‘Zolang Europa geen werk maakt van hulp, zullen hulpverleners dat wel doen. Het is een plicht’

De Nederlandse VVD ziet af van het plan om migranten op zee redden, strafbaar te maken. ‘Gelukkig’, vindt Sarah Verhofstadt van vzw Humain. ‘Europa heeft het recht niet om de echte hulpverlening strafbaar te maken.’

De VVD, de Liberale Volkspartij voor Democratie in Nederland, onder voorzitterschap van Premier Rutten, kent 5 kernwaarden. Vrijheid, Verantwoordelijkheid, Verdraagzaamheid, Sociale rechtvaardigheid en Gelijkwaardigheid. Dat is mooi en daar kan je enkel achter staan. Elk individu heeft inderdaad het recht op een gelijkwaardig, veilig en vrij leven.

Nog niet zo gek lang geleden, na een zeer woelige periode in de wereld, dachten wel meer mensen zo. Ik refereer natuurlijk naar de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Na de genocide, ingegeven door rassenhaat en segregatie, deden machthebbers een bijzonder nobele poging om de onderdrukking en het onrecht van bepaalde bevolkingsgroepen een halt toe te roepen. De Verenigde Naties werden in 1945 opgericht om hierover te waken. Wat begon met 51 landen, groeide uit tot een stevige organisatie die vandaag bestaat uit 193 landen.

Wie ondertekent om deel uit te maken van de Verenigde Naties, tekent ook meteen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Een bindende verklaring die werd aangenomen door de Algemene vergadering van de Verenigde Naties. Ze bevat de belangrijkste rechten voor de mens en is van grote betekenis als algemene morele en juridische basis overal ter wereld. Mensenrechten zijn een plicht van iedereen: regering, individu of maatschappelijk orgaan. Voor het gemak lijst ik enkele rechten op:

• 1. Iedereen wordt vrij en met gelijke rechten geboren.

• 2. De mensenrechten gelden voor wie je maar bent, waar je ook bent.

• 3. Je hebt recht op leven, vrijheid en veiligheid.

• 13. Je mag je vrij verplaatsen in je eigen land. Je mag ieder land (ook je eigen) verlaten.

• 14. Als je mensenrechten bedreigd worden, mag je in een ander land asiel vragen.

• 30. Niets van het bovenstaande mag misbruikt worden om de mensenrechten teniet te doen.

Er staan ook interessante rechten in die zeggen dat iedereen recht heeft op een leefbaar loon, voldoende rust, veiligheid, godsdienstvrijheid, … Kortom, allemaal acceptabele rechten die we onszelf en de ander graag toewensen. Dat wil ook zeggen, dat wanneer je situatie niet leefbaar is omwille van gelijk welke reden, je het recht hebt om je land te verlaten en als jouw mensenrechten bedreigd worden, je asiel mag aanvragen in een ander land.

Enerzijds heeft dus iedereen het recht op bescherming, anderzijds ben je als regering, maatschappelijk orgaan én als mens steeds verplicht een persoon in nood te helpen. Met andere woorden: wanneer je iemand in nood ziet heb je de plicht om in te grijpen.

Maar blijkbaar veranderen tijden en dus ook principes rond gelijkheid. De Liberale VVD wordt plots een stuk kieskeuriger over wie mensenrechten wel of niet verdient. Want vorige week dienden ze een wetsvoorstel in dat het mogelijk maakt om mensen te bestraffen die anderen in nood helpen.

Nog even terug in de tijd: In 2011 verdronken volgens de VN-vluchtelingenorganisatie 2000 vluchtelingen in de Middellandse zee. Bij nader onderzoek bleek dat onder andere een NAVO-schip en verscheidene andere Europese militaire eenheden, hadden verzuimd hulp te bieden aan migranten op zee. Zo kwam een boot in Libië in de problemen en sloeg alarm, maar gedurende 16 dagen bleef het antwoord uit. Het gevolg: 61 mensen lieten het leven, 9 anderen bleven getraumatiseerd in leven.

Het Europese Hof voor Mensenrechten oordeelde dat onder andere Italië in de fout ging omdat ze drie artikelen van de Europese mensenrechtenconventie had geschonden. Het aantal mensen dat via de Middellandse zee het “veilige” Europa trachtte te bereiken kende hoge pieken in 2015 en 2016 waarbij ook de aantallen doden de lucht in schoten.

Mensenrechten worden overlevingsrechten

Iedereen herinnert zich de foto van Aylan Kurdi nog, de aangespoelde peuter met de rode t-shirt. Nu is het rustiger, maar nog steeds laten te veel mensen het leven op zee. Ondertussen wordt 86% van alle mensen op de vlucht opgevangen in eigen regio of in een buurland. Dat dit leidt tot vreselijke toestanden, weten we. Die regio’s komen middelen en handen tekort om mensen aan een levensminimum te helpen. Mensenrechten zijn er vaak herleid tot overlevingsrechten. De 6 landen die de meeste vluchtelingen opvangen zijn: Jordanië, Ethiopië, Iran, Libanon, Pakistan en Turkije. Het enige Europese land in de top 10 meeste vluchtelingen in Duitsland.

Wat is de kost? Want daarover gaat het altijd over, de zogenaamde leegroof van ‘onze’ eigen middelen door de instroom van vluchtelingen. Cijfers wijzen uit dat het best wel meevalt: de totale kost van migratie komt neer op 0,09 % van het Bruto Binnenlands Product in België. Dat is ver weg van een crisis, een onstopbare stroom of onhoudbare migratiedruk. Meer nog, België haalde nog nooit het Europese minimum van wat het kan doen volgens het economische gewicht, zelfs niet tijdens de zogenaamde piek van de vluchtelingencrisis. Met andere woorden, we kunnen deze situatie de baas. Meer nog, we kunnen het allemaal menselijker maken. En dat zal niet lukken door de rechten en plichten te ontnemen van mensen, maar net door ze toe te passen. De burger wordt ronduit verkeerd geïnformeerd en migratie wordt gebruikt als een thema dat electorale polarisatie ten goede komt.

De kapitein van het reddingsschip Sea-Watch 3, Carola Rackete, handelde juridisch correct toen ze mensen in nood op zee aantrof. Hen redden was de volbrenging van een mensenrecht. Europa is de pedalen kwijt en handelt niet correct als maatschappelijk orgaan: er werd verzuimd de mensen in nood op deze boot te redden, meer nog, er werd tegengewerkt waardoor mensenlevens in gevaar kwamen. Mevrouw Rackete bleef moedig doorzetten – na 14 dagen genegeerd te worden door het orgaan bij uitstek dat zichzelf op de kaart zet als humaan en democratisch (met Christelijke normen en waarden, weet je wel) – doorbrak ze de wet in het belang van onze mensenrechten. Ze negeerde enkele bevelen, voer de haven binnen in Italië, werd gearresteerd en is nu na een procedureslag gelukkig en terecht ook vrijgesproken.De rechtbank oordeelde dat de kapitein “haar plicht om mensenlevens te redden” had vervuld.

Ik weet dat het riskant is, maar de 42 mensen aan boord zijn uitgeput. Ik ben bereid om de gevangenis in te gaan als iemand mij wil aanklagen. Ik zal mezelf verdedigen want ik deed het juiste. Ik had het privilege om in de positie te verkeren waarin ik echt kon helpen.

Carola Rackete op Twitter

Maar de Sea-Watch 3 vaart onder een Nederlandse vlag. En de VVD durfde zichzelf boven de wet te stellen, door het wetsvoorstel in te dienen dat mensen helpen strafbaar zou moeten worden. Het is schrijnend om te zien dat de meerderheid van de partijen, die zichzelf allemaal democratisch noemen, dit absurde idee ook steunden. Gelukkig werd er van af gezien, konden de politici elkaar ter orde roepen. De vraag is, hoe lang kan dat nog? Hoeveel fascistischer zal het worden? Dit weekend vaarden nog eens twee schepen met drenkelingen aan in Lampedusa, wat de uiterst rechtse Italiaans minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini veroordeelde.

Europa biedt vandaag geen alternatief voor de overvolle en onveilige opvangkampen in de regio’s buiten Europa. Ze maakt onvoldoende werk van een degelijke opvang in de eigen lidstaten. Duitsland steekt de nek uit en wordt daarop afgerekend. Europa zit in onverdeeldheid. Er worden geen veilige vluchtroutes aan te bieden, waardoor mensensmokkelaars vrij spel krijgen. Europa kiest niet voor gelijkwaardigheid en dus heeft ze het recht niet om de echte hulpverlening strafbaar te maken. En zolang Europa geen werk maakt van hulp, zullen hulpverleners dat wel doen. Ook dat is een recht, meer nog, het is een plicht.