Brits premier Boris Johnson wil dat de Europese Unie hem vertrouwt. Dat staat te lezen in een brief die hij maandagavond aan voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk stuurde. Maar wie tussen de regels leest, merkt dat Johnson andere bedoelingen heeft. Donald Tusk en Guy Verhofstadt laten zich alvast niet vangen.
Een nieuwe week, een nieuw hoofdstuk in de brexitsaga. Brits premier Boris Johnson gaat deze week op de koffie bij Duits bondskanselier Angela Merkel en Frans president Emmanuel Macron. Bij wijze van opwarmer stuurde Johnson maandagavond een brief naar de voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk. In dat schrijven herhaalde Johnson zijn eis aan de Europese Unie om het garantiemechanisme aan de Ierse grens, ook wel de backstop genoemd, te laten vallen.
Backstop
Die noodoplossing treedt in werking als er na een transitieperiode van minimaal twee jaar geen overeenstemming wordt gevonden over de toekomstige handelsrelatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. In de praktijk betekent die schikking dat het Verenigd Koninkrijk in de Europese douaneunie blijft tot er een handelsoplossing uit de bus komt. Volgens Johnson en de harde brexiteers is die regeling ‘ondemocratisch’ omdat het Verenigd Koninkrijk in dat geval gebonden blijft aan Europese regels waar het geen inspraak meer over heeft. Bovendien kan Londen in die periode geen vrijhandelsakkoorden sluiten met niet-Europese landen.
De brief van Johnson kan enkel gelezen worden als een manoeuvre om de schuld van een harde brexit bij de Europese Unie te leggen.
Nochtans is die backstop niet in het terugtrekkingsakkoord vervat om de Britten een lesje te leren. Wel integendeel. De regeling kwam er op vraag van Theresa May om te voorkomen dat er aan de grens tussen Noord-Ierland en Ierland opnieuw zichtbare grenscontroles zouden komen. Dat zou namelijk in strijd zijn met het Goedevrijdagakkoord uit 1998, een vredesakkoord dat de dertig jaar durende spanningen in de regio moest verzachten. Tussen haakjes: Johnson stemde drie maanden geleden trouwens zelf voor dat akkoord van Theresa May. Naar eigen zeggen deed hij dat omdat het de enige manier was om een uitstap uit de Europese Unie te verzekeren.
Kan Johnson de komende dagen Merkel en Macron ervan overtuigen om de regeling alsnog uit het akkoord te verwijderen? Sommige Britse regeringsleden zijn er nog steeds van overtuigd dat de Europese Unie vroeg of laat zal buigen om een harde brexit zonder akkoord te vermijden. Nu de Duitse economie tegen een eventuele recessie aankijkt, zal de machtige auto-industrie de bondsregering wel op andere gedachten brengen, zo luidt de redenering. Maar dat is simpelweg onjuist. In Berlijn streeft men – in tegenstelling tot in Parijs – naar de meest pragmatische oplossing, zolang die in overeenstemming is met de principes van de interne markt.
Wil de Europese Unie dan echt niet meer onderhandelen over het terugtrekkingsakkoord zoals het al een jaar benadrukt? Ja en nee. De lidstaten zijn best bereid om de backstop stapsgewijs uit te faseren of om de vorige noodoplossing te herintorduceren. Die houdt in dat Noord-Ierland voor een aanzienlijk deel in de Europese interne markt blijft zodat grenscontroles tussen de regio en Ierland onnodig zijn. Maar als puntje bij paaltje komt, zal Brussel niet toestaan dat het Verenigd Koninkrijk de noodoplossing – hoe die er ook uitziet – unilateraal kan opzeggen. Het dreigement van Londen om het vrij verkeer van EU-burgers over het Kanaal af te schaffen bij een uitstap zonder akkoord, zal daar niets aan veranderen.
Welke alternatieven?
Bovendien blijft het schier onduidelijk wat Johnson wil doen om de garanties van de backstop te vervangen. In zijn brief aan Tusk pleit hij voor ‘alternatieve arrangementen’. Over welke concrete oplossingen de Britse premier het heeft, is onbekend. Sterker nog, als die alternatieven aan het einde van de transitieperiode nog niet in orde zijn, vraagt Johnson om ‘vertrouwen’ dat alles in orde komt. Met andere woorden bekent Johnson dat de alternatieven die hij in gedachte heeft misschien niet op tijd operationeel zullen zijn. Dat valt in Brussel niet bepaald in goede toonaarden, melden meerdere Europese topambtenaren aan Knack.
Johnson en zijn entourage weten maar al te goed dat ze – net zoals de regering-May – niet in staat zijn om de parlementaire impasse te doorbreken.
Dat Johnson de indruk wekt dat het Goedevrijdagakkoord niet compatibel is met de backstop, is simpelweg de omgekeerde wereld. Het Britse lidmaatschap van de Unie en de garantieregeling zorgen net voor een bedding waarin de spanningen aan de Noord-Ierse grens grotendeels opgeheven worden.
Dinsdagmiddag reageerde de Europese Unie zoals verwacht. Donald Tusk zei op zijn Twitteraccount dat de Unie de backstop niet zal verwerpen. ‘Wie de backstop in vraag stelt zonder alternatieven aan te bieden, steunt in feite een nieuwe grens. Zelfs als ze het tegendeel beweren’, aldus de voorzitter van de Europese Raad. Ook Guy Verhofstadt, leider van de brexitwerkgroep in het Europees Parlement, was scherp voor Johnson. Volgens Verhofstadt is er geen meerderheid in het Europees Parlement, dat het akkoord uiteindelijk ook moet goedkeuren, om de garantieregeling te verwijderen.
Blame game
Met andere woorden is de brief van Johnson geen serieuze poging om effectief tot een akkoord te komen voor 31 oktober. Bovendien zal de ogenschijnlijke toenadering van de Britse premier het verzet in Westminster tegen een harde brexit zonder akkoord niet doen verdwijnen. Als Johnson het Verenigd Koninkrijk op een ordentelijke manier uit de Unie wil loodsen, moet hij op zoek naar een werkbaar voorstel dat zowel door zijn eigen parlement als door de Europese Unie aanvaard wordt.
Johnson en zijn entourage weten maar al te goed dat ze – net zoals de regering-May – daar niet toe in staat zijn. Vanuit die optiek kan de brief enkel maar gelezen worden als een manoeuvre om de schuld van een harde brexit bij de Europese Unie te leggen. De reden van die blame game? Net als Theresa May heeft Johnson geen meerderheid in het Britse Parlement waarmee hij naar eigen believen zijn gewenste koers kan varen. Johnson hoopt de perceptie te wekken dat de Europese Unie verantwoordelijk is voor de prangende positie waarin het Verenigd Koninkrijk momenteel verkeert. Die facadestrijd moet ervoor zorgen dat hij bij nieuwe verkiezingen de macht naar zich kan toetrekken.
Nigel Farage, voorzitter van de Brexit Party, is echter niet van plan om zich te laten kisten. In reactie op de brief van Johnson laakte Farage het feit dat de Britse premier enkel de backstop en niet het ganse terugtrekkingsakkoord op de schop wil.
Reactie Berlijn: ‘Brexitakkoord en Ierse backstop staan niet ter discussie’
Eén dag voor zijn bezoek aan Berlijn krijgt de Britse premier Boris Johnson het deksel al op de neus. Het brexitakkoord en de bijbehorende Ierse backstop staan niet ter discussie, liet de Duitse Bondskanselier Angela Merkel dinsdag weten vanuit Rejkjavik.
De Britse premier Boris Johnson trekt woensdag naar Berlijn voor een overleg met de Duitse Bondskanselier Angela Merkel. Een dag later is de Franse president Emmanuel Macron aan de beurt. Enige punt op de agenda: de brexit. Johnson wil zijn land op 31 oktober uit de Europese Unie leiden, het liefst met een akkoord maar als het moet ook zonder. Van het huidige akkoord, dat nog onder voorganger Theresa May is onderhandeld, wil hij niets weten. Vooral de backstop – het vangnet dat nieuwe grenscontroles op het Ierse eiland moet vermijden – is hem een doorn in het oog. De Europese Unie is echter niet bereid te heronderhandelen, en dus probeert de Britse premier het met de regeringsleiders van Frankrijk en Duitsland.
Merkel gooit de deur echter al min of meer dicht. ‘Wanneer we een praktische regeling gevonden hebben die het Goede Vrijdagakkoord respecteert en de grenzen van de interne markt definieert, hebben we de backstop niet meer nodig’, zei ze in de marge van een onderhoud met de Scandinavische landen in Rejkjavik. ‘We kunnen natuurlijk over praktische oplossingen nadenken, en we kunnen die ook op korte termijn vinden. Maar voor die tijd kunnen we het echtscheidingsakkoord niet openbreken’, was ze duidelijk.
Ook bij Macron moet Johnson wellicht niet op veel flexibiliteit rekenen. De Franse president staat sowieso al te boek als ongeduldig wanneer het op de Britse houding in het brexitdossier aankomt. Op de Europese top in april drong hij aan op een kort uitstel van de brexit, maar de Britten konden alsnog de datum van 31 oktober uit de brand slepen. De Franse president benadrukt sindsdien dat 31 oktober de voor de Britten de ‘allerlaatste kans’ is.
Merkel lijkt achter de Franse leider te staan. De 27 lidstaten blijven verenigd in het standpunt, zei ze. ‘Het is aan Groot-Brittannië om te beslissen welke weg het uit wil.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
