‘De beslissing van Galapagos toont hoe kwetsbaar de ontwikkeling van levensreddende behandelingen blijft wanneer ze enkel afhangen van commerciële haalbaarheid’, schrijft David Vansteenbrugge van Kom op tegen kanker. Deze beslissing laat een veel groter onderliggend probleem zien.
Nadat biotechbedrijf Galapagos aankondigde dat het zijn celtherapieactiviteiten zal afbouwen, komt abrupt een einde aan de verdere ontwikkeling van de veelbelovende CAR-T-celtherapie voor patiënten met lymfeklierkanker en multipel myeloom.
De beslissing van Galapagos toont hoe kwetsbaar de ontwikkeling van levensreddende behandelingen blijft wanneer ze enkel afhangen van commerciële haalbaarheid. Hoewel dit besluit betrekking heeft op één studie, illustreert het een veel groter onderliggend probleem. Zonder de uitbouw van een non-profit model dat parallel loopt met de commerciële trajecten, wacht mogelijk tienduizenden patiënten hetzelfde scenario dat hen een doelftreffende behandeling wordt ontzegd.
Celtherapie is een baanbrekende behandelingsvorm waarbij eigen afweercellen van een patiënt buiten het lichaam worden bewerkt, om vervolgens opnieuw te worden toegediend om kankercellen te herkennen en te vernietigen. Er zijn ook celtherapieën waarbij cellen van een ander persoon toegediend worden. Het is een van de meest veelbelovende evoluties in de moderne geneeskunde. In bepaalde situaties is reeds aangetoond dat, waarbij klassieke therapieën falen of slechts de kanker tijdelijk kunnen afremmen, celtherapie in staat is om de patiënt langdurig in remissie te brengen en zelfs te genezen.
De activiteiten die Galapagos nu stopzet, zijn een voorbeeld van zo’n veelbelovende therapie. De therapie toonde een hoge werkzaamheid, maar met minder ernstige bijwerkingen voor het zenuwstelsel die kunnen leiden tot coma, gedragsveranderingen of spraakverlies. Ondanks deze wetenschappelijke en medische vooruitgang gaat de stekker er dus uit. Niet vanwege een gebrek aan effectiviteit, maar omdat het financieel niet rendabel genoeg is. Patiënten die in aanmerking komen voor de studie, blijven daardoor met lege handen achter.
Tegelijk dreigt waardevolle kennis, opgebouwd door artsen en onderzoekers in België en Nederland, verloren te gaan.
Net daarom pleit Kom op tegen Kanker al langer voor de uitbouw van een non-profitmodel voor celtherapie. Zo’n model moet garanderen dat innovatieve behandelingen beschikbaar gesteld worden, zodra hun werkzaamheid bewezen is en ze als veilig beschouwd worden – ook wanneer ze commercieel minder aantrekkelijk blijken. Dat is geen pleidooi tégen de industrie, maar vóór een evenwichtiger, complementair model, waarin publieke en academische spelers een structurele rol krijgen in onderzoek, ontwikkeling en productie. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat maatschappelijke meerwaarde (het redden van mensenlevens) niet ondergeschikt is aan aandeelhouderswaarde (winst).
We vragen de overheid om een actieve rol op te nemen in het faciliteren van niet-commerciële celtherapieën. Dat betekent: structurele financiering voorzien voor klinische studies zodat veelbelovende behandelingen verder onderzocht kunnen worden zonder afhankelijk te zijn van commerciële investeerders.
Daarnaast moet de overheid ervoor zorgen dat het FAGG en het RIZIV meer ondersteuning bieden aan niet-commerciële initiatieven, bijvoorbeeld via één centrale toegangspoort waar onderzoekers vanaf de start van hun project terechtkunnen voor advies over studieopzet, vergunningen, ziekenhuisvrijstellingen en terugbetaling.
Tot slot moet de overheid samenwerking tussen universitaire ziekenhuizen stimuleren, zodat zij gezamenlijk een non-profit productie-eenheid voor celtherapie kunnen oprichten.
Laat het Galapagos-drama geen eindpunt zijn, maar een kantelpunt. Laat het een uitnodiging zijn aan beleidsmakers om, samen met de academische wereld en partners, een model uit te bouwen dat parallel loopt met de commerciële trajecten. Zo kunnen levensreddende therapieën zoals celtherapie toegankelijk worden voor iedereen, ongeacht hun marktwaarde.
David Vansteenbrugge is algemeen directeur van Kom op tegen Kanker.