‘De plastic sigarettenfilter is geen oplossing, maar een probleem op zich’, schrijft onderzoeker Kristiaan Proesmans. ‘Het is niet meer dan een marketingtool, die schadelijk is voor de gezondheid en het milieu.’
In 2021 zette de Europese Unie een belangrijke stap in de strijd tegen plasticvervuiling, met het verbod op wegwerpproducten zoals rietjes, bestek en wattenstaafjes. Nu kunnen we de ambitie kracht bijzetten. Komend jaar staan nieuwe richtlijnen rond wegwerpplastic op de Europese agenda. Een uitgelezen kans om de plastic sigarettenfilters onder de aandacht te brengen. Daarom worden er over heel Europa monitoringscampagnes opgezet om de omvang van deze vervuiling in kaart te brengen.
Vandaag bevatten de meeste sigaretten een filter. Wat veel mensen niet weten: zo’n filter bestaat doorgaans uit celluloseacetaat, een soort plastic dat moeilijk afbreekt. Na gebruik zit het vol giftige stoffen en belandt het massaal op straat, in parken of in waterlopen. Een vergeten peuk lijkt onschuldig, maar de impact is groot.
Eén enkel peukje kan tot 1000 liter water vervuilen. De schadelijke stoffen verstoren biologische processen bij waterdieren, zoals de groei en voortplanting. Voor sommige vissen en schaaldieren is één enkele peuk in een liter water al dodelijk. Ook op het land zijn de gevolgen voelbaar. Planten groeien minder en de kieming wordt geremd. Zelfs zangvogels, die peuken in hun nest gebruiken tegen parasieten, worden blootgesteld aan toxische stoffen. Het is dan ook geen klein probleem. In Vlaanderen zijn 41% van al het zwerfafval sigarettenpeuken. De ecologische schade is dus aanzienlijk en structureel.
Natuurlijk is er meer dan de impact op het milieu. Zo een verbod op plastic filters mag niet ten koste gaan van de gezondheid van een roker. Roken met filter wordt immers al sinds jaar en dag gepromoot als een “veiligere” manier van roken. Maar dat beeld is misleidend. De Hoge Gezondheidsraad onderzocht de kwestie en kwam tot een heldere conclusie: er zijn geen bewezen gezondheidsvoordelen aan roken met filter.
Op het eerste gezicht lijken filters logisch. Ze houden een deel van de teer en nicotine tegen. Maar zo eenvoudig is het niet. Sigaretten worden getest door rookmachines die trekjes nemen van een sigaret. Iets waar de industrie handig gebruik van maakt, door kleine gaatjes te maken in de sigarettenfilter. Hierdoor wordt er extra lucht mee aangezogen. Dit zorgt voor een verdunning van de gemeten tabakslucht. Maar mensen zijn geen machines. In werkelijkheid bedekken rokers, vaak onbewust, die gaatjes met hun vingers. Daardoor is de hoeveelheid ingeademde schadelijke stoffen een stuk hoger dan gemeten. Bovendien gaan rokers gefilterde rook dieper inhaleren om het verminderde nicotine te compenseren.
Daarbij verlaagt een filter de verbrandingstemperatuur van een sigaret. Dit klinkt onschuldig, maar het zorgt voor een onvolledige verbranding. Het resultaat: meer kankerverwekkende stoffen. De gevolgen zijn cynisch. Sinds de introductie van de filter is er niet minder longkanker, maar het type longkanker is veranderd.
Sigarettenfilters zijn dus niets meer dan een marketingtruc. De roker krijgt een vals gevoel van veiligheid, en de industrie heeft een aantrekkelijk product. Het gevolg is blijvende schade voor mens en milieu.
Het is dan ook hoog tijd om de rook om ons hoofd te laten verdwijnen. De plastic sigarettenfilter is geen oplossing, maar een probleem op zich. Met de herziening van de Europese regelgeving over wegwerpplastics in zicht, is dit het moment om het debat aan te zwengelen. Tijd dus om ook in België de vervuiling van sigarettenfilters in kaart te brengen. Laat ons van 2026 het jaar maken waarin we kiezen voor gezondheid én milieu. Het is tijd om vaarwel te zeggen tegen de plastic sigarettenfilter.
Meer info op https://noplasticfilter.org/
Kristiaan Proesmans is doctoraatsonderzoeker in de farmaceutische wetenschappen met een focus op kankerpreventie, en als vrijwilliger bij Natuurpunt.