Sinds 1 juli screent de overheid systematisch alle douaniers die een wapen dragen. De voorbije 3 jaar hebben 8 kandidaten voor gewapende functies een negatief advies gekregen.
Na de terreuraanslagen van 22 maart 2016 legde de regering strengere regels op voor de toegang tot een aantal gevoelige functies bij de overheid. Bij de douane bestond voor een aantal functies sowieso al de verplichting om voorafgaand een positief veiligheidsadvies te vragen aan de Nationale Veiligheidsoverheid, de bevoegde administratie die valt onder Buitenlandse Zaken. ‘Sinds 2017 moeten ook gewapende douaniers zo’n verplicht veiligheidsadvies van de Nationale Veiligheidsoverheid hebben’, zegt Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën tegen Knack en Le Soir.
Elke ambtenaar die macht uitoefent op voorhand screenen: dat is mijn ideaal.’ Serge Lipszyc, voorzitter van het Beroepsorgaan
Adyns: ‘In eerste instantie zijn alle nieuwe kandidaten voor gewapende functies bij de douane gescreend. Zonder positief advies mogen zij niet beginnen in die functie. Sinds 1 juli is ook de screening begonnen van alle douaniers die voor 2017 al een wapen droegen. Wie een negatief advies krijgt, moet zijn wapen inleveren.’
De veiligheidsscreening zelf gebeurt door de Nationale Veiligheidsoverheid, met ondersteuning van de politie- en inlichtingendiensten. De Veiligheidsoverheid mag geen positief advies afleveren wanneer blijkt dat er een risico op misbruik bestaat dat de fundamentele belangen van de Belgische staat kan schaden. Beroep tegen een negatief advies is altijd mogelijk bij het Beroepsorgaan.
De voorbije jaren registreerde de douane 531 aanvragen om toegang te krijgen tot gewapende functies. ‘In 8 gevallen werd het negatieve advies ook na beroep bevestigd’, zegt Adyns. ‘Dat komt neer op 1,5 procent, wat overeenkomt met het gemiddelde aantal negatieve adviezen dat de Veiligheidsoverheid aflevert.’
Cruciaal is uiteraard de vraag waarom de (kandidaat-)douaniers een negatief advies kregen. ‘Voor douaniers hebben we in 2019 en 2020 11 dossiers behandeld. Ze gingen over extremisme, islamitisch radicalisme, verboden wapendracht, alcoholisme, brandstichting en drugs’, zegt voorzitter Serge Lipszyc van het Beroepsorgaan. ‘Twee personen bleken actief te zijn in “gewelddadige” extreemrechtse groeperingen en vormden een risico voor de Belgische Staat. Dat bleek uit een screening door de Staatsveiligheid. Omdat er voldoende elementen voorhanden waren, heeft het Beroepsorgaan in beide gevallen het negatieve advies bevestigd. Idem voor één dossier waarbij het ging om islamitisch radicalisme.’
Lipszyc vraagt zich af wat de douane vervolgens met die informatie doet. Lipszyc: ‘Kunnen die mensen wel blijven werken voor de federale overheid? Als een douaneambtenaar tegen de Belgische democratische staat gekant is, krijg je een integriteits- en loyaliteitsprobleem. De administratie moet boven verdenking verheven zijn.’
De wet stelt dat de betrokken ambtenaar na een negatief advies ontslagen wordt, tenzij hij op een andere, niet-kritieke functie aan de slag kan. Lipszyc pleit er ook voor om de verplichte voorafgaande veiligheidsscreening uit te breiden. ‘Denk daarbij aan politieambtenaren, boswachters, bewakers bij de MIVB enzovoort. Mijn ideaal is dat elke ambtenaar die macht uitoefent op voorhand gescreend wordt.’