Kan bij een winterdepressie het einde van de tunnel afkomstig zijn van een lamp? Het lijkt van wel. Fel licht zou zelfs kunnen helpen bij andere, niet-seizoensgebonden vormen van depressie, toont onderzoek aan.
Ze zijn met weinig, de mensen die daadwerkelijk genieten van de somberheid die de winter met zich meebrengt. Bij wel een tiende van de bevolking kunnen de lange nachten zelfs een vorm van depressie veroorzaken die bekendstaat als seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD, van seasonal affective disorder).
De exacte fysiologische oorzaken van die stoornis zijn niet duidelijk. Mogelijke boosdoeners zijn onder meer een lager niveau van melatonine (een hormoon dat het slaappatroon reguleert), een daling van serotonine (een neurotransmitter), en een verstoring van de circadiaanse klok van het lichaam, die allerlei lichamelijke processen aanstuurt.
Antidepressiva kunnen helpen bij een winterdip, maar die gaan vaak gepaard met bijwerkingen. Veel mensen verkiezen daarom het probleem bij de wortel aan te pakken en kopen apparaten die fel licht uitstralen, in de hoop zo de somberheid te verdrijven die SAD veroorzaakt. Er bestaan allerlei soorten: van toestellen die op gewone bureaulampen lijken tot lichten die eruitzien als een tablet of smartphone op een standaard. Veel artsen raden ze aan als eerste behandeloptie voor de stoornis.
Moeilijk te testen
Hoe goed ze echt werken, valt moeilijk te testen. In een geneesmiddelenonderzoek is het bijvoorbeeld vrij eenvoudig om sommige patiënten het echte middel te geven en anderen een placebopilletje met suiker. Maar om een soortgelijke test te doen met lichttherapie, zou men een grote groep mensen langdurig moeten weghouden van iets wat op daglicht lijkt. Zelfs als je daar vrijwilligers voor vindt, is dat alleen praktisch haalbaar in grote instellingen zoals ziekenhuizen of woonzorgcentra. Er zijn wel enkele studies in die richting uitgevoerd, maar de meeste moeten het stellen met minder strikte controle.
Een Roemeense overzichtsstudie concludeert dat 60 à 90 procent van de patiënten ‘symptoomvermindering’ ervaart bij dagelijkse lichttherapie.
Met die beperkingen in gedachten ziet het bewijs er goed uit. Vorig jaar concludeerde een analyse van 21 studies, geleid door Tu Zhe-Ming van het Jingzhou Mental Health Centre in China, dat lichttherapie inderdaad lijkt te werken. Een andere overzichtsstudie, gepubliceerd in maart door Mihaela Bucuta, psychologe aan de Lucian Blaga Universiteit van Sibiu in Roemenië, en haar collega’s, kwam tot de conclusie dat tussen de 60 en 90 procent van de patiënten ‘symptoomvermindering’ ervaart bij dagelijks gebruik. Wat betreft de doeltreffendste apparaten: lampen die overwegend blauw, groen of wit licht uitstralen, blijken een soortgelijk effect te hebben. En de lichtintensiteit is mogelijk minder belangrijk dan reclameteksten doen vermoeden. Veel lampen pronken met een helderheid van ongeveer 10.000 lux — veel feller dan gewone binnenverlichting en vergelijkbaar met buitenlicht op een redelijke dag. Maar minder fel licht blijkt ook te werken, al moet de lamp dan wellicht langer aanstaan.
Er lijken ook weinig nadelen te zijn. Hoewel sommige gebruikers melding maken van hoofdpijn, oogirritatie of wazig zicht, komen die klachten zelden voor.
Licht en medicatie combineren
De voordelen zijn talrijk genoeg om te onderzoeken of lichttherapie ook kan helpen bij andere, niet-seizoensgebonden vormen van depressie. Ook op dat gebied lijken de resultaten veelbelovend. Volgens het overzicht van dokter Bucuta helpt lichttherapie op zichzelf in 44 procent van de gevallen. Wanneer ze wordt gecombineerd met antidepressiva, stijgt dat cijfer tot 76 procent.
Zulke bevindingen hebben ertoe geleid dat onderzoekers experimenten uitvoeren waarin ze de effecten van medicatie of lichttherapie afzonderlijk vergelijken met een combinatie van beide. Opnieuw blijkt dat de combinatie betere resultaten oplevert dan enkel medicatie.
Dat alles stemt tot een opgewekte gedachte nu de nachten langer worden: voor wie lijdt aan een winterdepressie kan het licht aan het eind van de tunnel zomaar uit een lamp komen.
