Met verzuring en melkzuur hebben de pijn en de verkrampte spieren bij zware inspanningen niets te maken. Met lactaat ook niet, maar het is wel dankzij die stof dat we die inspanningen volhouden.
Natuurlijk doen zware inspanningen pijn. Dat is ook nodig, omdat de pijn ons beschermt. Ze zorgt ervoor dat we ons niet in de vernieling lopen of fietsen. Een ding is wel duidelijk: melkzuur is er niet de oorzaak van. De ware oorzaak van de pijn, de vermoeidheid en de afnemende prestaties is nog altijd niet achterhaald. Op zich maakt dat niet uit, zolang het signaal zijn doel maar bereikt: aangeven dat het genoeg geweest is.
De ware oorzaak van de pijn, de vermoeidheid en de afnemende prestaties is nog altijd niet achterhaald.
De overtuiging dat de verzuring en de vermoeidheid om melkzuur draaien, zit er diep ingebakken. Dat komt onder meer doordat de theorie al in 1922 als nagenoeg onaantastbaar werd verklaard door de uitreiking van de Nobelprijs aan Archibald Hill en Otto Meyerhof, die onderzochten op welke manier onze cellen aan energie geraken. In dat proces waren ze op melkzuur gestoten, een stof die in die tijd al bekend was en haar naam had gekregen omdat ze melk zuur maakt bij de afbraak van melksuiker of lactose door melkzuurbacteriën. Erg diep ging de kennis over de energieprocessen in die jaren nog niet.
De vaststelling in de daaropvolgende jaren dat spieren trager en minder krachtig samentrekken als er te veel melkzuur in het bloed verschijnt, werd gezien als extra bewijs voor de theorie. Ook die redenering klopte niet, omdat het ene niet noodzakelijk de oorzaak van het andere was. Toch kreeg het melkzuur de schuld in de schoenen geschoven: de stof gold voortaan als een afvalstof van de energievoorziening die topprestaties in de weg zat en waarvan je het liefst zo snel mogelijk verlost raakte.
Het foute spoor
Kort daarna werd vastgesteld dat melkzuur geen lang leven beschoren is en dat het snel uiteenvalt tot onder meer lactaat. Voor de onderzoekers maakte dat weinig uit, want lange tijd gingen ze er nog van uit dat lactaat alleen vrijkomt als het lichaam bij heel zware inspanningen in zuurstofnood raakt en dat het evengoed bijdraagt tot de zogezegde verzuring.
In de jaren 1970 toonde de Amerikaanse professor George Brooks van de universiteit van Berkeley in Californië aan dat lactaat géén afvalstof is, maar wel het omgekeerde: een bron van energie. Sindsdien zijn de inzichten langzaam beginnen te kantelen. Brooks, die zich al die jaren bleef concentreren op de energieproductie in het lichaam, publiceerde recentelijk een overzicht van hoe dat in zijn werk gaat en hoe denkfouten zoals hierboven aangegeven de correcte inzichten in de weg zaten.
Zoals de veronderstelling dat de grote hoeveelheid lactaat in cellen onder stress, bijvoorbeeld na een hartinfarct of een hersenletsel, wel de oorzaak moest zijn van die stress. Net dezelfde denkfout als degene die ook vroeger gemaakt werd. De juiste conclusie is dat lactaat net de oplossing is om de stress aan te kunnen. Het ondersteunt het herstelproces. We maken lactaat echter evengoed aan als we rustig bezig zijn en zelfs als we slapen. Maar we weten ondertussen ook dat het hart en de hersenen tijdens zware inspanningen bijna uitsluitend op lactaat draaien omdat het massaal voorhanden is, maar ook omdat het nog sneller verwerkt wordt dan glucose.
Die vaststellingen leidden bij Brooks tot het besluit dat “lactaat de kredietkaart voor energieprocessen in het lichaam is. Alle consumenten (cellen) aanvaarden het”. Steeds meer onderzoekers sluiten zich bij die visie aan.
Toptrainers en goed geïnformeerde atleten weten allang dat melkzuur niet de vijand van topprestaties is.
Niet de vijand
Toptrainers en goed geïnformeerde atleten weten allang dat melkzuur niet de vijand van topprestaties is. Integendeel. De hoge productie van lactaat is nodig om zware inspanningen lang vol te houden. Veel lactaat produceren is dus een teken van topconditie. Zonder lactaat zouden we trouwens allemaal veel sneller door de knieën gaan bij inspanningen.
Toegegeven: de term verzuring bekt best lekker en geeft uitstekend weer hoe je spieren aanvoelen na een zware inspanning. Het zal dus nog wel even duren voor de angst voor melkzuur uit de sportwereld is verdwenen. Onthoud in afwachting dit: lactaat is een brandstof.
