De brexit, het veto van Polen en Hongarije, de Europese Green Deal en een assertieve Erdogan: de Europese Unie staat voor enkele hete dagen.
Charles Michel staat misschien wel voor de belangrijkste weken van zijn mandaat als voorzitter van de Europese Raad. Aanstaande donderdag buigen de staatshoofden en regeringsleiders zich over een resem sleuteldossiers die de toekomst van de Unie in een belangrijke plooi kunnen leggen. Zo belangrijk dat Michel erop heeft aangedrongen om in volle coronacrisis fysiek te verzamelen in Brussel. Kan hij samen met bondskanselier Angela Merkel – Duitsland bekleedt het roterend voorzitterschap van de Europese Unie – rampjaar 2020 met een flinke positieve noot afsluiten?
Brexit
Crunch time! De brexitonderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie zitten in de laatste fase. Na meer dan drie jaar onderhandelen rest er beide partijen nog ruim drie weken om een akkoord te bereiken over de toekomstige relatie die ze willen onderhouden. Op 1 januari loopt de transitieperiode – die niet meer kan worden verlengd – af en zijn de Britten niet langer gebonden aan de Europese regels. Zonder overeenkomst dreigen er vanaf 1 januari chaos aan de grenzen en prijsstijgingen in de winkels.
Akkoord of geen akkoord: de klap wordt hoe dan ook stevig.
Ondanks de tijdsdruk verlopen de gesprekken nog niet bepaald vlot. Vorige week vrijdag geraakten Europees onderhandelaar Michel Barnier en zijn Britse evenknie David Frost het eens dat ze het nog niet eens waren. Een rechtstreeks videogesprek tussen Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Brits premier Boris Johnson veranderde daar voorlopig niets aan. Michel Barnier heeft maandagvoormiddag de Europese ambassadeurs ingelicht over de voortgang van de gesprekken. Bevoegd eurocommissaris Marós Sefcovic zit maandag eveneens samen met Brits minister van Kabinetszaken Michael Gove om de implementatie van het terugtrekkingsakkoord te overlopen terwijl de omstreden Internal Market Bill nog steeds op de plank van de regering ligt. Barnier en Von der Leyen staan maandagnamiddag opnieuw om 17 uur met elkaar in contact.
Lees ook: Money time: kruipen Verenigd Koninkrijk en Europese Unie door oog van de naald?
Net zoals enkele maanden geleden gaan de openstaande discussies vooral over drie thema’s: visserij, eerlijke concurrentieregels en de manier waarop de uiteindelijke overeenkomst kan worden afgedwongen. Als het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie een akkoord vinden, dan komen er vanaf volgend jaar geen handelstarieven op goederen die tussen de Unie en het Verenigd Koninkrijk getransporteerd worden. Wel zal een overeenkomst mijlenver verwijderd liggen van de relatie die beide blokken tot op heden onderhouden. De klap wordt hoe dan ook stevig.
De klokt tikt intussen genadeloos verder. Als beide partijen tot een vergelijk komen, is het werk nog niet afgerond. De tekst, naar verluidt goed voor ongeveer 1800 bladzijden, moet worden omgezet naar de 22 andere werkingstalen van de Unie. Vervolgens volgt er nog een wettelijke opkuis van de tekst zodat de betrokken partijen het akkoord wel degelijk op dezelfde manier begrijpen en interpreteren. Daarna moeten de lidstaten, het Europees Parlement, het Brits Parlement én – weliswaar afhankelijk van de aard van het akkoord – de nationale parlementen stuk voor stuk hun goedkeuring geven. En dan moeten de specifieke voorbereidingen nog beginnen om het akkoord in de praktijk om te zetten.
Europese middelen en respect voor de rechtsstaat
Een klein halfjaar na de marathonvergadering in Brussel is er nog steeds geen definitief akkoord over de nieuwe Europese zevenjarenbegroting en het coronaherstelfonds. De Unie kwam drie weken geleden tot een voorlopige overeenkomst over de koppeling tussen het respect voor de rechtsstaat enerzijds en de toekenning van Europese middelen anderzijds. Uit onvrede met die koppeling besloten Polen en Hongarije om een veto in te roepen tegen beide pakketten, samen goed voor een waarde van meer dan 1.800 miljard euro.
In Polen zorgt de kwestie voor een openlijke strijd tussen de regeringspartijen.
In Polen zorgt de kwestie voor een openlijke strijd tussen de regeringspartijen. Jaroslaw Gowin, vicepremier en voorzitter van de gematigde regeringspartij Akkoord, heeft aangegeven dat het bereid is om het veto op te geven in ruil voor een verduidelijkende verklaring bij de koppeling. Pools premier Matteusz Morawiecki verklaarde echter dat het regeringsstandpunt ongewijzigd blijft. Ook Hongaars premier Viktor Orbán (Fidesz) wil niet wijken. Vraag is of Polen en Hongarije, die de afgelopen zes jaar respectievelijk 63 en 27 miljard uit de Europese pot ontvingen, het zich financieel kunnen permitteren om voet bij stuk te houden.
Dinsdag en woensdag buigen de bevoegde ministers zich over de kwestie in de Raad Algemene Zaken. Naar verwachting wordt het dossier de komende dagen naar het hoogste politieke niveau van de staatshoofden en regeringsleiders getild. Europese diplomaten laten optekenen dat beide landen ten laatste dinsdag klaarheid moeten scheppen. De 25 andere lidstaten denken eraan om het herstelfonds – dat snel nodig is om de Europese economieën een duw in de rug te geven – zonder Polen en Hongarije verder te zetten.
Intussen is er wel een akkoord bereikt over een voorlopige begroting van 2021 die in werking treedt als er alsnog een oplossing wordt gevonden voor de impasse. Gebeurt dat niet, dan gaat de Europese begroting naar Belgisch voorbeeld in voorlopige twaalfden en dreigen heel wat Europese initiatieven zoals de Erasmusuitwisselingen of het Horizon-fonds voor wetenschappelijk onderzoek zonder middelen te vallen.
Europese Green Deal
Ook de Europese Green Deal staat deze week op het programma van de staatshoofden en de regeringsleiders. De Unie kwam reeds overeen om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent op de aardbol te worden. Maar aangezien regeringen wel vaker de neiging hebben om zulke zaken op de lange baan te schuiven, wordt er binnen de schoot van de lidstaten gediscussieerd om reeds tegen 2030 een uitstootreductie van minstens 55 procent ten opzichte van 1990 te realiseren, 15 procent meer dan aanvankelijk voorzien was.
Een verhoging van de ambitie een jaarlijkse bijkomende kost van 350 miljard euro in duurzame energiebronnen vereisen.
Na lang aarzelen bereikte de regering-De Croo samen met de gewesten en de gemeenschappen een intra-Belgisch akkoord. Maar lukt dat ook op Europees niveau? Aangezien de lidstaten met unanimiteit een akkoord moeten bereiken over de omstandigheden waaronder ze die ambitie willen waarmaken, wordt dat allesbehalve een sinecure. Een verhoging van de ambitie tot minstens 55 procent zou in heel de Unie namelijk een jaarlijkse bijkomende kost van 350 miljard euro in duurzame energiebronnen vereisen.
De inhoud van het zogenaamde ondersteunend kader, dat de manier vormgeeft waarop de doelstellingen gehaald kunnen worden, zorgt voor de nodige wrevel tussen de lidstaten. Vooral in Oost- en Centraal-Europa zijn ze momenteel erg afhankelijk van CO2-intensieve energieproductie en staan ze niet te trappelen voor al te verregaande inspanningen. Die landen, waaronder Polen en Hongarije, vragen bijkomende garanties en middelen waarmee ze de economische en maatschappelijke impact van de energieomslag tot een minimum hopen te beperken.
Het klimaatdossier is vanuit die optiek gekoppeld aan de Europese meerjarenbegroting en het coronaherstelfonds. In dat laatste is bijvoorbeeld voorzien dat minstens 30 procent van de 750 miljard euro aan leningen en subsidies in groene projecten moet worden geïnvesteerd. Om de energieomslag vlot te laten verlopen heeft de Unie bovendien tientallen miljarden voorzien via het zogenaamde Just Transition Funds, dat deels is ondergebracht in de beide financiële pakketten.
Uit dat deel van het klimaatfonds kan Polen maar liefst acht miljard euro putten, Hongarije een half miljard. In ruil voor bijkomende toegevingen op vlak van klimaat zou Polen bijvoorbeeld zijn veto tegen de meerjarenbegroting en het coronaherstelfonds laten vallen. Op voorwaarde van anonimiteit laat een Europese diplomaat aan Knack optekenen dat een akkoord over de budgetten een akkoord over de klimaatdoelstellingen realistischer maakt.
Turkije
Ook zorgenkind Turkije staat alweer op de agenda van de staatshoofden en regeringsleiders. Aanleiding is het dispuut rond territoriale wateren van Turkije enerzijds en Cyprus anderzijds. De kleine eilandjes van beide Europese landen zorgen er namelijk voor dat de Turkse wateren volgens het internationaal maritiem recht tot een minimum beperkt worden. Daardoor lopen de Turken een heleboel natuurlijke rijkdomen in het zeegebied mis.
Daar wil Erdogan zich niet langer bij neerleggen. Deze zomer voer het Turkse onderzoeksschip Oruc Reis, begeleid door enkele oorlogsschepen, Griekse en Cypriotische wateren op zoek naar geschikte locaties om gasboringen uit te voeren. Vlak voor de Europese top in oktober liet Turkije het schip terugkeren, maar de Barbaros Hayrettin Pasa bleef wel aan de Cypriotische kust liggen. De Europese Unie kwam niet verder dan een waarschuwing en vroeg aan Turkije om de provocaties te stoppen.
Charles Michel laat verstaan dat Erdogan moet stoppen met ‘de kat-en-muisspelletjes’.
Erdogan was niet bepaald onder de indruk en stuurde de Oruc Reis opnieuw op onderzoek uit. Diplomatiek overleg zette alweer geen zoden aan de dijk. Intussen is het schip – net zoals vorige keer – vlak voor de Europese top terug naar zijn haven teruggekeerd. In een reactie liet Charles Michel verstaan dat Erdogan moest stoppen met ‘de kat-en-muisspelletjes.’ Frankrijk en het Europees Parlement vragen expliciet om sancties.
Maandagvoormiddag zaten de ministers van Buitenlandse Zaken opnieuw virtueel rond de tafel om de kwestie te bespreken. Alle lidstaten zijn het erover eens dat Turkije onvoldoende positieve signalen heeft gegeven om tot een détente te komen. Erdogan vraagt intussen om rond de tafel te zitten, terwijl Griekenland en Cyprus menen dat er over niets te onderhandelen valt. Vraag is of de Unie ditmaal wel bereid is om, door middel van sancties, tegen Turkije in te gaan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
