Geboden voor het ideale evenwicht tussen werk en privé

Als u dan toch minstens acht uur per dag moet werken, en bij voorkeur tot uw 67e, dan kan uw job maar beter leuk zijn. Dát valt vaak tegen, met dank aan hersendodende klussen, verpletterende tijdsdruk of venijnige collega’s. Knack verzamelde tien tips voor meer geluk op de werkvloer.

Eerste gebod: Bovenal bemin één job

De halve kennissenkring heeft tegenwoordig een burn-out, zo lijkt het wel. ‘Het begint altijd met een te hoge werkdruk’, zegt professor arbeidspsychogie Hans De Witte (KU Leuven). ‘Alleen: uit cijfers blijkt dat het aantal mensen bij wie de werkdruk problematisch is, de laatste tien jaar niet is toegenomen – behalve in de academische wereld en de media.’ (grijnst) Het is belangrijk om de werkdruk op een aanvaardbaar peil te houden, benadrukt De Witte. Maar het samenspel met andere factoren geeft de doorslag. ‘Vooral vaardigheidsbenutting is cruciaal: sluit je werk aan bij je capaciteiten? Als je een gezonde werkdruk – niet overdreven veel werk, maar zeker ook niet te weinig – combineert met de juiste capaciteiten, dan kom je in een positieve spiraal terecht: je bent minder gespannen en leert veel. Maar als je erg veel werk op de bord krijgt dat niet bij je vaardigheden past, dan lonkt een negatieve spiraal: steeds meer stress en uitputting, steeds minder kansen om bij te leren.’

Dat bijleren slaat niet zozeer op cursussen volgen. ‘Nee, als je een job hebt die goed aansluit bij je capaciteiten, dan voel je vanzelf dat je groeit en almaar beter wordt. Dat geeft mensen een goed gevoel. Het komt er dus opaan om een baan te zoeken die perfect bij jou en je vaardigheden past. En niet te streven naar hogere en betere functies die niet bij jouw competenties passen, vanuit een blinde ambitie. De juiste persoon op de juiste plaats, zoals dat in HR-termen heet. En let op: het is geen luxeoptie voor hooggeschoolden. Als een poetsvrouw de kans krijgt om haar talenten volop te ontwikkelen – een eigen methode uitdenken, zelf de geschikte producten uitkiezen -, dan zal zij ook veel voldoening uit haar werk halen en hard willen werken.’

Tweede gebod: Leer nee zeggen

Om goed te blijven functioneren op het werk, is het belangrijk om tijdens onze vrije tijd de batterijen op te laden, zegt professor arbeidspsychologie Sara De Gieter (VUB). ‘Dat lijkt logisch, maar die “vrije tijd” is niet altijd even vrij als we denken. Er zijn taken waar je niet onderuit kunt: het huishouden, en eventueel de zorg voor kinderen en familie. De tijd die dan overblijft, moet je heel bewust invullen. Stel jezelf de vraag hoe je tot rust kunt komen. Lukt dat door te sporten, of door naar het theater te gaan? Goed. Maar tegenwoordig is er veel druk om onze vrije tijd gezond of interessant door te brengen. Terwijl veel mensen graag even hun verstand op nul zetten voor de tv. Dat is evenveel waard. Controle hebben over je vrije tijd, dáár draait het om. Heb je eigenlijk geen zin in dat etentje met vrienden, of in die quiz van je vereniging? Durf dan nee te zeggen.’

Vrije tijd is het ideale moment om ervaringen op te doen die ons zelfvertrouwen opkrikken buiten het werk, zegt De Gieter. ‘Elke mens heeft drie grote basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid. Om ons goed te voelen, moeten die alle drie bevredigd worden. Maar dat lukt niet altijd op het werk. Als je een hele dag alleen in een kantoor zit, is het belangrijk om daarnaast genoeg sociale contacten te hebben, voor die verbondenheid. En wie op het werk weinig daadkracht heeft, kan de nood aan autonomie invullen met een leidende rol in het verenigingsleven.’

Derde gebod: Zet uw smartphone uit

En op de zevende dag rustte Hij. Het is een gebod dat in drukke internettijden lang niet altijd meer geëerd wordt. Heel wat mensen hebben een smartphone van het werk, en als er een dringende mail binnenkomt op zondag, moet die zo snel mogelijk beantwoord worden. Een kwalijke evolutie, vindt professor Hans De Witte. ‘De laatste jaren is bij veel bedrijven en werknemers het idee ontstaan dat rustpauzes irrelevant zijn. Wie toch eens tien minuten pauze neemt, vult die snel met een telefoontje of e-mail. En ook een rustige middagpauze wordt zeldzaam: steeds vaker wordt dat een werklunch. Daardoor zijn we constant aan het werk, ons verstand staat nooit op nul.’ Hoeveel pauzes we precies nodig hebben, valt moeilijk te zeggen. ‘Het verschilt van persoon tot persoon. Luister naar je lichaam. Maar twee uur aan een stuk vergaderen is geen goed idee. Ideaal zijn veel korte pauzes, zonder gsm of laptop. Wandel even naar de koffie-automaat, sla een praatje met een collega. Die “tussenzones” zijn trouwens de plaatsen waar de interessantste ideeën ontstaan. Als je even niet creatief moet of wilt zijn, ben je dat bizar genoeg net wel.’

Mensen die hun gsm op het nachtkastje leggen, verklaart De Witte volledig gek. ‘Wil je écht je slaap laten om dat telefoontje uit Amerika niet te missen? Hoeveel extra spanning willen we er nog bijnemen, tot het volledig uit de hand loopt? Ik ben een grote voorstander van bedrijven die hun mensen niet bellen of mailen in het weekend. Sinds wanneer moet een mens altijd bereikbaar zijn? Ten eerste is dat niet menselijk – het is zelfs hét ticket naar een burn-out. En ten tweede: we zijn echt niet zo onmisbaar als we zelf denken. Anders zit er iets fout in de organisatie.’

Stefanie Van den Broeck