‘Jongeren die zich suf gamen, zien daar zelf zelden een probleem in’

Gameverslaving wordt binnenkort erkend als ziekte. Maar kan je echt verslaafd worden aan gamen? Marleen Finoulst legt uit.

Gameverslaving wordt binnenkort als nieuwe ziekte erkend door de Wereldgezondheids­organisatie (WHO). De nieuwe verslaving zal terechtkomen bij de impulscontrolestoornissen of gedragsverslavingen, de categorie waar ook gokverslaving toe behoort. Zeer veel jongeren, vooral jongens, gamen, en daar is op zich niets mis mee. Het wordt pas een probleem wanneer ze zichzelf daardoor verwaarlozen, slaaptekort opstapelen, gaan spijbelen, sociale contacten en andere hobby’s verwaarlozen. Men spreekt van een gameverslaving wanneer het fout loopt op minstens één van de volgende drie terreinen: school/werk, identiteit en interactie met omgeving/ouders.

Het gros van de gamende jongeren valt niet in die categorie. Uit een bevraging van de Vereniging voor Alcohol en Drugverslaving (www.VAD.be) blijkt dat 90 procent van de gamers tussen 12 en 18 jaar geen problemen ervaart. Eerder onderzoek uit Nederland stelde gameverslaving vast bij 3 tot 4 procent van de 10- tot 16-jarigen. Het gaat dus om een minderheid die niet meer kan stoppen met gamen.

Dat sommigen echt niet kunnen stoppen met gamen bewijzen de Zuid-Koreanen. Zuid-Korea is het land met de meeste gameverslaving. In de voorbije jaren stierven tientallen mensen door uitputting na overmatig gamen of ze pleegden criminele feiten door het gamen. Zo doodde een fervente gamer zijn medespeler nadat die online zijn virtuele zwaard had gestolen. Een vader liet zijn tweejarig zoontje verhongeren terwijl hij dagenlang bleef plakken in een internetcafé… Gamers vallen uitgeput neer, raken ondervoed, breken broos geworden botten door de vele uren stilzitten, enzovoort. Ook dichterbij gebeuren soms ongelukken. In 2006 speelde een 15-jarige jongen uit La Louvière zich in coma na 24 uur World of Warcraft. Afgelopen zomer overleed in Nederland een totaal uitgeputte 20-jarige jongen na dagen- en nachtenlang gamen.

Vooral mannen

Een erkenning van de problematiek is dus welkom en opent hopelijk de deur naar middelen voor onderzoek en begeleiding. In Nederland wijdde communicatiewetenschapper Jeroen Lemmens, Vrije Universiteit Amsterdam, er in 2005 al een proefschrift aan. Nadien schreef hij zijn boek ‘Gameverslaving. Probleemgebruik herkennen, begrijpen en overwinnen’. Uit dat Nederlands onderzoek leren we dat 62 procent van de gamers man is. Volgens Lemmens omdat games vooral door mannelijke programmeurs ontwikkeld worden, waardoor de overgrote meerderheid van de populaire personages in computergames bestaat uit mannelijke helden. Jonge spelers identificeren zich graag met hun heldhaftige personages. Bovendien ligt de nadruk van games op competitie, iets wat meisjes minder aanspreekt.

Mannen houden ook meer van gewelddadige games dan vrouwen. Uit een meta-analyse over gamegedrag blijkt dat de karaktertrek agressiviteit verbonden is met de waardering voor gewelddadige media. Met andere woorden, vooral agressief ingestelde mensen houden van gewelddadige games. Daarentegen voelen mensen met een groot empathisch vermogen zich minder aangetrokken tot agressie en geweld in games. Tachtig procent van alle games bevat verschillende vormen van geweld en meer dan de helft bevat gewelddadige acties tegen menselijke personages. Realistisch geweld komt voor in 68 procent van de games.

Online games

Online games speel je met meerdere spelers tegelijk. De sociale interactie met andere gamers tijdens het spel maakt het nog aantrekkelijker. Online gamen vergroot het risico op excessief en zelfs obsessief gebruik. Online-spelers verenigen zich in clans, dit zijn groepen van spelers die hetzelfde spel spelen. Clans bestrijden elkaar op vastgestelde tijdstippen om hun positie te verbeteren op nationale en internationale ranglijsten. Over de hele wereld organiseert de game-industrie jaarlijks tientallen kampioenschappen waar de beste spelers het tegen elkaar opnemen. Er valt aanzienlijk wat prijzengeld te winnen.

Jeroen Lemmens omschrijft gameverslaving als een gedragsverslaving die steeds prominenter aanwezig is in het leven van een persoon en tenslotte dat leven gaat beheersen. Gamen wordt nodig om zich goed te voelen. De verslaafde is niet meer in staat om het gebruik te stoppen. De schadelijke gevolgen voor de speler hebben niet zo zeer met het gamen zelf te maken, maar met het gebrek aan tijd dat zo ontstaat voor andere belangrijke zaken, zoals school, werk, vrienden, relaties en familie. Als de problemen zich opstapelen, is gamen één van de weinige uitwegen die het leven even prettig maken. Wie meer tijd besteedt aan gamen dan aan andere activiteiten is gameverslaafd.

Game over

In België bestaan reeds verschillende jaren diensten waar problematische gamers terechtkunnen voor begeleiding. Onder andere in de verslavingskliniek Broeders Alexianen te Tienen, in het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg in Antwerpen en in het Centrum voor Alcohol en Drugs in Genk. Vooraleer de stap naar therapie te zetten moet een gameverslaafde echter eerst overtuigd worden dat er een probleem is en daar wringt vaak het schoentje. Doorgaans is het vooral de omgeving die eerst aan de alarmbel trekt.