‘Kwaliteitsvolle zorg gaat over veel meer dan een behandeling die aanslaat’, schrijft Anna Galle naar aanleiding van de vele meldingen over misbruik door een gynaecoloog in Tienen.
Vorige week kreeg het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag meer dan 150 meldingen binnen, gelinkt aan één specifieke gynaecoloog. Ondertussen gaat het al om meer dan 200 meldingen, en zijn er ook al 3 officiële strafklachten.
Eerder berichtten de media ook al uitvoerig over grensoverschrijdend gedrag in woonzorgcentra en de geestelijke gezondheidszorg.
Telkens wanneer afhankelijkheid en macht samenkomen, staat de deur op een kier voor misbruik. De zorgvrager is volledig afhankelijk van de zorgverlener; je ongenoegen uiten over je behandeling maakt je alleen maar kwetsbaarder. Daardoor blijven ervaringen met grensoverschrijdend gedrag vaak jarenlang onder de radar, om dan plots open te barsten als een etterbuil.
Hoe kan dit? We staan toch bekend om onze uitstekende gezondheidszorg? Hoe kan het dat zulke feiten zich jarenlang voordoen bij iemand die wereldwijd als autoriteit wordt beschouwd? Een arts naar wie anderen in alle vertrouwen massaal doorverwijzen?
Mentaliteitswijziging is nodig
Zorg wordt nog steeds te vaak gezien als het ‘oplossen’ van een medisch probleem door de zorgverlener. De behandeling doet haar werk, de operatie is geslaagd, en heel wat hokjes kunnen worden afgevinkt. Dat de getuigenissen pas zo laat aan het licht komen bij een gerenommeerde arts, toont hoe succes in onze zorg nog te vaak wordt bepaald door klinische uitkomsten op papier, en niet door empathie of respect. Hoe een patiënt de zorg heeft ervaren, wordt zelden echt meegewogen. Die ervaring is ondergeschikt, want: het medisch probleem is toch opgelost?
Maar kwaliteitsvolle zorg gaat over veel meer dan een behandeling die aanslaat. Ze gaat over de mens achter de aandoening: samen beslissen wat wel en niet werkt, grenzen respecteren, en elke (be)handeling in dialoog voorstellen.
Dat vraagt dat we anders leren kijken naar zorg. Kwaliteitsvolle zorg kan niet uitsluitend worden gemeten op basis van klinische uitkomsten zoals het aantal patiënten dat zonder medische complicaties naar huis gaat. Als we de patiënt echt centraal willen zetten, moeten we een veilige, respectvolle en positieve zorgervaring beschouwen als een essentieel onderdeel van kwaliteit.
Het vraagt om een mentaliteitswijziging waarbij we patiënten echt aan het roer durven zetten van hun eigen zorg. Wat voor jou belangrijk is, zou voor mij als zorgverlener even belangrijk moeten zijn. Maar ook door patiënten écht een stem te geven op verschillende niveaus. Via bevragingen, vertegenwoordiging in raden en stuurgroepen, en door oprechte wederzijdse communicatie, kunnen we bouwen aan zorg die werkelijk persoonsgericht en respectvol is.
Er zijn zeker al belangrijke stappen gezet: in de opleiding van zorgverleners krijgen communicatie, respect en persoonsgerichte zorg vandaag veel meer aandacht. Maar ook het systeem moet mee evolueren. Er moet tijd en ruimte zijn voor respectvolle en persoonsgerichte zorg, en in kwaliteitsmonitoring moet de ervaring van patiënten systematisch worden meegenomen en verankerd in verbeteringstrajecten. Grensoverschrijdend gedrag moet onmiddellijk worden aangepakt en kan niet onder de radar blijven.
Want uiteindelijk moeten we durven erkennen dat grensoverschrijdend gedrag in de zorg geen individuele ontsporing is, maar een systeemfout van macht en onmacht. En systemen kan je veranderen. Als we luisteren naar patiënten, hun stem even zwaar laten wegen als medische cijfers en hen mee laten bepalen wat kwaliteit betekent, dan versterken we een zorgpraktijk waar veiligheid en respect centraal staan.
Anna Galle is vroedvrouw en postdoctoraal onderzoeker (Universiteit Gent-ICRH).