Populair én omstreden: Duitse epidemioloog wordt gezondheidsminister en wil strenger coronabeleid

De Duitse arts, epidemioloog en gezondheidseconoom Karl Lauterbach wordt de nieuwe minister van Volksgezondheid. De uitstekend geïnformeerde maar soms koppige politicus wacht een aartsmoeilijke klus.

Een rotklus. Net zoals veel van zijn Europese collega’s liep Duits minister van Volksgezondheid Jens Spahn (CDU) het afgelopen anderhalf jaar voortdurend achter de feiten aan. Een rondwarend virus, een tekort aan medisch beschermingsmateriaal, te weinig vaccins en een gebrek aan personeel: door het steeds weerkerende gesukkel met de pandemie heeft de coming man van de Duitse christendemocraten aan glans verloren. Vorig jaar leek hij zelfs even op weg naar het bondskanselierschap – intussen is het maar de vraag of Spahn ooit nog de weg naar het politieke middenplein terugvindt nu hij tot de meest impopulaire gezagsdragers van het land behoort. De laatste politieke barometer toont dat meer dan 60 procent van de Duitsers ontevreden is met het coronabeleid.

Vermoedelijk slaakte Spahn woensdag een zucht van verluchting toen hij zijn ministerpost na vier jaar mocht laten voor wat het is. De regering onder auspiciën van Olaf Scholz (SPD) neemt nu het roer over van afscheidnemend bondskanselier Angela Merkel. Na een tweetal maanden onderhandelen vonden de sociaaldemocraten, de liberalen en de groenen twee weken geleden een coalitieakkoord. Zoals vanouds werd er tijdens de regeringsonderhandelingen niet alleen gebikkeld over inhoudelijke kwesties, maar ook over de verdeling van de ministerposten. Opvallend: door de vierde golf en de opkomst van de omikronvariant wilde geen enkele van de drie partijen het ministerie van Volksgezondheid voor haar rekening nemen.

Slaap

Uiteindelijk valt de twijfelachtige eer te beurt aan de sociaaldemocraat Karl Lauterbach. De 58-jarige politicus uit Noordrijn-Westfalen zit sinds 2005 in het federale parlement en deed in 2019 tevergeefs een gooi naar het partijvoorzitterschap. Nationale beroemdheid verwierf de sociaaldemocraat evenwel in het voorjaar van 2020. Als epidemioloog, arts én gezondheidseconoom werd hij een van dé gezichten van de pandemiebestrijding in Duitsland. ‘Wanneer slaapt Lauterbach eigenlijk?’, vraagt men zich in Duitsland af. Als veelgevraagd gast is hij niet van het beeldscherm weg te slaan, op sociale media deelt hij de ene na de andere studie over (de bestrijding van) het virus. Volgens Welt-journalist heeft Lauterbach op die manier meer invloed uitgeoefend op Merkels gezondheidsbeleid dan Spahn.

Lauterbachs kennis en toewijding zorgen bij een aanzienlijk deel van de bevolking voor een flinke brok vertrouwen. Met regelmaat duikt hij in bevragingen op als een van de meest populaire politici van het land. Hij is als het ware een eenmanspartij die het meest besproken onderwerp van het moment verpersoonlijkt. Zelfs de conservatieve kopstukken Markus Söder en Friedrich Merz pleitten ervoor om Lauterbach gezondheidsminister te laten worden. Ook van Spahn kreeg hij gelukwensen. Vermoedelijk is dat ook de reden waarom Scholz uiteindelijk voor hem gekozen heeft – en niet voor bijvoorbeeld Katja Köpping, de sociaaldemocratische gezondheidsminister in de deelstaat Saksen.

‘De pandemie is nog niet voorbij’, liet Scholz maandag op de voorstelling van de sociaaldemocratische ministers optekenen. Een ietwat nonchalante Lauterbach, met één hand in de broekzak, trad hem bij. ‘De pandemie zal langer duren dan velen denken. Maar we zullen het redden. Vaccinatie zal een centrale rol spelen, maar is op zichzelf onvoldoende’, klonk het. Het afgelopen anderhalf jaar heeft de professor vrijwel steeds gepleit voor strenge maatregelen om de verspreiding van het virus in een vroeg stadium tegen te houden. En ook nu lijkt Lauterbach van plan om de duimschroeven aan te draaien. Bij een deel van de bevolking zorgt dat voor de nodige brok controverse – recent werd Lauterbach bedreigd. Het wordt vooral uitkijken hoe de liberalen coalitiepartner FDP met zijn eerder strenge voorkeuren zullen omgaan.

Laatste woord

Voordeel is dat Lauterbach de pandemie door en door kent. Op dat vlak zal hij geen inloopperiode nodig hebben, maar begint hij simpelweg met een voorsprong. Wel zal hij zich de komende maanden moeten buigen over aartsmoeilijke dossiers zoals de eventuele invoering van een gedeeltelijke vaccinatieplicht. Bovendien wordt er van hem een grootschalige hervorming van het gezondheidswezen verwacht waarbij er eindelijk een oplossing wordt gevonden voor het nijpende personeelstekort in de zorg. In het verleden pleitte Lauterbach voor meer efficiëntie in de ziekenhuizen en minder ICU-bedden – standpunten die hem vandaag opnieuw een hele brok kritiek opleveren.

Ook binnen de sociaaldemocratische partij. Daar is Lauterbach niet bij iedereen bijzonder geliefd. Anders gezegd: sommigen vinden hem onberekenbaar, anderen menen dat hij zich niet zal willen schikken wanneer er compromissen moeten worden gesloten. Lauterbach is een eenzaat, iemand die soloslim kan spelen wanneer hij dat opportuun acht.

Niet toevallig stond Lauterbach bij de verkiezingen pas op de 23^ste plaats van de Bondsdagverkiezingen. Hoewel Lauterbach zichzelf de afgelopen weken nadrukkelijk aanbood, liet Scholz hem tot op het laatste moment wachten. De bondskanselier is niet vergeten dat Lauterbach zich in het verleden uitdrukkelijk tegen hem en diens beleidsvoorkeuren verzette. Vermoedelijk wilde Scholz even duidelijk maken dat hijzelf – en niet Lauterbach – het laatste woord heeft.