Johnson zet brexit op de helling: blufpoker of gemeende dreigementen?

Brits premier Boris Johnson op 17 maart 2020. © iStock
Kamiel Vermeylen

‘Boris Johnson wil de druk op de Europese Unie opvoeren’, bericht de Britse zakenkrant Financial Times. De Britse regering is naar eigen zeggen bereid om het terugtrekkingsakkoord met de Europese Unie aan haar laars te lappen. Wat is er precies aan de hand?

Zoals Knack een kleine twee weken geleden schreef, staat de brexit opnieuw voor hete weken. Dinsdag beginnen de Europese onderhandelaars onder leiding van de Fransman Michel Barnier in Londen aan de achtste van de in totaal tien formele onderhandelingsrondes. De tijd dringt: zowel de Unie als het Verenigd Koninkrijk mikken op de Europese top van midden oktober om een finaal akkoord af te kloppen. Op die manier willen beide partijen zichzelf voldoende tijd geven om een overeenkomst te ratificeren en om de praktische omzetting ervan voor te bereiden.

Op autoriteit van enkele regeringsbronnen schrijft de doorgaans goed geïnformeerde Financial Times dat de regering-Johnson overweegt om een deel van het terugtrekkingsakkoord van vorig jaar terug te schroeven als er geen handelsovereenkomst wordt gevonden. Door middel van nieuwe nationale wetgeving zou de Britse regering het akkoord, dat vorig jaar eveneens in nationale wetgeving werd omgezet, willen overschrijven. Een zoveelste opvallende wending, waarbij het niet helemaal duidelijk is of de regering-Johnson de soep even heet wil eten zoals ze die momenteel serveert.

Weerhaken

Aan een schending, de deal is volgens het internationaal recht een bindend document, zitten namelijk heel wat weerhaken. Voor Brussel betekent een eventuele schending van het terugtrekkingsakkoord dat ze alsnog grenscontroles zou moeten invoeren aan de grens met Noord-Ierland om de integriteit van de Europese eenheidsmarkt te bewaren. Dat zou de Unie onder druk zetten omdat een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland in strijd is met het Goedevrijdagakkoord uit 1998. Vermoedelijk wil de Britse regering op die manier meer toegevingen afdwingen nu de onderhandelingen nog lopen.

Vanuit juridisch oogpunt krijg je dit niet zomaar uitgelegd.

Peter Van Elsuwege, professor Europees Recht aan de UGent

Maar voor het Verenigd Koninkrijk zijn de officieuze dreigementen evenmin voordelig. Zo kwamen de Britse regering en de Europese Unie vorig jaar overeen dat de implementatie ervan bepalend is voor een handelsakkoord. Geen naleving, geen deal. Bovendien – ook al is de kans klein – kan een inbreuk in specifieke gevallen tijdelijk op het bord van het Europees Hof van Justitie terechtkomen, wat aan de andere kant van het Kanaal veel weerstand opwekt. Tot slot dreigt zo’n beslissing het internationale imago van het Verenigd Koninkrijk, dat momenteel met veel andere landen over een handelsakkoord spreekt, aanzienlijk te beschadigen.

‘Onverstandig’

De Britse regering zegt dat het slechts om kleine wettelijke aanpassingen gaat om de vrede op het Ierse eiland te bewaren, maar uiteindelijk zijn het de politieke implicaties ervan die ertoe zullen doen. ‘Het terugtrekkingsakkoord omvat geen bepaling dat het kan worden aangepast wanneer er geen handelsovereenkomst wordt gevonden, legt professor Europees Recht Peter Van Elsuwege (UGent) uit. ‘Vanuit juridisch oogpunt krijg je dit niet zomaar uitgelegd.’

In een reactie laat de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen optekenen dat ze erop vertrouwt dat de Britse regering haar gemaakte afspraken nakomt. ‘Alles wat werd ondertekend, moet gerespecteerd worden’, aldus de Duitse. ‘Het terugtrekkingsakkoord is een noodzakelijke voorwaarde voor de vrede op het Ierse eiland’, vult haar rechterhand Barnier aan. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney laat op zijn beurt weten dat zulke manoeuvres ‘een zeer onverstandige manier zouden zijn om verder te gaan.’

Déjà-vu

De controverse doet wat denken aan dezelfde periode vorig jaar, toen Johnson amper een moment onbenut liet om het publieke steekspel op te drijven. Uiteindelijk kwamen beide partijen toen tot een akkoord, vooral nadat de Britse premier heel wat water bij de wijn deed. In tegenstelling tot wat hij eerder had beloofd, ging Johnson er uiteindelijk mee akkoord dat Noord-Ierland in de Europese douane-unie en interne markt blijft, waardoor de eenheid van het Verenigd Koninkrijk een flinke deuk opliep.

Of Johnson, die in eigen land onder druk staat, ditmaal opnieuw toegevingen van een gelijkaardige grootorde wil doen, is onduidelijk. Mujtaba Rahman, verbonden aan de Eurasia Group, schrijft in de Britse krant The Guardian dat Johnson zich geen harde brexit zonder akkoord kan permitteren en dus blufpoker aan het spelen is.

Mini-akkoorden

Maandag benadrukte hij opnieuw dat zijn land bij een harde brexit zonder akkoord een beperkte handelsrelatie op basis van mini-akkoorden wil onderhandelen. Een beetje zoals Australië, dat beperkte toegang heeft tot de Europese Unie op basis van wederzijdse erkenningsafspraken. Niet toevallig wierf de Britse premier vorige week de voormalige Australische premier Tony Abbott, meermaals bekritiseerd voor zijn misogyne en homofobe uitspraken, als speciaal handelsadviseur aan. De Europese Unie heeft al meermaals aangegeven dat ze zulke mini-akkoorden niet ziet zitten.

Of de hierboven beschreven scenario’s uiteindelijk zullen uitkomen, valt onmogelijk te voorspellen. Momenteel is de kans nog steeds reeël dat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie tijdig tot een vergelijk komen, hoewel kwesties zoals visserij en garanties tegen oneerlijke concurrentie een heikel punt blijven. Naar aanloop van de nieuwe onderhandelingsronde op dinsdag worden er geen grote doorbraken verwacht. Vermoedelijk komen die er pas bij de volgende zitting aan het einde van deze maand of – sterker nog – na een nieuwe topontmoeting op politiek niveau.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content