Stijgende energieprijzen: Europese Commissie bekijkt gezamenlijke aankoop gasvoorraden

De Europese Commissie heeft een aantal kortetermijnmaatregelen opgelijst die de lidstaten meteen kunnen nemen om de torenhoge energiefactuur voor gezinnen en bedrijven te verlichten. Op middellange termijn wil de Commissie ook meer structurele maatregelen bekijken die Europa kunnen beschermen tegen prijsschokken, zoals de gezamenlijke aankoop van gasvoorraden.

‘De wereldwijd stijgende energieprijzen zijn een ernstige bekommernis voor de EU. Nu we uit de pandemie raken en ons economisch herstel inzetten, is het belangrijk dat we kwetsbare consumenten helpen en de Europese bedrijven steunen’, verklaarde eurocommissaris voor Energie Kadri Simson woensdag bij de presentatie van een langverwachte mededeling over het thema dat politiek Europa deze dagen in de ban houdt.

Volgens de Commissie zijn de lidstaten het best geplaatst om snel maatregelen te nemen om hun burgers en bedrijven door de winter te helpen. Ze kunnen bijvoorbeeld vouchers of andere inkomenssteun verlenen aan energiearme consumenten, tijdelijke taksverlagingen toepassen, uitstel van betaling verlenen of vermijden dat consumenten van het netwerk worden afgesloten. Simson merkt op dat de regeringen daarvoor geld kunnen putten uit de toegenomen inkomsten uit CO2-uitstootrechten. Die brachten dit jaar al 10 miljard euro extra in het laatje in vergelijking met vorig jaar.

Het komt er vooral op aan dat de steun doelgericht is, focust op kwetsbare consumenten en kmo’s, snel ingetrokken kan worden wanneer de situatie stabiliseert en geen rem zet op de transitie naar een koolstofneutrale economie. Volgens Simson hebben intussen al zes lidstaten concrete maatregelen aangemeld bij de Commissie. In totaal hebben zo’n 20 van de 27 lidstaten aangegeven dat ze actie (gaan) ondernemen.

Verlenging sociaal tarief in België

In België raakte de federale regering het begin deze week eens over de verlenging van het sociaal tarief. De circa 1 miljoen gezinnen die onder het sociaal tarief vallen krijgen ook een bijkomende korting van 80 tot 100 euro. Vanaf volgend jaar komt er een hervorming van de energiefactuur waardoor de federale heffingen worden omgezet in accijnzen, wat breder voor een prijsdaling moet zorgen.

De Commissie verwacht dat de prijzen komend voorjaar stabiliseren, maar wel hoger zullen blijven dan het gemiddelde van de voorbije jaren. Daarom wil ze ook kijken naar meer structurele maatregelen op middellange termijn. Zo wil de Commissie bestuderen of, naar analogie met de vaccinaankopen, ook de gezamenlijke aankoop van gasvoorraden voordelig kan zijn. Spanje voert al een tijdje campagne voor zo’n initiatief, waaraan de lidstaten op vrijwillige basis zouden kunnen deelnemen.

Stockage versterken

Daarnaast wil de Commissie bekijken hoe de stockage versterkt kan worden en de lidstaten op dat vlak beter kunnen samenwerken. De EU heeft momenteel een opslagcapaciteit voor ruim 20 procent van haar jaarlijkse gasconsumptie, maar niet alle lidstaten hebben opslagfaciliteiten en hun gebruik verschilt van land tot land. Met 77 procent is het huidige opslagniveau nog steeds beduidend lager dan de voorbije jaren, maar de voorraden zijn wel aan het toenemen. Voor het ogenblik verwacht de Commissie voor deze winter geen bevoorradingsproblemen.

Frankrijk pleit dan weer voor de ontkoppeling van de gas- en elektriciteitsprijzen. Simson beloofde dat de Europese regulatoren voor- en nadelen van de werking van de elektriciteitsmarkt opnieuw onder de loep zullen nemen, maar beklemtoonde tegelijkertijd dat het huidige model het meest efficiënt is en de productie uit hernieuwbare energiebronnen stimuleert. De stroomprijs wordt momenteel bepaald door de laatste producent die nodig is om aan de vraag te voldoen en dat is vaak de gasproducent. Diens prijs is bepalend omdat alle producenten dezelfde prijs ontvangen voor de stroom die ze op het netwerk plaatsen.

Top in Brussel

De suggesties moeten het debat voeden dat de staatshoofden en regeringsleiders volgende week op een top in Brussel zullen voeren. Landen als Duitsland en Nederland hebben zich echter al beducht getoond voor drastische markthervormingen. Berlijn keert zich ook tegen een nieuwe impuls voor nucleaire energie, dat door Frankrijk en andere landen wordt aangeprezen als een energiebron die bijzonder hulpzaam kan zijn in de omschakeling naar een koolstofneutrale samenleving. De lidstaten beslissen zelf over hun energiemix, maar binnenkort moet de Commissie wel beslissen of kernenergie al dan niet op de lijst van groene investeringen moet belanden.

Andere lidstaten, zoals het Hongarije van premier Viktor Orban, grijpen de hoge energieprijzen dan weer aan om de Green Deal in vraag te stellen. Daarvan kan volgens de Commissie geen sprake zijn. Ze berekende dat de impact van de gasprijzen op de stijgende energiefactuur negen keer groter is dan de impact van de eveneens stijgende CO2-prijzen. ‘De prijsstijgingen zijn niet het resultaat van de Green Deal, maar van onze afhankelijkheid van de import van fossiele brandstoffen’, betoogde Simson. Meer hernieuwbare energie produceren vermindert dan ook de afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers. Een aantal Europarlementsleden vroeg reeds aan de Commissie om mogelijke marktmanipulatie door het Russische Gazprom te onderzoeken. Haar voorlopige bevinding luidt dat Gazprom alle langetermijncontracten honoreert, maar ook weinig of niks heeft gedaan om extra gas te leveren.