Windje, prot, knaller, getrompetter, stinkbom: we hebben er woorden genoeg voor, maar toch praten we amper over de lucht die elke dag onze darmen verlaat. Maag-darmspecialist Danny De Looze wil misvattingen over flatulentie uit de wereld helpen. ‘Veel scheten laten, is geen symptoom van kanker of een ontsteking.’
Op TikTok duiken gelukkig ook al eens hypes op die wél wetenschappelijk verantwoord zijn, zoals de ‘fart walk’. Die werd vorig jaar door de Canadese kookboekenauteur Mairlyn Smith op sociale media gelanceerd en wordt gretig opgepikt door jongeren die video’s posten van hun dagelijkse postprandiale ‘scheetjeswandeling’.
Niets nieuws, natuurlijk. De passeggiata, de traditionele zuiderse fart walk met een iets poëtischere naam, is al eeuwen een gewoonte onder de Italianen.
Maag-darmspecialist Danny De Looze (UZ Gent) is opgetogen met de trend op sociale media. ‘Windjeswandelingen zijn ideaal na een maaltijd. Door te bewegen wordt de transit gestimuleerd en vliegen de scheetjes de frisse buitenlucht in. Uw collega’s zullen u dankbaar zijn. Geef het lichaam een uurtje de tijd, want pas dan beginnen de darmbacteriën gassen aan te maken van het geconsumeerde voedsel.’
Scheten ophouden, dát is pas ongezond
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we gemiddeld tussen de 9 tot 20 winden per dag laten. In 24 uur tijd gaat het om een hoeveelheid van gemiddeld zo’n 750 milliliter gas. Om u een idee te geven: dat is een ballon per dag. Een scheet laten is niet alleen een weldaad voor het lijf, het is een teken van een blakende gezondheid, zo blijkt.
‘Hoe gezonder je eet, hoe meer scheten je laat’, legt De Looze uit. ‘Dat betekent dat je veel vezels, dus groenten, fruit en granen, eet. Iemand met een erg vezelrijk dieet, zal de 20 winden per dag ver overschrijden. Mensen die lijden aan constipatie zijn ook winderiger. Stoelgang die blijft zitten gaat meer vergisten en produceert extra gas, wat zorgt voor een opgeblazen buik. Vandaar dat een wind laten letterlijk kan opluchten.’
De Looze kan het niet genoeg benadrukken: ‘Scheten ophouden, dát is pas ongezond. Het heeft een negatieve invloed op het welbevinden. Het gas blijft in de buik vastzitten wat tot buikpijn en een opgeblazen gevoel kan leiden. Laat het los. U hoeft zich nergens voor te schamen.’
Wilt u het innerlijke ventilatieproces een duwtje in de rug geven, doe dan enkele yogaposes zoals de kindhouding, de blijebabyhouding of de liggende twist. ‘In yogalessen worden naar verluidt aan de lopende band scheten gelaten’, zegt De Looze lachend.
Net zoals in het vliegtuig. Als de druk in de vliegtuigcabine daalt, zet de lucht in je darmen tot wel 30 procent meer uit dan normaal, en die lucht moet eruit. En voor eens en voor altijd: nee, mannen laten niet meer scheten dan vrouwen. En nee, ‘een boer is geen scheet die naar boven kruipt’, aldus De Looze.
Is winderigheid normaal?
Ondanks de oproep van De Looze om ‘ze te laten vliegen’ zorgt het taboe rond flatulentie dat scheten laten in onze cultuur nog altijd wat moeilijk ligt, zowel in het openbaar als privé. Niet voor niets wordt gezegd dat verliefdheid pas overgaat in ‘houden van’ als iemand in een relatie zijn of haar eerste scheet laat. De stank van een scheet draagt ook niet echt bij aan een fris imago.
De Looze: ‘Ook al denkt u dat winden reukloos zijn, de meeste hebben wel degelijk een geur. Vooral bij de vergisting van kaas in de dikke darm komen zwavelverbindingen vrij die ruiken naar rotte eieren. Dat is perfect normaal.’
Tijdens zijn spreekuur ziet De Looze nochtans geregeld mensen met klachten zoals winderigheid, opgeblazen buik en diarree die eigenlijk geen consultatie nodig hebben als ze over de juiste kennis zouden beschikken. Het is een van de redenen waarom de darmspecialist er zijn missie van maakt om in een no-nonsensestijl de wondere wereld van het maag-darmstelsel uit te leggen. Ook aan de allerkleinsten.
In zijn pas verschenen kinderboek De knallende waarheid geeft hij eenvoudige antwoorden op vaak gestelde kindervragen als ‘Waarom maken scheetjes lawaai?’ en ‘Kun je iemand vergassen met een scheet?’ ‘Eigenlijk allemaal zaken die ik ook in mijn andere boeken behandel, maar iets minder frivool.’
Hij vertelt verhalen over flatulentieconcerten in de Moulin Rouge in Parijs en de vrouw die letterlijk stinkend rijk werd met de verkoop van scheten in een potje, over flatulerende haringen en het record van de langste scheet ooit (2 minuten en 42 seconden, mocht het u interesseren).
Ook ouders kunnen veel van het boek opsteken. Want winderigheid wordt nog te vaak nodeloos geproblematiseerd, vindt De Looze. ‘Tik in Google Images het woord “flatulentie” in en steevast verschijnen afbeeldingen van mensen die naar hun neus grijpen of met de handen op de buik ineenkrimpen. ‘Veel scheten laten, is nochtans geen symptoom van kanker of een ontsteking’, klinkt het.
Welke spijsverteringsproblemen veroorzaken winderigheid?
Een medische aandoening zal De Looze flatulentie dus niet gauw noemen. Let wel, als u er echt last van hebt, is er wellicht iets aan de hand met de spijsvertering. ‘In het merendeel van de gevallen zijn de problemen voedingsgerelateerd’, vervolgt hij. ‘Mensen ervaren winderigheid wanneer ze bijvoorbeeld look, ajuin, kolen, schorseneren, volkorenproducten, bonen, peulvruchten of lactose eten. Dat zijn koolhydraten uit de zogenaamde FODMAP-groep. Die worden niet verteerd in de dunne darm en worden dus vergist in de dikke darm. Maar mensen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS, nvdr) ervaren naast flatulentie ook ernstige krampen en diarree.’
‘Mensen die snel en zenuwachtig praten, laten meer scheten.’
Ook sorbitol, een suikervervanger in lightproducten, en fructose (onder meer in fruit, honing en glucose-fructosestroop) zijn onderschatte winduitlokkers. De Looze: ‘Hoewel het een simpele suiker is, wordt fructose uit fruit en honing eveneens door de dunne darm moeilijk opgenomen. Een persoon met gezonde darmen zal misschien wat meer winden laten na het eten van een appel, patiënten met PDS krijgen daarentegen flinke buikpijn en een verstoorde stoelgang.’
Hoe vermijd je op een gezonde manier winderigheid?
PDS-patiënten moeten daarom FODMAP’s mijden. ‘Jammer, want FODMAP’s zijn net ontzettend gezond’, benadrukt De Looze. ‘Het zijn voedingsvezels die erg verzadigend zijn en dus goed voor uw gewicht. Ze produceren niet alleen gassen, maar ook vetzuren als boterzuur die de darmcellen beschermen tegen darmkanker. De vezels stimuleren daarnaast de aanmaak van bepaalde groepen bacteriën die eveneens beschermend zouden werken tegen darmkanker.’
De Looze is geen voorstander van een uiterst streng FODMAP-dieet. ‘Het is te beperkend en uit studies blijkt zelfs dat het het risico op eetstoornissen verhoogt. Je zult al een verschil merken als je de ergste FODMAP’s uit je dieet weert.’
Ook voor probiotica-supplementen loopt De Looze niet warm. ‘De wetenschappelijke evidentie rond probiotica is verschrikkelijk mager. Het overgrote deel van de producten werkt niet. Het is geen verrassing dat probiotica als voedingssupplement worden verkocht: fabrikanten mogen dan bepaalde gezondheidsclaims maken die producenten van medicijnen niet mogen. Het is een business. Wilt u een probioticum nemen, neem het dan maximaal twee maand en kijk wat het met u doet.’
Darmklachten? Verbeter je spijsvertering met postbiotica
Ingeslikte lucht, een onbekende oorzaak van winderigheid
Een onderschatte oorzaak van winderigheid is aerofagie, het onbewust en te veel inslikken van lucht. Dat komt voor bij snel eten of drinken, het kauwen van kauwgom, roken en het drinken van koolzuurhoudende dranken.
‘Aerofagie komt heel vaak voor’, zegt De Looze. ‘Alles wat u aan lucht inslikt en niet uitboert, moet er langs de andere kant onvermijdelijk uit. Ook met een strootje of uit de fles drinken, draagt bij tot meer luchtinname. En mensen die snel en zenuwachtig praten, laten meer scheten. Vaak herken ik al meteen het probleem bij de eerste zin die patiënten op mijn consultatie uitspreken.’
Hoe ouder, hoe meer wind
De hoeveelheid winden die we laten, hangt dus in hoge mate af van ons voedingspatroon en onze ademhaling, maar ook de leeftijd speelt een rol. Enerzijds functioneert de spijsvertering met de jaren minder efficiënt en worden er meer gassen geproduceerd. Ook de werking van het enzym dat lactose afbreekt, neemt af als we ouder worden.
Anderzijds verzwakken de bekkenbodemspieren en houden we luchtbellen minder goed binnen. ‘Vooral bij vrouwen wordt de sluitspier na de menopauze minder krachtig. Aan leeftijdsgebonden windverlies valt weinig te doen. Elke dag wat bekkenbodemspieroefeningen doen, is een goed idee, maar je zult de sluitspier nooit kunnen trainen zoals bijvoorbeeld een biceps. Voor de meeste mensen met windincontinentie volstaat het om naar de voeding te kijken en ervoor te zorgen dat ze minder winderig zijn.’
Danny De Looze reist dit najaar door Vlaanderen met zijn voorstelling Van mond tot kont. Meer info vindt u hier.
