Witte rook in Den Haag. Na een kleine 280 dagen onderhandelen – een record – zijn de afscheidnemende partijen van de regering-Rutte III tot een akkoord gekomen om de handen opnieuw in elkaar te slaan.
De overeenkomst die maandagavond werd gesloten is het sluitstuk van een voor veel Nederlanders tenenkrommende periode in de nationale politiek. Iets na de jaarwisseling viel de regering door de toeslagenaffaire en mocht Nederland op 17 maart jongstleden opnieuw naar de stembus.
Het was de liberale VVD van Mark Rutte die ondanks het regeringsschandaal comfortabel de grootste partij bleef. Grote winnaar was evenwel het D66 van Sigrid Kaag. De christendemocratische regeringspartijen konden daarentegen niet overtuigen – de CDA verloor vier zetels, de ChristenUnie bleef op vijf stuks hangen. Hoewel D66 het liefst de PVDA en GroenLinks aan boord van de nieuwe regering wilde, gingen de gesprekken in Den Haag zonder beide partijen verder. De vier regeringspartijen behaalden namelijk 77 zetels van de 150 – een erg krappe meerderheid.
Blunder na blunder
Al snel werden de regeringsonderhandelingen een aaneenschakeling van politieke blunders, gehaaide intriges en strategische overwegingen. Wanneer een van de formateurs door een coronabesmetting de onderhandelingsruimtes snel verliet, kon een gewiekste fotograaf haar nota’s op beeld vastleggen. Daarop het zinnetje dat de populaire doch balsturige CDA’er Pieter Omtzigt best werd weggepromoveerd.
Rutte beweerde aanvankelijk dat hij niets met de zaak te maken had. Maar al snel bleek het omgekeerde waar. In een surreële Tweede Kamerzitting werd er seconde na seconde geïmproviseerd om zicht te krijgen op hetgeen er aan de hand was. Ook daar bleek Rutte zichzelf in het nauw te drijven. Kaag leek bij machte om een einde te maken aan het tijdperk-Rutte, maar durfde niet tot actie overgaan. De Nederlandse kiezer die het toch nog kon opbrengen om de onderhandelingen op de voet te volgen werd een pak cynischer van de bestuurscultuur die in Den Haag heerst.
Zeker omdat er maar geen einde kwam aan de incidentrijke onderhandelingssaga. Op een bepaald moment circuleerden geruchten dat informateur Johan Remkes (VVD) te diep in het glas zou hebben gekeken. Geruchten die afkomstig waren vanuit de hoek van D66 en achteraf onwaar bleken. Meer recent kwam het nieuws dat ChristenUnie-onderhandelaar Gert-Jan Segers zijn onderhandelingsnota’s was vergeten op de trein. Daarin stond dat VVD en CDA de grondslag van het regeerakkoord onder elkaar hadden uitgewerkt in de hoop de andere partijen van hun voorzet te kunnen overtuigen. Op de vraag of het idee er kwam op voorstel van de informateur dan wel op initiatief van beide partijen, wezen de vingers in elkaars richting.
Rekeningrijden
In tussentijd werd er nog een beetje inhoudelijk onderhandeld – voornamelijk in landgoed Zwaluwenberg in Hilversum. Ook dat bleek geen evidentie: waar D66 pleit voor een progressieve koers op vlak van medische en ethische kwesties willen het CDA en de CU een eerder conservatieve koers. De onderhandelaars hadden een vette kluif aan thema’s zoals rekeningrijden, criminaliteitsbestrijding en de afschaffing van het leenstelsel voor studenten. Dat laatste zou bijvoorbeeld naar de volgende regering worden doorgeschoven. Vraag is bovendien hoe Nederland zijn traditionele begrotingsdiscipline wil combineren met de digitale en groene transitie.
De afgelopen weken zijn de betrokken partijen wel voldoende sereen met de gevoelige kwesties omgesprongen: er werd nauwelijks gelekt en van publieke confrontaties was er amper tot geen sprake. In een brief aan Kamervoorzitter Vera Bergkamp kondigden informateurs Wouter Koolmees (D66) en Remkes maandagmiddag aan dat ze het akkoord woensdag aan de Tweede Kamer wilden voorleggen.
Dinsdagmiddag komen de fracties van de deelnemende partijen bij elkaar om de tekst onder de loep te nemen – de vier partijen hebben tevergeefs hun vergaderlocatie proberen geheim te houden. Morgen wordt het akkoord normaal gezien aan de buitenwereld gepresenteerd. Met andere woorden: duiken er dinsdagnamiddag bij een of meerdere partijen nog aanzienlijke bezwaren op, dan blijft er weinig tijd over om het compromis bij te schaven. Weinig verrassend heeft het CDA zijn zegen gegeven – voor Wopke Hoekstra was een verderzetting van de coalitie prioriteit.
De Croo
Rutte is zelf niet aanwezig op de vergadering van zijn partij in Den Haag. De minister-president van het land buigt zich over bijkomende maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus. Maatregelen, zoals de verlenging van het sluitingsuur voor de horeca of een vervroegde schoolsluiting, die dinsdagavond op een persconferentie worden bekendgemaakt. Ook de komende dagen is Rutte met de regeringsvorming drukbezet. Zo drukbezet dat Belgisch premier Alexander De Croo – tevens huidig voorzitter van de Benelux-formatie, op de Europese top van woensdag en donderdag Nederland zal vertegenwoordigen.
Op Rutte na is het voorlopig nog onduidelijk wie welke functie zal bemachtigen. Verwacht wordt dat de regering pas na de jaarwisseling in de steigers zal staan en er evenveel mannen als vrouwen deel van zullen uitmaken. Of dat een voldoende teken is van democratische vernieuwing en een hervormde bestuurscultuur, moet nog blijken. Naar alle waarschijnlijk krijgen we daar donderdagvoormiddag een eerste weergave van, wanneer de Tweede Kamer debatteert over het coalitieakkoord.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier