Expo: Een hard bestaan

Het Charliermuseum toont working class heroes uit vervlogen tijden.

Het Charliermuseum toont in Een hard bestaan (*** 1/2) working class heroes uit vervlogen tijden. Working class heroes

Het fijne Charliermuseum in Sint-Joost-ten-Node inspireerde zich op het armoedethema van de jongste Erfgoeddag. En toch is het gelukkig niet enkel “armoe troef” in de expo Een hard bestaan (*** oe). Realisme en naturalisme vierden in de negentiende eeuw hoogtij. Die stijlconventies en de programmatische ondertoon zouden nog lang blijven doorschemeren in de kunsten.

In Sint-Joost-ten-Node putte men bijna uitsluitend uit de eigen collectie om een verhaal rond het leven van de gewone man en de invloed van de industrialisatiegolven op te hangen. Het valoriseren van de eigen collectie is altijd een uitstekend uitgangspunt. Het is meteen ook het uitgelezen moment om enkele werken te laten restaureren en de verzameling te herwaarderen. Kleinere musea moeten vooral slim en efficiënt te werk gaan.

Het industrialisatieproces vanaf de achttiende eeuw had dermate onontkoombare gevolgen dat het het leven in het Westen moderniseerde en fundamenteel veranderde. De stoommachine en de eerste trein zorgden voor een verhoogde productie en distributie. Van een landbouweconomie evolueerde men naar een industrieel gestuurde economie. Winst zou vanaf dat moment zeer belangrijk worden. Het arbeidersbestaan werd er evenwel niet rooskleuriger op.

Mecenas van Cutsem

Het Charliermuseum huist in het statige herenhuis aan de Kunstlaan dat door Victor Horta tot kunstgalerie werd omgevormd. Eigenaar Henri van Cutsem (1839-1904) was een echte liefhebber van de kunsten en een mecenas die vele talenten financieel ondersteunde. Een daarvan was beeldhouwer Guillaume Charlier (1854-1925) die er inwoonde. Van Charlier zien we gewone volksmensen in marmer gebeiteld. We denken aan het realistische programma van onder anderen Gustave Courbet (1819-1877). Themata die voorheen als inferieur bestempeld werden, penseelde men op groot formaat of beitelde men in kostbaar marmer.

A simple life

Met prenten, beelden en vooral schilderijen geeft het Charliermuseum vorm aan de thema’s van arbeid en armoede. Twee aangepaste decors met materiaal uit het Nationaal Visserijmuseum in Oostduinkerke en uit het Museum voor oude technieken in Grimbergen zijn een welkome illustratie. Men mocht trouwens heus wat meer didactisch materiaal uitgestald hebben.

Openings- en campagnebeeld is Charles Cottets (1863-1925) Oude vrouw uit Ouessant. De dame oogt donker – te donker? -, triestig en grauw. Ook al is dit portret aan de deprimerende kant, toch is dit niet de algemene teneur van de expo. Alleen al het interieur zorgt voor tegengewicht: burgerlijke chique naast de hardcore realiteit van die dagen, een verheffende combinatie. Zwoegende boeren en schilderijen die op de impressionistische techniek geschoeid werden, maar voor een keer met vloekend vaal coloriet.

Uitersten

Het museum brengt een expo zonder te vervallen in sentimentaliteit of defaitisme, zonder een geschilderde Georgica te willen zijn en ook zonder het puike burgerhuis met paupers te willen volstouwen. Paardenstallen naast gelakt goud en parket; varkens op een mestvaalt naast fonkelend marmer; en ouden van dagen in beluiken naast porselein uit China. Het fijnzinnige De maaltijd van de landbouwer van Léon Frédéric in dialoog met de imposante grijsaards in het doek De levensavond van Auguste Oleffe. Een resem topwerken blijkt bij deze niet altijd een noodzaak voor visueel vertier.

Isidoor Verheyden schilderde in 1905 het stemmige,impressionistische Palingvisser in de moerassen van Genk. Louis Pion gebruikte het medium van de fotografie en beperkte zich toen zijn gezichtsvermogen verslechterde tot grisailles of schilderijen uitsluitend opgebouwd uit grijswaarden. In zijn Klaveroogst vliegen huiszwaluwen, in een tijd dat ze in de lucht nog oppermachtig waren, kwiek af en aan. Er zijn vele verschillende verhalen over die dagen te vertellen. Dat het leven niet zo simpel was, is één insteek.

Een hard bestaan
Tot 30/9
Kunstlaan 16
1210 Sint-Joost-ten-Node
Website

Matthias Depoorter