Keizersneden op bestelling: ‘Drang naar perfectie neemt steeds meer toe’

Een op de vijf vrouwen onderging in 2014 een keizersnede © iStock

Een op de vijf Vlaamse vrouwen onderging vorig jaar een keizersnede, een record. Steeds meer toekomstige mama’s kiezen er zelfs bewust voor, zonder medische noodzaak. Maar wat met de zware emotionele impact en de mogelijke risico’s van zo’n ingreep?

Het aantal keizersneden in Vlaanderen stijgt jaar na jaar, van 19,8 procent in 2008 naar 20,6 procent in 2014. De meerderheid daarvan wordt op voorhand gepland. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zou het aantal keizersneden slechts 15 procent van het totaal aantal bevallingen mogen uitmaken. “Dat percentage wijst op de maximale medische noodzaak van de keizersneden. Meer dan 15 procent is in principe dus niet nodig”, vertelt Joke Muyldermans, voorzitster van de Vlaamse Organisatie van Vroedvrouwen. “Dat we in Vlaanderen boven de 20 procent raken, wil zeggen dat er te veel worden uitgevoerd wegens niet-medische redenen, zoals angst, of zonder strikte medische noodzaak.”

In Vlaanderen worden er te veel keizersneden uitgevoerd zonder medische redenen

Maar hoe komt het nu eigenlijk dat het aantal keizersneden blijft stijgen? Volgens Hendrik Cammu, woordvoerder en voorzitter van het Studiecentrum Perinatale Epidemiologie (SPE), valt dat fenomeen niet puur wetenschappelijk maar eerder sociologisch te verklaren. “Globaal gezien neemt het aantal keizersneden toe omdat men sneller de neiging heeft om in te grijpen in situaties die afwijken van de gewone gang van zaken. Voorbeelden hiervan zijn vroeggeboorten, te zware baby’s en stuitliggingen”, zegt hij. “De drempel om te snijden is dus verlaagd.”

Cammu geeft aan dat alles afhankelijk is van de interpretatie van de arts. “Er zijn natuurlijk zaken waar niemand over twijfelt zoals bij een uitzakking van de navelstreng. Maar sommige gynaecologen zullen eerder een foetale bloedtest of speciaal onderzoek van het hartritme doen om een beter idee te hebben of een keizersnede wel nodig is. Anderen doen dat niet en gaan sneller over tot zo’n ingreep.”

De drempel om te snijden is verlaagd

Daarnaast is er volgens beide artsen een grotere angst voor de inschakeling van advocaten door patiënten. In de Verenigde Staten is het al langer bekend dat patiënten een advocaat in de arm nemen bij twijfel over de gevolgde procedure in het geval er tijdens de bevalling iets verkeerd liep. Cammu zegt dat zoiets in Vlaanderen nog niet is ingeburgerd, hoewel er toch al een aantal schadeclaims werden ingediend. “Ook dat speelt zeker een rol in de stijging van het aantal keizersneden. Maar mijn collega’s reageren misschien toch iets te krampachtig want zo frequent is dat nu ook weeral niet. Ze vertellen elkaar spectaculaire verhalen die ze weer gehoord hebben van iemand anders, waardoor ze elkaar bang maken op voorhand.”

Op bestelling

Wat opmerkelijk is, is dat meer en meer vrouwen er zelf voor kiezen om te bevallen via een keizersnede, terwijl dat medisch gezien niet noodzakelijk is. Die toekomstige moeders zouden dus op een natuurlijke manier kunnen bevallen, maar willen dat niet. Daar zijn verschillende redenen voor zoals angst dat er iets mis zal lopen tijdens een natuurlijke bevalling of om esthetische redenen. “Die vraag is er heel vaak uit angst door een vorige traumatische ervaring of wilde verhalen van vriendinnen”, zegt Muyldermans. “Als je meegaat in dat verhaal van die mama’s en hen meer uitleg geeft over hoe het eigenlijk wel loopt, dan raken de meeste vrouwen wel over die angst heen en kiezen ze uiteindelijk voor een vaginale bevalling.”

Hendrik Cammu
Hendrik Cammu© .

Cammu berekende enkele jaren geleden voor het Engelstalige wetenschapsmagazine ‘Birth’ dat er in Vlaanderen zo’n 2 à 3 procent keizersneden op ‘bestelling’ – op vraag van de patiënt – worden uitgevoerd. “Ik heb alle gevallen opgeteld waarvan ik geen enkele verklaring voor een keizersnede vond. Toen kwam ik aan een drietal procent. Dat is volgens mij zeer realistisch.”

Uit onderzoek van de Artsenkrant blijkt dat een op zeven gynaecologen bereid zou zijn om aan zo’n verzoek te voldoen. “Ook daar zie je dat het meegaan met zo’n idee verschilt van arts tot arts. Er zijn artsen die heel gemakkelijk ingaan op de vraag van die vrouw maar er zijn er ook die daar heel moeilijk over doen en de patiënt zelfs doorsturen naar een collega”, vertelt Cammu.

Risico’s

Waar veel vrouwen volgens Muyldermans niet bij stil staan, zijn de vele risico’s die verbonden zijn aan een keizersnede. “Het is en blijft een operatie met de nodige risico’s. Alle buikspieren worden doorgesneden, de mama moet achteraf veel langer recupereren dan bij een vaginale bevalling en het gebeurt dat er complicaties optreden ter hoogte van het litteken. Ook voor een volgende zwangerschap verhoogt dat de nood aan zorg en opvolging.”

Een keizersnede is en blijft een operatie met de nodige risico’s

Daarnaast wordt er volgens haar ook te weinig aandacht besteed aan de emotionele impact die zo’n zware operatie kan hebben op de vrouw. Want hoewel er vrouwen zijn die bewust voor een keizersnede kiezen, zijn er nog steeds heel veel mama’s die – misschien wel letterlijk – geld zouden geven om op een natuurlijke manier te kunnen bevallen, om hun kind zélf op de wereld te zetten. “Een keizersnede heeft een grote impact op het moederschap. Het is minder gemakkelijk om je baby op te pakken want je kan je buikspieren niet meer gebruiken. Ook het litteken kan heel hinderlijk zijn. Daardoor hebben die vrouwen veel meer hulp nodig”, vertelt Muyldermans. “Daarnaast wordt het kindje in de meeste gevallen niet direct bij de mama op de borst gelegd omdat het eerst nagekeken moet worden door de pediater. Hierdoor mis je het eerste contact met je baby. En dat is net goed voor een sterkere band tussen moeder en kind.”

© REUTERS

Een studie in het vakblad Biological Psychiatry benadrukte eerder al dat die plotse scheiding zeer stressvol is voor een kind. Uit de resultaten bleek dat een baby van twee dagen oud die alleen in een wiegje slaapt, bijna dubbel zo actief blijft en minder goed slaapt dan wanneer hij bij zijn moeder ligt.

Muyldermans benadrukt wel dat de emotionele impact van een keizersnede verschilt van vrouw tot vrouw, en dat niet iedereen daar last van heeft. “Er is een groot verschil tussen vrouwen die al lang op voorhand weten dat ze een keizersnede zullen krijgen en vrouwen die al enkele uren in arbeid zijn en dan vernemen dat het niet zal lukken. De beleving is helemaal anders bij een spoedkeizersnede. Maar het blijft een soort van afscheid dat je moet nemen van iets wat je natuurlijk had willen doen maar wat niet gelukt is.” Cammu sluit zich hier bij aan. “Dringende keizersneden zijn soms de oorzaak van een posttraumatisch stresssyndroom omdat de patiënt wordt geconfronteerd met een plotselinge doodservaring. Dat valt zelfs te vergelijken met mensen die in de oorlog kogels rond hun hoofd zien vliegen.”

Dringende keizersneden zijn soms de oorzaak van een posttraumatisch stresssyndroom

Toch valt dat in onze ziekenhuizen volgens Cammu al bij al mee. “In Vlaanderen gebeurt de overgrote meerderheid van het aantal keizersneden onder epidurale verdoving, waardoor de patiënt de bevalling bewust meemaakt. Dat maakt de traumatische ervaring minder.” Volgens hem is het vooral belangrijk dat zwangere vrouwen vooraf geen verwachtingen creëren. “Als je absoluut vaginaal wil bevallen en dat lukt niet, dan is er een grote kans dat je het lastiger hebt. Daarom zeg ik altijd tegen mijn patiënten dat de kans dat ze spontaan bevallen groot is maar niet absoluut. Ik gebruik graag de oude uitspraak van wijlen professor Marcel Renaer: ‘de diagnose van een normale bevalling stel je na de bevalling’. Zo vermijd je het om mensen te ontgoochelen.”

Overijverige collega’s

Recente onderzoeken wijzen ook uit dat een natuurlijke bevalling mogelijk beter is voor de verdere ontwikkeling van baby’s. “Uit die studies blijkt dat kinderen die via een keizersnede worden geboren later mogelijk een verhoogd risico hebben op astma, obesitas en allergieën”, zegt Cammu. “Voor de foetus heeft het dus enorme voordelen om langs het vaginale kanaal te passeren.”

Hij denkt dat deze onderzoeken zouden kunnen leiden tot een nieuw maatschappelijk inzicht zodat mensen gaan beseffen dat een keizersnede slechter is dan gedacht. De resultaten zouden volgens hem tot een tegenbeweging kunnen leiden als reactie op de keizersneden op aanvraag. “Alle onderzoeken wijzen tot nu toe in dezelfde richting. Misschien kan je die wetenschap dus gebruiken om te ijverige collega’s ervan te weerhouden om meer keizersneden te doen. Als deze studies ingang vinden op het brede maatschappelijke vlak dan denk ik dat het een effect kan hebben op het aantal keizersneden.”

‘Natuurlijke’ keizersnede

In privéziekenhuizen in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten worden er de laatste jaren ook ‘natuurlijke’ keizersneden uitgevoerd. Op het eerste zicht lijkt het weer een of andere rare en vluchtige trend in ‘geboorteland’, maar de artsen hebben in dit geval weldegelijk een duidelijk doel voor ogen. Om de in sommige gevallen negatieve impact van zo’n operatie te beperken, probeert men bij de natuurlijke variant de vaginale bevalling zo veel mogelijk na te bootsen. Daarbij wordt het proces aanzienlijk vertraagd.

Keizersneden op bestelling: 'Drang naar perfectie neemt steeds meer toe'
© BELGA

Zolang er geen complicaties ontstaan, krijgt de baby de kans om zich zelf een weg naar buiten te duwen, zoals bij een vaginale bevalling. Hierdoor kan de baby zelfstandig zijn longen vrijmaken en op eigen kracht beginnen ademen. Hoewel het in België nog geen ingeburgerde techniek is, wordt het in Nederland wel al toegepast. “In tegenstelling tot bij een keizersnede, wordt bij een vaginale bevalling de baby in principe direct op de buik van de mama gelegd. Dat is heel belangrijk omdat de baby dan in contact komt met de gezonde bacteriën die op haar huid leven”, zegt Muyldermans. “Daarnaast ervaart de baby veel minder stress omdat hij de hartslag van de mama hoort en haar geur ruikt.”

Ook Cammu erkent het belang van die goede bacteriën. Het contact van de baby met de bacteriën zie zich in het baringskanaal van de moeder bevinden, speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van het afweersysteem van het kind. De voorwaarde is echter wel dat de baby via de vaginale weg op de wereld komt. “Vroeger wilde men een baby direct wassen om al het vuil weg te krijgen. Gelukkig gebeurt dat nu niet meer, maar laat men de baby eerst een tijdje op de buik van de moeder liggen”, vertelt hij. “Baby’s hebben die gezonde ‘beestjes’ nodig om het immuunsysteem goed te laten werken.”

Het is belangrijk dat de baby direct op de borst van de mama wordt gelegd

Volgens Muyldermans is het slechts een kwestie van tijd voordat deze techniek ook in België zal worden toegepast. “Dat is een maatschappelijke trend en het duurt altijd wel wat langer om die ook in het buitenland in te voeren. Maar het feit dat erover gesproken wordt, is een goed teken”, zegt ze. “Ik denk wel dat deze techniek ook in België de toekomst wordt voor keizersneden, want het is zowel positief voor de mama als voor de baby.” Ook Cammu gelooft dat het kan. “Sommige gynaecologen smeren – bij een keizersnede – nu al baby’s in met het zogenaamde vaginale slijm van de mama in de veronderstelling dat die goede bacteriën worden overgedragen op het kind. Of dat effectief is, is wel nog niet geweten. Dat antwoord zal er pas komen binnen een jaar of tien.”

Toekomstmuziek

Cammu denkt dat het heel lang zal duren voordat het aantal keizersneden ooit terug tot 15 procent zal worden gebracht. Volgens hem zal het aantal vrouwen dat een keizersnede aanvraagt zonder medische redenen ook alleen maar stijgen. Het is dus geen tijdelijke trend. “Mensen willen meer dan vroeger alles controleren. Falen is geen optie meer. Die maatschappelijke trend dat alles perfect moet zijn zal alsmaar toenemen.”

Ook Muyldermans erkent dat dit een grote uitdaging is voor de toekomst. “We moeten ervoor zorgen dat vrouwen meer informatie krijgen op voorhand. Daardoor zullen ze minder bang zijn en er meer voor willen gaan. De gynaecologen en vroedvrouwen spelen hier dus een belangrijke rol in.” (MVM)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content