De Europese Unie heeft donderdagavond de regie van het brexitdossier naar zich toegetrokken. Maar wanneer Mays deal volgende week opnieuw wordt weggestemd, dreigt nog steeds een bikkelharde brexit.
Donderdagavond bogen de Europese regeringsleiders en staatshoofden zich op de Europese top in Brussel over het uitstel van de brexitdatum tot 30 juni, zoals door dat Brits premier Theresa May werd voorgesteld. Maar Brussel wilde zo’n uitstel enkel verlenen wanneer het terugtrekkingsakkord volgende week wel wordt goedgekeurd door het Britse parlement. De afgelopen dagen werd alsmaar duidelijker dat die kans vrijwel onbestaande is, zeker nadat May woensdagavond het Britse parlement tijdens een toespraak de Britse parlementsleden nog een veeg uit de pan had gegeven. Op de goodwill van Westminster leek ze niet te moeten rekenen.
Bijzonder moeilijke discussie
Maar wanneer May werd gevraagd om een alternatief plan om een harde deal te vermijden, moest ze het antwoord schuldig blijven. Dat was voor de Unie het signaal om zelf alternatieve oplossingen uit te denken, die een harde brexit op 29 maart moeten vermijden. Nog voor de top goed en wel begon, was al duidelijk dat uitstel tot 30 juni – zoals May aanvankelijk had gevraagd – geen optie was omdat het Verenigd Koninkrijk. Dit omwille van juridische onzekerheden rond de Europese verkiezingen. Europees president Donald Tusk stelde aanvankelijk voor om de datum van het korte uitstel naar 22 mei te verplaatsen, een dag voor de Nederlanders naar de stembus trekken.
Na een lange en bijzonder moeilijke discussie bedacht de Unie een soort van tweetrapsraket die een harde brexit moet vermijden, een duidelijke deadline stelt én alle opties op tafel houdt.
Maar dat was niet naar de zin van Emmanuel Macron, die de datum wilde vervroegen naar 7 mei – of er nu een akkoord werd gevonden of niet. Ook de Roemenen, die het voorzitterschap van de Europese Raad bekleden, waren die datum genegen omdat op 8 mei een Europese top plaatsvindt over de toekomst van de Unie. Maar Duits Bondskanselier Angela Merkel wil met het oog op een slabakkende Duitse economie een harde brexit koste wat het kost vermijden. Ook België, dat op Ierland na het meest getroffen zal worden door de brexit, is dat standpunt toegedaan.
De Europese leiders gingen daarom op zoek naar een compromis dat de Britse politiek de ruimte moet geven om creatieve oplossingen uit te dokteren. Na een lange en bijzonder moeilijke discussie bedacht de Unie een soort van tweetrapsraket die een harde brexit moet vermijden, een duidelijke deadline stelt én alle opties op tafel houdt.
Wat werd er afgesproken? Wanneer het akkoord van May volgende week in het Britse parlement wordt goedgekeurd, dan krijgen de Britten tot 22 mei uitstel om de nodige technische en juridische zaken in orde te brengen. Dat is het ideale, maar erg onwaarschijnlijke scenario. Strandt het terugtrekkingsakkoord daarentegen voor een derde maal in Westminster, dan hebben de Britten tot twaalf april de tijd om te beslissen welke kant ze op willen.
Die datum is niet toevallig gekozen. Elf april is de laatste dag waarop lidstaten van de Europese Unie zich moeten inschrijven voor deelname aan de Europese verkiezingen, waar de Britten bij een langer uitstel aan zouden moeten deelnemen. Maar de Europese Unie verwacht tegen dan wel duidelijke alternatieve scenario’s van Londen in de vorm van een voorstel, nieuwe verkiezingen of een tweede referendum. Komen die er niet, dan verdwijnt het Verenigd Koninkrijk op 12 april onherroepelijk uit de Europese Unie.
Na die datum liggen er namelijk geen opties meer op tafel die nog een nieuwe wending aan het dossier kunnen geven.
Ten slotte blijft het voor de Britten nog steeds mogelijk om het hele brexitproces in een klap terug te draaien. Dat is mogelijk sinds het Europees Hof van Justitie in december vorig jaar besloot dat Londen daarvoor geen goedkeuring hoeft te vragen aan Brussel. Hoewel het Britse parlement op eigen initiatief Artikel 50 zou kunnen deactiveren, heeft de Britse premier al meermaals aangegeven dat de eindbeslissing over zo’n deactivering bij haar ligt.
Alles bij het oude
De Europese Unie heeft gisteren de regie van het proces zelf helemaal in handen genomen. Brussel wil niet langer langs de zijlijn blijven toekijken hoe de Britse partijen elkaar vanuit de loopgraven bekampen omwille van louter electorale belangen. De Unie heeft lange tijd benadrukt dat de brexit slechts een politiek probleem is van het Verenigd Koninkrijk, maar met het oog op een nakende harde uitstap beseffen de Europese leiders dat de Britse volatiliteit in rechte lijn naar een harde brexit zal leiden.
Toch is er in wezen nog niets veranderd aan de dynamiek in het Britse parlement, waar er nog steeds moet gestemd worden over het akkoord of alternatieven die stuk voor stuk ondenkbaar lijken. De Noord-Ierse DUP heeft intussen te kennen gegeven dat ze volgende week opnieuw tegen het akkoord zal stemmen. En nu de harde deadline is opgeschoven naar 11 april, zal ook de Labourpartij zich iets minder genoodzaakt voelen om May een reddingsboei toe te werpen.
Bovendien zullen de diepe meningsverschillen in de Conservatieve partij niet plots verdwijnen nu de Europese Unie een harde brexit met slechts elf dagen uitstelt.
Daarnaast is het maar de vraag of een nieuwe eerste minister tegen dan nog wel iets te zeggen heeft over het brexitproces. Westminster stemt volgende week opnieuw over een amendement van onder meer Labourlid Yvette Cooper waarbij het Britse parlement de controle van de regering overneemt. De vorige keer strandde dat voorstel met slechts drie stemmen in het Britse parlement, maar verwacht wordt dat het amendement ditmaal wel een meerderheid zal halen.
De Europese Unie is er gisteren wel in geslaagd om de hete kolen voor even uit het vuur te halen, maar een doemscenario is daarmee allesbehalve afgewend. De brexit meandert intussen verder terwijl de onzekerheid nog verder toeneemt. Het is maar de vraag of May volgende week bij een nieuw verlies er niet voor kiest om de handdoek in de ring te gooien. Dan moeten de Britse conservatieven binnen de tien dagen op zoek naar een nieuwe leider die de diepe plooien in Westminster wel kan gladstrijken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
