‘Borstkankerscreening leidt vaak onnodig tot kankervrees’

Als de voor- en nadelen samen in de weegschaal liggen, is het moeilijk beslissen of borstkankerscreening echt loont.

Vandaag, donderdag 15 oktober, roept de Vlaamse Kankerliga Vlamingen op om solidair te zijn met kankerpatiënten. Overal te lande worden op deze ‘Dag tegen kanker’ activiteiten georganiseerd en wie zijn medeleven wil tonen kan een geel lintje dragen. Eerder stelde Minister Jo Vandeurzen de resultaten voor van een studie naar de kosteneffectiviteit van bevolkingsonderzoeken, een analyse van Lieven Annemans (UGent) en Koen Putman (VUB). Daaruit zou blijken dat grootschalige kankerscreening loont.

Sedert 2001 bestaat er in Vlaanderen een bevolkingsonderzoek naar borstkanker voor vrouwen van 50 tot en met 69 jaar. Vanaf juni 2013 organiseert de Vlaamse overheid ook een bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker voor vrouwen van 25 tot en met 64 jaar. Het Vlaams bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker werd sinds oktober 2013 gefaseerd geïmplementeerd bij mannen en vrouwen van 56 tot en met 74 jaar.

Borstkanker

Kankerscreening heeft als doel kankers in een vroeg stadium te ontdekken, om sneller te kunnen ingrijpen en de overlevingskansen te verbeteren. Dit is de positieve kant van screening, want er is ook een keerzijde. Bij borstkankerscreening worden niet alle kankers teruggevonden. Soms worden mensen onterecht gerustgesteld, maar nog veel vaker induceren deze screenings kankervrees, overdiagnose en overbehandeling. Als de voor- en nadelen samen in de weegschaal liggen, is het moeilijk beslissen of screening echt loont.

Vrouwen die zich laten screenen moeten daarom goed geïnformeerd worden over die voor- en nadelen. Zo moeten ze bijvoorbeeld weten dat er heel wat discussie bestaat omtrent de zin van een screeningsmammografie. Voor vrouwen jonger dan 50 jaar levert borstkankerscreening geen voordeel, tenzij men erfelijk belast is. Voor de doelgroep van het bevolkingsonderzoek, vrouwen tussen 50 en 69 jaar, is het gunstige effect zeer bescheiden. Om nog te zwijgen over de borsttumoren die op die manier ontdekt en behandeld worden, terwijl ze nooit voor enig probleem zouden zorgen.

Helaas is het onmogelijk uit te maken welke kankers op termijn agressief worden en welke niet. De keuze is aan de vrouw, en die keuze is verschrikkelijk moeilijk. De wetenschap dat screenen slechts een bescheiden effect heeft op het sterftecijfer staat tegenover de emotionele angst voor borstkanker die opborrelt wanneer collega’s, familie en vriendinnen met de ziekte geconfronteerd worden. Ik vraag me af of het stopzetten van borstkankerscreening op bevolkingsniveau de kankervrees zou doen afnemen. Misschien neemt ze wel toe wanneer die mogelijkheid niet meer geboden wordt.

Baarmoederhalskanker

Over de screening naar baarmoederhalskanker bestaat geen discussie. Het is een succes. Een driejaarlijks uitstrijkje is pijnloos, eenvoudig en goedkoop. Veel te weinig vrouwen maken er gebruik van. De vijfjaarlijkse HPV-screening die de driejaarlijkse PAP-test wellicht zal vervangen, maakt de resultaten alleen maar betrouwbaarder. Dat blijkt ook uit een uitvoerig rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). Het gunstige effect op de sterfte is duidelijk aanwezig. Ook bij mij werd dankzij screening voortijdig baarmoederhalskanker ontdekt en behandeld. Deze screening staat in mijn agenda gebijteld.

Darmkanker

Elke dag sterven vijf Vlamingen aan darmkanker. In mijn omgeving werd ik een paar keer met de ziekte geconfronteerd. Darmkanker is een vreselijke aandoening: de aanhoudende diarree is een uitputtingsslag. Omwille van mijn familiale belasting, liet ik me screenen nog voor het bevolkingsonderzoek werd opgestart. Je twijfelt niet aan die noodzaak wanneer je ziet wat darmkanker met een mens doet. Het is goed dat meer Vlamingen vandaag die kans krijgen, mensen die de ziekte niet kennen en er bijgevolg ook niet aan denken. Als de doelgroep, zijnde alle mensen van 56 tot 74 jaar, zich allemaal laten screenen op darmkanker, dan zouden we jaarlijks 900 sterfgevallen minder hebben. Dat is een reductie van 50%, niet optimaal, maar zo’n kans laat je toch niet liggen? Loont kankerscreening? Mits goede en correcte informatie, mits afwegen van voor- en nadelen, loont het ongetwijfeld.