Als een denderende trein nadert de brexitdeadline. Enkel door toedoen van Brits premier Boris Johnson kunnen de Europarlementariërs verder gezichtsverlies vermijden.
Als lid van de brexitwerkgroep volgt Europees parlementslid Kris Peeters (CD&V) de brexitonderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie op de voet. Met regelmaat wordt Peeters door Europees hoofdonderhandelaar Michel Barnier op de hoogte gehouden over de meest recente ontwikkelingen over het dossier. De voormalige Vlaams minister-president kan op zijn beurt aangeven wat er voor zijn politieke familie in het halfrond al dan niet aanvaardbaar is.
Toch hangt het aan een zijden draadje of Peeters nog wel zal kunnen stemmen over één van de belangrijkste onderhandelingen in de geschiedenis van de Unie. Want als alles goed loopt, verhuist hij binnenkort naar de Europese Investeringsbank (EIB) in Luxemburg.
Maar Peeters’ carrièreswitch is niet de enige reden waarom hij voor zijn brexitstem moet vrezen. De finale afwikkeling dreigt voor het halfrond namelijk een erg pijnlijke zaak te worden.
Het enige rechtstreeks verkozen orgaan in de Europese instellingen zal uit tijdsgebrek zijn democratische controlefunctie nauwelijks kunnen uitoefenen.
Tijdsgebrek
Wat is er precies aan de hand? Alles heeft te maken met de aanslepende gesprekken tussen het Verenigd Koninkrijk en de Unie. Na 322 dagen onderhandelen zijn Brussel en Londen het namelijk nog steeds niet eens over de toekomstige relatie die ze met elkaar willen onderhouden. Pijnpunten blijven het visserijthema en afspraken over eerlijke concurrentie.
Maar een akkoord is slechts een deel van de opgave. Bijna even belangrijk is de vraag of de Europese Unie een eventuele overeenkomst voor nieuwjaarsnacht goedgekeurd krijgt. En daar komt de rol van het Europees Parlement in het spel.
Naast alle Europese lidstaten moet meer dan de helft van de 705 Europarlementsleden akkoord gaan met de overeenkomst die de Commissie en de Britse regering zouden bereiken. De moeilijkheid is echter dat de broodtekst naar verluidt meer dan 800 bladzijden bevat. Die moeten op enkele dagen tijd door het halfrond nauwkeurig gecontroleerd en goedgekeurd moeten worden.
Met andere woorden: het enige rechtstreeks verkozen orgaan in de Europese instellingen zal uit tijdsgebrek zijn democratische controlefunctie nauwelijks naar behoren kunnen uitoefenen.
We maken onszelf compleet belachelijk!
Daarom hebben de fractieleiders van de drie grootste politieke families in het Parlement aangegeven dat ze een akkoord vóór Nieuwjaar enkel kunnen goedkeuren als ze ten laatste tegen maandagochtend de teksten in hun bezit hebben.
Co-voorzitter van de groene fractie in het Europees Parlement Philippe Lamberts vindt die deadline een te grote toegeving. ‘Ik ben ronduit verontwaardigd dat we het akkoord op enkele dagen tijd zouden moeten ratificeren. Hiermee maken we onszelf compleet belachelijk!’, klonk het vrijdagochtend in het halfrond.
Politieke druk
Een andere optie is om een eventuele overeenkomst voorlopig in werking te laten treden en het Europees Parlement achteraf zijn goedkeuring te laten geven. Het voordeel daarvan is dat de Europese diensten voldoende tijd krijgen om de teksten naar behoren te laten vertalen en juridische consistentie tweemaal kunnen controleren. Bovendien geeft die piste de Parlementsleden wel de ruimte om de overeenkomst diepgaand te bestuderen en bepaalde zaken aan te kaarten.
Dat impliceert wel dat het halfrond dan met de rug tegen de muur staat: gaat het niet akkoord, dan stuurt het iedereen terug naar af en draagt het de verantwoordelijkheid voor een harde brexit zonder akkoord. Voor het Parlement is dat een nog slechter scenario dan dat het te weinig tijd heeft. Maar omdat enkel de lidstaten over een voorlopige inwerkingtreding beslissen, heeft het Parlement daar niets over in de pap te brokken.
Boris Johnson
De enige uitweg is dat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie eerst een akkoord bereiken en vervolgens besluiten om (delen van) de huidige transitieperiode door middel van een nieuwe overeenkomst met enkele weken of maanden te verlengen. Dat zou bovenstaande problemen overbodig maken én ten minste de indruk wekken dat het Europees Parlement nog een substantiële rol van betekenis speelt. ‘Er is niets wat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie tegenhoudt om dit te doen’, aldus Lamberts.
Maar voor Johnson is zo’n verlenging wel degelijk een dubbeltje op zijn kant. Enerzijds geeft een tijdelijke verlenging het Britse bedrijfsleven de tijd om zich op basis van het akkoord gedegen op de klap voor te bereiden. Anderzijds was de Britse premier altijd tegen verder uitstel: in de eerste helft van dit jaar weigerde hij resoluut om de transitieperiode voor een periode van één of twee jaar te verlengen. Bovendien zou de extra tijd aan de oppositie en de brexiteers binnen zijn partij kansen bieden om gebroken beloftes – en die zullen er zijn – van Johnson aan te kaarten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
