool wel waard is’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Hoe pijnlijk dat ook is.’
Veerle was er nu wellicht niet meer geweest als ze haar borsten niet om de twee jaar had laten controleren. En Frans zou vandaag misschien nog leven als hij op darmkanker was gescreend. Al kunnen we daar natuurlijk nooit helemaal zeker van zijn. Maar toch. Veerle is zes jaar geleden genezen verklaard, Frans overleed in 2006. Mensen als zij kent u ongetwijfeld ook. U bent met hen verwant of bevriend, u werkt met hen samen of uw kinderen kennen hun kinderen. En dus bent u een groot voorstander van kankerscreenings en kunt u maar moeilijk begrijpen waarom die misschien beter worden afgeschaft.
Nu zijn zulke grootschalige onderzoeken, waarbij de hele bevolking (of een bepaalde leeftijdsgroep) systematisch wordt gecontroleerd, natuurlijk ontzettend duur. Vooral omdat er in verhouding maar weinig levens mee worden gered, zoals vorige week nog maar eens bleek uit een Amerikaanse studie. Vandaar dat zulke bevolkingsonderzoeken in deze budgettair krappe tijden ter discussie staan. De voorbije jaren is er al op bespaard en dat zorgde telkens weer voor verontwaardigde reacties. Zelf was ik in alle eerlijkheid ook verbolgen toen mijn dokter me vertelde dat het uitstrijkje om baarmoederhalskanker op te sporen maar om de drie jaar meer zou worden terugbetaald. En een vriend van me blijft er maar over fulmineren dat de terugbetaling van de PSA-test om prostaatkanker vroegtijdig op te sporen werd geschrapt. Besparen op de veiligheid van ons lijf en onze leden? Dat pikken we niet.
Maar er is meer aan de hand. Zo leveren screenings ook zware stress, nutteloze behandelingen en verkeerde diagnoses op. Van de honderd vrouwen met borstkanker die zich laten screenen, krijgen er twintig verkeerdelijk te horen dat er niets aan de hand is. Daardoor zijn ze gerustgesteld en wachten ze vaak veel te lang om naar de dokter te gaan als ze een knobbeltje in hun borst vinden. Het omgekeerde gebeurt ook: op honderd screenings krijgen drie tot zeven vrouwen onterecht de diagnose dat ze borstkanker hebben. Met alle paniek van dien. Zelfs bij een juiste diagnose kan het nog foutlopen: soms wordt er dan een behandeling opgestart die meer kwaad dan goed doet. Zo kan het bij darmkanker schadelijk zijn om in een te vroeg stadium met bestraling of chemotherapie te beginnen en zitten er bij sommige gevallen van prostaatkanker meer nadelen dan voordelen aan een behandeling.
Kankerscreening is geen tandcontrole
Waarom zijn we dan toch zo aan die screenings verknocht? Waarom vinden politici het zo moeilijk om het nut ervan openlijk in twijfel te trekken? Omdat we toch zo graag willen geloven dat de geneeskunde alles kan oplossen en voorspellen. Omdat we snakken naar een gevoel van veiligheid, al is het dan een beetje vals. Tegenwoordig willen we zoveel mogelijk risico’s uitsluiten en dus zijn we blij dat de overheid pakken geld investeert in het screenen van borst-, darm- en baarmoederhalskanker. ‘Mensen beseffen niet dat een kankerscreening iets helemaal anders is dan op controle gaan bij de tandarts’, zei een dokter me onlangs. ‘Heb je een gaatje in een kies, dan kun je er behoorlijk zeker van zijn dat je tandarts het zal vinden en vullen. Maar als je kanker blijkt te hebben, ligt dat anders: het is niet omdat de ziekte vroeg en correct wordt opgespoord, dat ze ook genezen kan worden.’
Het zou dus wel eens kunnen dat het algemene belang hier indruist tegen het belang van individuen. Want onlangs die grote foutenmarge, dat hoge prijskaartje en het valse gevoel van veiligheid, worden er met screenings wel degelijk mensenlevens gered. Daar moet dus over worden gepraat. In alle openheid en op basis van wetenschappelijke gegevens. Willen we dat de overheid kankerscreenings blijft organiseren en terugbetalen? Of doet ze dat beter alleen nog voor mensen met een verhoogd risico om ziek te worden? En zijn we bereid om daar een grote hap uit het gezondheidsbudget aan te spenderen? Geen eenvoudige discussie. Zeker niet als je Frans en Veerle kent.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
